Ngày 19/7, sàn giao dịch tập trung trái phiếu riêng lẻ đã đi vào hoạt động. Ông có thể chia sẻ về công tác phối hợp của VSD với các cơ quan quản lý và thành viên thị trường để đưa hệ thống này vào vận hành?
Triển khai Nghị định số 153/2020/NĐ-CP, Nghị định số 65/2022/NĐ-CP sửa đổi Nghị định số 153/2020/NĐ-CP, Nghị định số 08/2023/NĐ-CP và Thông tư 30/2023/TT-BTC hướng dẫn việc đăng ký, lưu ký, thực hiện quyền, chuyển quyền sở hữu, thanh toán giao dịch và tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp chào bán riêng lẻ tại thị trường trong nước, VSD đã phối hợp cùng với các đơn vị chức năng của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK), các thành viên thị trường và HNX đưa hệ thống đi vào vận hành.
 |
Ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch HĐQT Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) |
Cụ thể, ngay sau khi Thông tư 30/2023/TT-BTC được ban hành, VSD đã dự thảo Quy chế đăng ký, lưu ký và thanh toán giao dịch trái phiếu riêng lẻ, lấy ý kiến các thành viên thị trường, tổ chức liên quan để hoàn thiện và trình UBCK thông qua. Quy chế này đã được ban hành vào ngày 3/7/2023. Trên cơ sở đó, VSD đã xây dựng và ban hành các quy định, quy trình hoạt động nội bộ và quản lý rủi ro hoạt động đăng ký, lưu ký và thanh toán trái phiếu riêng lẻ.
Về việc xây dựng hệ thống kỹ thuật, từ tháng 1 đến tháng 3/2023, VSD đã phối hợp với nhà thầu hoàn thành tài liệu phân tích yêu cầu người sử dụng, tài liệu đặc tả kết nối với thành viên và ngân hàng thanh toán và đến tháng 4/2023 đã hoàn thành phiên bản đầu tiên của hệ thống phần mềm “Xây dựng, bổ sung chức năng đăng ký, lưu ký, thanh toán giao dịch trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ” cũng như kết nối kỹ thuật với hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ của HNX và thành viên thị trường.
Mặc dù thời gian chuẩn bị chỉ 9 tháng kể từ ngày Nghị định 65/2022/NĐ-CP có hiệu lực, nhưng các mặt công tác chuẩn bị của VSD đến nay đã hoàn tất để sẵn sàng triển khai hoạt động đăng ký, lưu ký và thanh toán giao dịch trái phiếu riêng lẻ theo đúng quy định. Điều này có được là nhờ sự chủ động của VSD trong việc nắm bắt và triển khai các kế hoạch, nhiệm vụ đề ra, đồng thời với đó là sự phối hợp hiệu quả với các đơn vị liên quan, nhất là HNX, thành viên lưu ký và Ngân hàng thanh toán VCB.
 |
Nhiều doanh nghiệp bất động sản mất khả năng chi trả khi trái phiếu đến hạn |
Việc đăng ký, lưu ký, thực hiện quyền, chuyển quyền sở hữu, thanh toán giao dịch và tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp chào bán riêng lẻ sẽ được thực hiện theo phương thức nào?
Theo quy định của Nghị định 65/2020/NĐ-CP và Thông tư 30/2023/TT-BTC, doanh nghiệp chào bán trái phiếu riêng lẻ phải đăng ký trái phiếu tại VSD và trái phiếu riêng lẻ phải được lưu ký tập trung tại VSD thông qua thành viên lưu ký trước khi giao dịch, chuyển quyền sở hữu. Trên cơ sở các nguyên tắc này, quy chế của VSD đã có hướng dẫn việc thực hiện đăng ký, lưu ký và thanh toán giao dịch trái phiếu riêng lẻ như sau:
Việc đưa trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ vào giao dịch tập trung sẽ giúp chuẩn hoá thị trường này, tăng tính minh bạch và khả năng thanh khoản của trái phiếu riêng lẻ.
Đối với việc đăng ký trái phiếu riêng lẻ, các hoạt động đăng ký, thực hiện quyền, điều chỉnh thông tin, chuyển quyền sở hữu trái phiếu riêng lẻ về cơ bản thực hiện tương tự như các hoạt động đăng ký, thực hiện quyền, điều chỉnh thông tin, chuyển quyền sở hữu hiện nay. Cụ thể, doanh nghiệp phát hành phải đăng ký với VSD các thông tin về loại hình doanh nghiệp, lĩnh vực hoạt động, thông tin về trái phiếu riêng lẻ, thông tin về người sở hữu trái phiếu (nhà đầu tư chuyên nghiệp/chiến lược, thông tin nhà đầu tư phân theo loại hình tổ chức). Các trường hợp hủy đăng ký trái phiếu riêng lẻ thực hiện theo quy định tại khoản 13, Điều 1, Nghị định số 65/2022/NĐ-CP và điều chỉnh số lượng trái phiếu riêng lẻ theo phương án phát hành đã công bố theo quy định tại Điều 2, Nghị định số 08/2023/NĐ-CP và các quy định có liên quan tại Thông tư 30.
Đối với việc lưu ký trái phiếu riêng lẻ, về cơ bản, các hoạt động lưu ký, rút lưu ký, chuyển khoản theo yêu cầu của nhà đầu tư, phong tỏa và giải tỏa trái phiếu riêng lẻ cũng được thực hiện tương tự như đối với chứng khoán cơ sở được lưu ký tại VSD hiện nay. Nhà đầu tư có thể sử dụng tài khoản lưu ký hiện có tại các thành viên lưu ký hoặc mở mới tài khoản lưu ký để thực hiện các nghiệp vụ lưu ký trái phiếu riêng lẻ. Tuy nhiên, tài khoản lưu ký để có thể giao dịch trái phiếu riêng lẻ tại HNX, thành viên lưu ký cần phải thực hiện đăng ký tài khoản lưu ký trái phiếu riêng lẻ của nhà đầu tư trên hệ thống của VSD trước khi thực hiện đặt lệnh trên HNX. Công ty chứng khoán, thành viên lưu ký có trách nhiệm cung cấp thông tin về loại hình doanh nghiệp, lĩnh vực hoạt động (trường hợp là nhà đầu tư tổ chức), thông tin về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo quy định; chịu trách nhiệm về tính trung thực, chính xác, đầy đủ và kịp thời của các thông tin khi đăng ký và cung cấp cho VSD khi mở tài khoản và thực hiện giao dịch cho nhà đầu tư.
Về việc thanh toán giao dịch trái phiếu riêng lẻ, VSD thực hiện thanh toán trên cơ sở kết quả giao dịch nhận được từ HNX với chu kỳ thanh toán T+0 (ngày thanh toán cùng ngày giao dịch) và phương thức thanh toán tức thời theo từng giao dịch (giao dịch được thanh toán ngay khi bên mua có đủ tiền, bên bán có đủ trái phiếu trên tài khoản) trong khung thời gian từ 9 - 16h ngày giao dịch. Ngay sau khi VSD hoàn tất thanh toán giao dịch, thành viên lưu ký có trách nhiệm phân bổ tiền, trái phiếu cho nhà đầu tư và thông báo cho VSD kết quả phân bổ vào cuối ngày. Theo đó, trường hợp được thành viên lưu ký phân bổ tiền, trái phiếu trước khi kết thúc phiên giao dịch tại HNX, nhà đầu tư trái phiếu có thể thực hiện bán/mua trái phiếu riêng lẻ ngay trong phiên giao dịch.
 |
Việc mở “chợ” trái phiếu tại HNX là nỗ lực lớn nhằm làm tăng thanh khoản thị trường này |
Thực tế, có nhiều mã trái phiếu chỉ phát hành cho một vài nhà đầu tư, những người có nhu cầu nắm giữ dài hạn và chưa có nhu cầu lên sàn để tốn các loại chi phí. Đối với nhà đầu tư không muốn lưu ký trái phiếu, cách thức quản lý như thế nào?
Như trên đã nêu, quy định hiện nay chỉ yêu cầu nghĩa vụ đăng ký trái phiếu riêng lẻ tập trung của các doanh nghiệp chào bán trái phiếu mà không quy định bắt buộc người sở hữu trái phiếu riêng lẻ phải lưu ký tập trung khi chưa có nhu cầu. Chỉ khi người sở hữu trái phiếu riêng lẻ thực hiện mua bán chuyển quyền sở hữu trái phiếu thì mới phải lưu ký tập trung tại VSD thông qua thành viên lưu ký trước khi thực hiện.
Trường hợp người sở hữu trái phiếu riêng lẻ chưa lưu ký trái phiếu tại VSD, VSD sẽ quản lý thông tin về người sở hữu trái phiếu trên hệ thống đăng ký của Trung tâm theo các thông tin do tổ chức phát hành cung cấp. Quyền và lợi ích của người sở hữu chưa lưu ký được VSD theo dõi và ghi nhận tương tự như người sở hữu trái phiếu đã lưu ký. Tuy nhiên, việc nhận các quyền và lợi ích của người sở hữu trái phiếu chưa lưu ký sẽ được thực hiện trực tiếp giữa người sở hữu trái phiếu và doanh nghiệp phát hành, mà không qua thành viên lưu ký như người sở hữu đã lưu ký.
Ông kỳ vọng gì khi trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ được đưa vào giao dịch trên hệ thống tập trung?
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp thời gian qua đã trải qua nhiều biến động lớn sau những sai phạm từ một số tập đoàn khiến tâm lý nhà đầu tư hoang mang, niềm tin vào thị trường trái phiếu doanh nghiệp bị sụt giảm, các doanh nghiệp phát hành trái phiếu trước đây gặp khó khăn trong thực hiện nghĩa vụ thanh toán trái phiếu đến hạn cũng khó phát hành mới để tiếp tục sản xuất - kinh doanh.
Theo quan điểm cá nhân của tôi, việc đưa trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ vào giao dịch tập trung sẽ giúp chuẩn hoá thị trường này, tăng tính minh bạch và khả năng thanh khoản của trái phiếu riêng lẻ, tạo dựng lại niềm tin đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp, hạn chế tối đa rủi ro cho nhà đầu tư, cũng như giúp cho những doanh nghiệp có tình hình tài chính tốt tiếp tục huy động được nguồn vốn trung và dài hạn hiệu quả từ thị trường này.
