1. Là một trong những nền kinh tế có độ mở lớn trên thế giới, quan hệ thương mại mạnh mẽ với phần còn lại của thế giới là nguồn sức mạnh tạo nên những thành công của Việt Nam trong thời gian qua. Đồng thời, sự phụ thuộc vào nhu cầu từ các đối tác thương mại đã đưa Việt Nam vào thế phải đối mặt với nhiều rủi ro từ suy thoái kinh tế toàn cầu. Kết quả là, sau những năm Covid (2020 - 2021) rất khó khăn, tình hình kinh tế Việt Nam năm 2023 kém mạnh mẽ nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính châu Á vào cuối những năm 1990.
Năm 2023, doanh nghiệp Việt Nam đối mặt với nhiều khó khăn bởi hai nguyên nhân chính. Nguyên nhân đầu tiên có liên quan đến yếu tố bên ngoài. Suy thoái kinh tế toàn cầu đã tác động mạnh đến thị trường xuất khẩu của Việt Nam. Cú sốc bên ngoài này ảnh hưởng đến rất nhiều doanh nghiệp sản xuất - kinh doanh hàng hóa xuất khẩu. Nhiều công nhân trong lĩnh vực sản xuất rất quan trọng đối với kinh tế Việt Nam mất việc làm và thu nhập của họ bị ảnh hưởng.
Điều này một phần dẫn đến nguyên nhân thứ hai đằng sau những khó khăn mà doanh nghiệp Việt Nam gặp phải là do yếu tố trong nước. Tình hình khó khăn mà nhiều lao động Việt Nam gặp phải đã dẫn đến tiêu dùng nội địa giảm tốc, không chỉ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất mà còn ảnh hưởng đến nhiều doanh nghiệp khác, lĩnh vực khác của nền kinh tế.
Với đặc điểm của nền kinh tế Việt Nam, suy thoái kinh tế toàn cầu là một cú sốc tiêu cực lớn, nhưng Việt Nam vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng mà nhiều nước trên thế giới chỉ có thể mơ ước.
Dẫu vậy, tôi vẫn đánh giá kinh tế của Việt Nam trong năm 2023 là tích cực, xét trong bối cảnh toàn cầu đầy thách thức. Tăng trưởng kinh tế của Mỹ đạt khoảng 2,5% vào năm 2023; tăng trưởng kinh tế của khu vực đồng Euro thậm chí còn yếu hơn, chỉ ở mức khoảng 0,5%, còn Việt Nam vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng GDP tương đối nhanh.
Giai đoạn cuối năm, chúng ta có thể nhận thấy tín hiệu phục hồi kinh tế. Sự phục hồi này được thúc đẩy bởi ba yếu tố chính.
Thứ nhất, nhu cầu bên ngoài đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam dần phục hồi. Hoạt động xuất nhập khẩu giảm xuống mức thấp nhất vào giữa năm 2023 và hoạt động thương mại được cải thiện trong nửa cuối năm.
Thứ hai, các cơ quan chức năng đã cho thấy rõ vai trò quan trọng của việc thúc đẩy giải ngân đầu tư công, với con số tăng đáng kể so với năm 2022 (tăng khoảng 35%). Đầu tư công hỗ trợ tăng trưởng kinh tế cả trong ngắn hạn và dài hạn, vì vậy, cải thiện hơn nữa quản lý đầu tư công là ưu tiên hiện nay của Việt Nam.
Thứ ba, bất chấp cú sốc mạnh giáng xuống nền kinh tế, tiêu dùng tư nhân vẫn phục hồi tốt. Sự tăng trưởng của doanh số bán lẻ, một chỉ số nói lên tiêu dùng cá nhân, ổn định ở mức khoảng 7,5% kể từ tháng 8/2023. Tốc độ tăng trưởng này tuy chậm hơn đáng kể so với trước đại dịch Covid-19, nhưng tiêu dùng tư nhân vẫn là một động lực chính cho tăng trưởng kinh tế.
Tóm lại, để miêu tả về một Việt Nam trong năm 2023, tôi chọn từ “kiên cường”. Với đặc điểm của nền kinh tế Việt Nam, suy thoái kinh tế toàn cầu là một cú sốc tiêu cực lớn đối với đất nước, nhưng Việt Nam vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng mà nhiều nước trên thế giới chỉ có thể mơ ước.
2. Khi viết những dòng này, tôi chợt nhớ tới một bài báo đăng trên tờ Financial Times hồi tháng 7/2023, phân tích bối cảnh hiện nay và chỉ ra những cơ hội cho nền kinh tế Việt Nam. Theo tác giả, Việt Nam cần tiếp tục củng cố môi trường kinh doanh và thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư tư nhân để tận dụng tối đa tác động của diễn biến địa chính trị toàn cầu đối với đầu tư và thương mại quốc tế.
Bối cảnh kinh tế thế giới dự báo sẽ còn nhiều khó khăn, thách thức trong năm 2024. Sau đợt suy thoái toàn cầu năm 2023, tăng trưởng kinh tế thế giới dự báo sẽ giảm tốc hơn nữa vào năm 2024, bao gồm cả các đối tác thương mại quan trọng của Việt Nam như Hoa Kỳ. Hiệu suất yếu kém sắp tới có thể là kết quả của tác động chậm trễ của chính sách tiền tệ thắt chặt đang diễn ra hiện nay, điều kiện tín dụng hạn chế và thương mại toàn cầu suy yếu.
Rủi ro chính cho năm tới bao gồm rủi ro địa chính trị, tác động của các cuộc xung đột lên giá năng lượng, căng thẳng tài chính liên quan đến sự gia tăng lãi suất dài hạn và hoạt động kinh tế yếu hơn dự kiến ở Trung Quốc. Trong bối cảnh như vậy, điều quan trọng là Việt Nam phải giảm thiểu khả năng dễ bị tổn thương trước các cú sốc bên ngoài và ngày càng tận dụng sức mạnh nội tại, năng suất trong nước để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.
Nhu cầu xuất khẩu của Việt Nam có thể dần được cải thiện và chúng tôi dự đoán tăng trưởng kinh tế sẽ tăng nhẹ, nhưng sẽ rất khó đạt được mức 6 - 6,5%, trừ khi nhu cầu tiêu dùng và đầu tư trong nước tăng tốc mạnh hơn nữa. Chính phủ có thể đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nền kinh tế thông qua chính sách tài khóa, bằng cách đẩy nhanh việc thực hiện các dự án cơ sở hạ tầng và dự án đầu tư công mang tính chuyển đổi trạng thái, nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong ngắn hạn và dài hạn.
Người dân Việt Nam là nguồn nội lực lớn nhất của đất nước. Công nhân và doanh nhân đã giúp nền kinh tế tăng trưởng gấp 7 lần trong 30 năm qua. Để duy trì mức tăng trưởng nhanh chóng này, với môi trường bên ngoài đầy thách thức, Việt Nam cần tiếp tục thúc đẩy phát triển khu vực tư nhân và nâng cao năng suất. Cần tăng gấp đôi nỗ lực phát triển nguồn nhân lực bằng cách nâng cao trình độ của lực lượng lao động và phát triển vốn vật chất thông qua đầu tư công vào cơ sở hạ tầng giao thông và năng lượng để có thể tăng cường hơn nữa khả năng cạnh tranh của khu vực tư nhân Việt Nam.
Dù chúng tôi hy vọng rằng nhu cầu của các thị trường xuất khẩu của Việt Nam sẽ phục hồi trong năm 2024, nhưng sẽ không mạnh như trước và xu hướng này có thể kéo dài trong một thời gian. Trong bối cảnh đó, thông điệp của tôi dành cho Việt Nam là tận dụng sức mạnh nội tại và thúc đẩy tăng năng suất của nền kinh tế trong nước, để biến những thách thức do suy thoái kinh tế toàn cầu gây ra thành cơ hội củng cố hơn nữa mô hình tăng trưởng kinh tế của mình.
