Lúng túng trong xử lý tài sản hậu cổ phần hóa Tổng công ty Vận tải thủy

Bốn bộ vào cuộc

Văn phòng Chính phủ vừa có Công văn số 864/VPCP-CN gửi Bộ trưởng 4 bộ: Giao thông - Vận tải (GTVT), Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Tư pháp truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà liên quan đến phương án xử lý các tài sản hình thành từ các hạng mục đầu tư, nâng cấp cảng thủy nội địa Việt Trì và Ninh Phúc thuộc Dự án Phát triển GTVT khu vực Đồng bằng Bắc Bộ (Dự án WB6).

Tại công văn trên, Phó thủ tướng giao Bộ trưởng Bộ GTVT chủ trì, phối hợp với bộ trưởng các bộ Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư và Tư pháp thống nhất một phương án khai thác, xử lý tài sản hình thành từ các hạng mục đầu tư nâng cấp các cảng Việt Trì và Ninh Phúc thuộc Dự án WB6; báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định theo quy định pháp luật.

Tại Thông báo số 657/TB-TTCP ngày 2/3/2023 về kết luận thanh tra việc chấp hành pháp luật trong cổ phần hóa (CPH), thoái vốn tại Tổng công ty Vận tải thủy, Thanh tra Chính phủ xác định, đã có những sai sót trong việc kiểm kê đối với cảng Việt Trì và cảng Ninh Phúc khi tiến hành CPH tổng công ty này trong giai đoạn 2013 - 2014.

Cụ thể, Thanh tra Chính phủ đánh giá việc Bộ GTVT phê duyệt Dự án WB6, nhưng không có phương án bồi thường giải phóng mặt bằng, phương án khai thác sử dụng của dự án là vi phạm khoản 1, Điều 69, Luật Xây dựng năm 2003; điểm a, c, khoản 3, Điều 6, Nghị định số 16/2005/NĐ-CP ngày 7/2/2005 và điểm a, c, khoản 3, Điều 7, Nghị định số 12.2009/NĐ-CP ngày 12/2/2009.

Bên cạnh đó, Công ty Hợp danh kiểm toán Việt Nam - đơn vị tư vấn xác định giá trị doanh nghiệp và Tổng công ty Vận tải thủy thực hiện kiểm kê, phân loại tài sản, thiếu danh mục cảng Việt Trì, cảng Ninh Phúc (Dự án WB6); chưa xử lý dứt điểm tài sản gắn với quyền sử dụng đất là vi phạm quy định tại Điều 4 và điểm d, Điều 9, Thông tư số 202/2011/TT-BTC ngày 30/12/2011.

Thanh tra Chính phủ còn cho biết, Ban Chỉ đạo CPH Tổng công ty Vận tải thủy, Bộ GTVT trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt phương án CPH, nhưng thiếu trách nhiệm, không phát hiện để báo cáo Thủ tướng việc không thể đồng thời thực hiện CPH Tổng công ty Vận tải thủy và Công ty TNHH một thành viên Vận tải và Xếp dỡ đường thủy nội địa (Công ty con của Tổng công ty Vận tải thủy) với việc đầu tư nâng cấp cảng Việt Trì và Ninh Phúc bằng nguồn vốn Dự án WB6.

Những việc làm nêu trên đã dẫn đến hậu quả là phương án CPH Tổng công ty Vận tải thủy thiếu chính xác; tài sản cảng Việt Trì và cảng Ninh Phúc đã hoàn thành từ năm 2015, nhưng đến nay, chưa được bàn giao, đưa vào khai thác, sử dụng theo quy định, gây lãng phí vốn đầu tư với số tiền khoảng 134,995 tỷ đồng.

Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh, để xảy ra tồn tại và hậu quả nêu trên thuộc trách nhiệm của Ban Quản lý dự án - Cục Đường thủy nội địa Việt Nam và Bộ GTVT khi thực hiện đầu tư xây dựng cảng Việt Trì và Ninh Phúc mà không có phương án bồi thường giải phóng mặt bằng, phương án khai thác sử dụng; Tổng công ty Vận tải thủy, Tổ giúp việc, đơn vị tư vấn, Ban Chỉ đạo CPH (Bộ GTVT) khi thực hiện kiểm kê, phân loại tài sản và báo cáo Thủ tướng về phương án CPH không đúng quy định.

Đối với nội dung này, Tổng thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng giao Bộ GTVT chủ trì phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài nguyên và Môi trường xác định phương án xử lý đối với các tài sản hình thành từ việc sử dụng nguồn vốn Dự án WB6 cho việc nâng cấp cảng Ninh Phúc và Việt Trì với tổng giá trị khoảng 134.995 tỷ đồng theo đúng quy định của pháp luật và tình hình thực tế.

Lúng túng

Cần phải nói thêm rằng, những sai sót liên quan hạng mục đầu tư, nâng cấp cảng thủy nội địa Việt Trì và Ninh Phúc đã được chính Bộ GTVT phát hiện và báo cáo cấp có thẩm quyền ngay từ năm 2018, tức là 4 năm sau khi Tổng công ty Vận tải thủy chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty cổ phần. Tuy nhiên, đến nay, các bên liên quan vẫn chưa thể có được phương án xử lý tối ưu.

Được biết, các hạng mục đầu tư, nâng cấp cảng thủy nội địa Ninh Phúc và Việt Trì thuộc Tiểu hợp phần A3 của Dự án WB6, trong đó, cảng Ninh Phúc thuộc Hợp đồng CV-A3ii-NDTDP, khởi công vào tháng 2/2013, hoàn thành vào tháng 8/2014; cảng Việt Trì thuộc Hợp đồng CV-A3i-NDTDP, khởi công vào tháng 7/2013, hoàn thành vào tháng 3/2015. Cả hai hạng mục này đã được Bộ GTVT quyết toán vào tháng 12/2020, giá trị 129,9 tỷ đồng.

Thế khó của Bộ GTVT là các tài sản tại cảng Việt Trì, cảng Ninh Phúc được được đầu tư trên đất của Tổng công ty Vận tải thủy thuê của Nhà nước. Sau khi CPH, quyền thuê đất được bàn giao cho Tổng công ty Vận tải thủy - CTCP.

Bên cạnh đó, các tài sản hình thành từ Dự án WB6 lại đan xen với các tài sản thuộc sở hữu của Tổng công ty Vận tải thủy, đặc biệt, đường bộ để đi vào các tài sản phải đi qua đường nội bộ thuộc sở hữu của doanh nghiệp này. Một số hạng mục được đầu tư trên cơ sở cải tạo, nâng cấp từ các tài sản hiện hữu thuộc sở hữu của Tổng công ty Vận tải thủy - CTCP như bến số 3, số 4 được đầu tư xây dựng trên cơ sở dỡ bỏ bến cũ; bãi chứa hở, đường nội bộ tại cảng Việt Trì được đầu tư xây dựng trên cơ sở cải tạo, nâng cấp nền bãi, đường cũ.

“Điều đó dẫn đến hiện nay, nhiều khoản đầu tư của Nhà nước tại 2 cảng này không hình thành một tài sản có thể vận hành, khai thác độc lập được, mà phải gắn với phần tài sản của Tổng công ty Vận tải thủy - CTCP thì mới hình thành một tài sản vận hành, khai thác độc lập”, Bộ GTVT thừa nhận.

Một sơ suất khác dẫn đến việc phân định tài sản cảng Việt Trì và Ninh Phúc thêm rối rắm là khi tiến hành CPH Tổng công ty Vận tải thủy (phê duyệt giá trị doanh nghiệp tại Quyết định số 3284/QĐ-BGTVT ngày 21/10/2013; phê duyệt phương án CPH tại Quyết định số 3925/QĐ-BGTVT ngày 3/12/2013), một số quy định về xử lý tài chính và xác định giá trị doanh nghiệp để chuyển doanh nghiệp 100% vốn nhà nước thành công ty cổ phần tại Thông tư số 202/2011/TT-BTC ngày 30/12/2011 của Bộ Tài chính đã không được Ban Chỉ đạo CPH Tổng công ty Vận tải thủy thực hiện triệt để.

Điều này dẫn đến các tài sản Nhà nước đầu tư tại cảng Việt Trì, Ninh Phúc thuộc Dự án WB6 không được xem xét phương án xử lý trong phương án CPH, không đưa vào xác định giá trị doanh nghiệp để CPH.

Sau khi các hạng mục đầu tư tại cảng Ninh Phúc, cảng Việt Trì hoàn thành, do chưa có nghị định của Chính phủ về quản lý tài sản kết cấu hạ tầng đường thủy nội địa (đến ngày 13/3/2018 Chính phủ mới ban hành Nghị định 45/2018/NĐ-CP), nên Bộ GTVT tạm bàn giao cảng Việt Trì và cảng Ninh Phúc cho Tổng công ty Vận tải thủy - CTCP tạm khai thác khai thác, sử dụng trước khi có phương án bàn giao chính thức (các hạng mục kho, bãi, đường nội bộ là dùng chung; các cầu cảng được đầu tư từ dự án chưa được công bố hoạt động).

Từ giữa năm 2018, Bộ GTVT đã yêu cầu Tổng công ty Vận tải thủy - CTCP bàn giao lại toàn bộ tài sản hình thành từ Dự án WB6 tại cảng Việt Trì, Ninh Phúc cho Cục Đường thủy Việt Nam tạm quản lý cho đến khi có quyết định cuối cùng về xử lý, khai thác tài sản. Đây là điều bắt buộc phải thực hiện do từ tháng 3/2016, sau khi thoái vốn thành công, Nhà nước đã không còn bất cứ cổ phần nào tại doanh nghiệp này.

Do bị chồng lấn, đan xen sở hữu tài sản đã dẫn tới các phương án xử lý tài sản tại cảng Việt Trì, Ninh Phúc như hạch toán tăng vốn nhà nước tại Tổng công ty Vận tải thủy - CTCP; Nhà nước cho phép Tổng công ty vay lại phần vốn ODA đầu tư vào 2 cảng; cho thuê tài sản kết cấu hạ tầng đường thủy nội địa; bán tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường thủy nội địa… đều xuất hiện những rủi ro về mặt pháp lý.

Theo thông tin của Báo Đầu tư, Bộ GTVT đã lựa chọn phương án xử lý tài sản là bán tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường thủy nội địa theo quy định tại điểm b, khoản 1, Điều 22, Nghị định số 45/2018/NĐ-CP ngày 13/3/2018 của Chính phủ (bán tài sản trong trường hợp tài sản được giao, nhưng không còn nhu cầu sử dụng và việc khai thác không hiệu quả) để xử lý tài sản hình thành từ các hạng mục đầu tư, nâng cấp cảng Việt Trì và Ninh Phúc thuộc Dự án WB6. Phương án này đảm bảo khả năng thu hồi nhanh vốn của Nhà nước đã đầu tư cho Dự án so với phương án cho thuê khai thác tài sản.

Tổng công ty Vận tải thủy - CTCP cho biết là vẫn có nguyện vọng tiếp tục tham gia quá trình lựa chọn tổ chức khai thác, xử lý tài sản hình thành từ các hạng mục đầu tư, nâng cấp cảng Việt Trì và Ninh Phúc thuộc Dự án WB6 thông qua hình thức đấu giá theo quy định của pháp luật. Trường hợp không trúng đấu giá, Tổng công ty cam kết sẽ phối hợp chặt chẽ với doanh nghiệp, nhà thầu trúng đấu giá và 11 các cơ quan quản lý nhà nước trong quá trình quản lý, khai thác tài sản nhà nước tại 2 cảng nêu trên, đảm bảo hiệu quả, thuận lợi.

Tuy nhiên, bản thân phương án này có 2 nhược điểm rất lớn là doanh nghiệp mua tài sản (trong trường hợp nếu không phải là Tổng công ty Vận tải thủy - CTCP) có thể sẽ gặp khó khăn nhất định trong quá trình khai thác tài sản vì phải dùng hạ tầng khác của Tổng công ty Vận tải thủy - CTCP. Đó là chưa kể, trong trường hợp thực hiện theo phương án bán tài sản, sau khi đã sở hữu tài sản, doanh nghiệp mua tài sản có thể chuyển đổi mục đích kinh doanh (không kinh doanh trong lĩnh vực khai thác cảng), làm ảnh hưởng đến mục tiêu đầu tư, quy hoạch phát triển GTVT.

Theo đại diện Tổng công ty Vận tải thủy - CTCP, những sơ suất liên quan đến việc xử lý tài sản tại cảng Việt Trì, Ninh Phúc được hình thành bằng nguồn vốn Dự án WB6 thuộc trách nhiệm của chủ đầu tư và Ban Chỉ đạo CPH Tổng công ty. Pháp nhân mới - công ty cổ phần cũng là người bị ảnh hưởng bởi sai sót này.

“Việc các hạng mục đầu tư được đầu tư tốn kém tại cảng Việt Trì, Ninh Phúc, trong đó bao gồm tài sản sở hữu của doanh nghiệp, nhưng đang bị đóng băng không chỉ gây lãng phí, mà còn ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi của pháp nhân kế thừa”, đại diện Tổng công ty Vận tải thủy - CTCP nhấn mạnh.