Luật Bảo hiểm xã hội 2024: Được hưởng bảo hiểm xã hội một lần dù chưa đóng đủ 20 năm

Luật Bảo hiểm Xã hội (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua có nhiều quy định mới.

Sáng 29/6, ngày làm việc cuối cùng của Kỳ họp thứ 7, Quốc hội biểu quyết thông qua Luật BHXH (sửa đổi).

Thay mặt cơ quan thẩm tra là Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật, Chủ nhiệm Uỷ ban Xã hội Nguyễn Thuý Anh nhận định, về cơ bản, dự thảo Luật đã có sự đồng thuận, thống nhất của Chính phủ và các cơ quan có liên quan, đáp ứng đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp này.

Một số nội dung chính của dự thảo Luật sau khi được tiếp thu, giải trình như sau:

Về trợ cấp hưu trí xã hội (Chương III từ Điều 21 đến Điều 24): Có ý kiến đề nghị cần xây dựng cụ thể lộ trình giảm độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Tuy nhiên, theo UBTVQH, để có thể xây dựng lộ trình giảm tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội cần phải có đánh giá tác động đầy đủ cả về kinh tế - xã hội, khả năng ngân sách nhà nước và tác động tổng thể đến việc khuyến khích người dân tham gia bảo hiểm xã hội để khi về già có lương hưu.

Khoản 3 Điều 21 dự thảo Luật đã quy định:“Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội trên cơ sở đề nghị của Chính phủ phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ”.

Về mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội để tính lương hưu, trợ cấp một lần (Điều 72) và Điều chỉnh tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc (Điều 73).

Có ý kiến đề nghị đánh giá kỹ lưỡng tác động của việc thực hiện cải cách chính sách tiền lương, việc giải quyết phát sinh chênh lệch giữa người nghỉ lương hưu trước và sau ngày 01/7/2024.

UBTVQH thấy rằng, Chính phủ đã có báo cáo gửi các vị đại biểu Quốc hội trong đó nêu rõ việc thực hiện chính sách cải cách tiền lương sẽ theo lộ trình phù hợp với thực tế, chưa bãi bỏ ngay mức lương cơ sở và hệ số lương hiện nay và không có sự biến động, thay đổi lớn dẫn đến việc phải điều chỉnh ngay cách tính mức bình quân tiền lương tháng làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội để tính lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần.

Bên cạnh đó, Điều 74 dự thảo Luật giao Chính phủ báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định các chế độ bảo hiểm xã hội bị tác động khi cải cách tiền lương để bảo đảm quyền lợi của người lao động.

Do đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xin phép Quốc hội cho giữ quy định như dự thảo Luật.

Chủ nhiệm Uỷ ban Xã hội Nguyễn Thuý Anh

Có ý kiến đề nghị thay đổi cách tính mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội làm căn cứ tính lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần.

UBTVQH cho rằng, cách tính mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội để tính lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần yếu tố có tính chất quyết định đối với công thức tính lương hưu, tác động trực tiếp đến quyền lợi của người tham gia và khả năng cân đối quỹ bảo hiểm xã hội.

"Việc thay đổi cách tính mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội làm căn cứ tính lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần cần được có đánh giá toàn diện, tổng thể. Trong khi chưa đánh giá được tác động của việc thay đổi, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xin được giữ như dự thảo Luật", báo cáo nêu.

Về điều kiện hưởng bảo hiểm xã hội một lần (điểm đ khoản 1 Điều 70 và điểm đ khoản 1 Điều 102): Căn cứ kết quả xin ý kiến, UBTVQH xin phép Quốc hội cho tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo Phương án 1 là phương án được đa số đại biểu Quốc hội lựa chọn và đây cũng là Phương án Chính phủ ưu tiên lựa chọn khi trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 6. Theo đó, người lao động có thời gian đóng bảo hiểm xã hội trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành, đã chấm dứt tham gia bảo hiểm xã hội, sau 12 tháng không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc mà cũng không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm, có đề nghị thì được hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

UBTVQH thấy rằng, phương án được đa số đại biểu lựa chọn cũng là phương án có nhiều ưu điểm hơn, như: Bảo đảm tính kế thừa quy định hiện hành, không làm ảnh hưởng nhiều đến gần 18 triệu người đang tham gia bảo hiểm xã hội nên sẽ hạn chế gây xáo trộn trong xã hội. Phương án này thể chế hóa đúng tinh thần của Nghị quyết số 28-NQ/TW “giảm tình trạng hưởng bảo hiểm xã hội một lần theo hướng tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia bảo hiểm xã hội để hưởng chế độ hưu trí” và hạn chế được tình trạng một người tham gia bảo hiểm xã hội có nhiều lần hưởng bảo hiểm xã hội một lần thời gian qua...

Tuy có quy định về việc hưởng bảo hiểm xã hội một lần, UBTVQH không mong muốn người lao động yêu cầu nhận bảo hiểm xã hội một lần, người lao động cần tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội để bảo đảm an sinh xã hội lâu dài.

Do đó, UBTVQH lưu ý Chính phủ trong thời gian tới cần phải có giải pháp căn cơ, lâu dài để hỗ trợ người lao động tham gia bảo hiểm xã hội gặp khó khăn trước mắt trong cuộc sống như có chính sách tín dụng phù hợp...

93,42% đại biểu Quốc hội tán thành việc thông qua Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi)

Về chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp (Điều 38 và Điều 39), biện pháp xử lý hành vi vi phạm về chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp (Điều 40 và Điều 41)

Có ý kiến đề nghị cần rà soát các quy định của dự thảo Luật để bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Có ý kiến đề nghị quy định trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội trong việc xử lý đối với doanh nghiệp đã vi phạm.

Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, UBTVQH đã chỉ đạo rà soát để bảo đảm tránh chồng chéo trong hệ thống pháp luật, theo đó, đã bỏ quy định áp dụng biện pháp tạm hoãn xuất cảnh tại Điều 40 và 41 của dự thảo Luật.

Bên cạnh đó, UBTVQH đã quy định trách nhiệm của cơ quan thanh tra trong việc xử lý việc chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội như thể hiện tại khoản 3 Điều 35 dự thảo Luật.

Về cơ chế giải quyết chế độ hưu trí, tử tuất đối với người lao động trong trường hợp người sử dụng lao động không còn khả năng đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động (Điều 41 của dự thảo Luật trình Quốc hội thảo luận tại Hội trường ngày 27/5/2024)

Có ý kiến đề nghị cân nhắc quy định văn bản hướng dẫn riêng, không nên đưa trực tiếp vào Luật để vừa bảo đảm chủ động điều chỉnh, bổ sung đối tượng phù hợp với điều kiện thực tế và tránh lạm dụng ngân sách nhà nước.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, ý kiến của Chính phủ tại Báo cáo số 347/BC-CP, UBTVQH đã chỉ đạo đưa vào Nghị quyết của kỳ họp thứ 7 nội dung giao Chính phủ quy định cụ thể về đối tượng, điều kiện, mức hỗ trợ, trình tự, thủ tục giải quyết chế độ hưu trí, tử tuất và nguồn kinh phí thực hiện được lấy từ số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền bảo hiểm xã hội chậm đóng, trốn đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội.

Về khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm về bảo hiểm xã hội (Chương IX từ Điều 128 đến Điều 132):

Một số ý kiến cho rằng, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính về bảo hiểm xã hội là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, giao cho cơ quan bảo hiểm xã hội giải quyết là không phù hợp.

UBTVQH xin báo cáo như sau, theo quy định hiện hành, cơ quan bảo hiểm xã hội lại được giao một số nhiệm vụ mang tính quản lý nhà nước (như thanh tra chuyên ngành đóng…), do đó, để bảo đảm việc thực hiện trách nhiệm được giao, dự thảo Luật đã chỉnh lý để khắc phục tình trạng này và ghi nhận các nhiệm vụ, hoạt động mang tính quản lý nhà nước mà cơ quan bảo hiểm xã hội được thực hiện.

Có ý kiến đề nghị quy định tách bạch việc giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với các trường hợp có thời gian công tác trước năm 1995.

Tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, UBTVQH đã chỉ đạo chỉnh lý và thể hiện như dự thảo Luật.

Ngoài 06 vấn đề trên, còn có 20 vấn đề khác được tiếp thu, giải trình trong Báo cáo số 905/BC-UBTVQH15 (gồm 37 trang). Đồng thời, Bên cạnh đó, UBTVQH cũng tiếp thu tối đa những ý kiến góp ý sâu sắc, xác đáng về chữ, về nghĩa, văn phong, kỹ thuật xây dựng văn bản và đã chỉnh lý cụ thể trong dự thảo Luật.