Logistics Việt Nam: Con đường không trải hoa hồng nhưng vẫn đầy triển vọng

Thứ hạng của ngành logistics Việt Nam đang được cải thiện

Phát biểu tại hội nghị, ông Trần Duy Đông, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, trong những năm qua, Chính phủ Việt Nam đã tích cực chỉ đạo hoàn thiện cơ chế, chính sách và kết cấu hạ tầng phát triển lĩnh vực quan trọng này. Nhờ vậy, năng lực và thứ hạng của ngành logistics Việt Nam đang được cải thiện và có xu hướng mở rộng. Theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam hiện đứng thứ 64/160 nước về mức độ phát triển logistics và đứng thứ 4 trong khu vực ASEAN sau Singapore, Malaysia và Thái Lan.

Ông Trần Duy Đông, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: Lê Toàn

Doanh nghiệp logistics ở Việt Nam cũng tăng nhanh về số lượng. Đến nay, có khoảng trên 3.000 doanh nghiệp vận tải và logistics trong nước và khoảng 25 tập đoàn giao nhận hàng đầu thế giới hoạt động cung cấp các dịch vụ từ khâu làm thủ tục vận chuyển hàng hóa cho đến khâu đóng thuế hay thanh toán… tại Việt Nam.

Phát biểu khai mạc Hội nghị, ông Lê Trọng Minh, logistics được xác định là một ngành dịch vụ quan trọng trong cơ cấu tổng thể nền kinh tế quốc dân, đóng vai trò hỗ trợ, kết nối và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của cả nước cũng như từng địa phương, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Việt Nam được đánh giá ngày càng cao về tiềm năng cũng như cơ hội phát triển dịch vụ logistics. Và trên thực tế, thị trường Việt Nam đã ghi nhận những bước tiến rất đáng khích lệ. Năm 2022, Việt Nam vươn lên vị trí Top 10 trong bảng xếp hạng của Agility về Chỉ số logistics các thị trường mới nổi, cho thấy sự thành công của Việt Nam trong việc phát triển chuỗi cung ứng của mình và tính sẵn sàng trong việc tiếp nhận sự chuyển dịch của các tập đoàn sản xuất đa quốc gia lớn trên toàn cầu.

Theo đánh giá của Agility, Việt Nam có khả năng thu hút các doanh nghiệp tên tuổi nhất trên thế giới, đặc biệt là các doanh nghiệp công nghệ cao. Điều này rất có ý nghĩa trong bối cảnh mà theo khảo sát của Agility, từ năm 2023, Đông Nam Á, Ấn Độ, châu Âu và Bắc Mỹ sẽ trở nên những địa chỉ sản xuất và gia công hấp dẫn hơn so với Trung Quốc, trong đó Đông Nam Á sẽ là điểm đến hấp dẫn nhất đối với các doanh nghiệp có kế hoạch dịch chuyển chuỗi cung ứng và cơ sở sản xuất.

“Con đường phía trước của ngành dịch vụ logistics Việt Nam có thể coi là đầy triển vọng và hứa hẹn, nhưng chắc chắn đó sẽ không phải là một con đường chỉ trải đầy hoa hồng”, ông Minh nhìn nhận.

Ông Lê Trọng Minh, Tổng Biên tập Báo Đầu tư, Trưởng Ban tổ chức phát biểu khai mạc Hội nghị. Ảnh: Lê Toàn

Thực tế, dù sở hữu tiềm năng to lớn và đang có những cơ hội rộng mở, những hạn chế chủ quan – nếu không sớm khắc phục, và những trở lực khách quan – nếu không có biện pháp thích ứng phù hợp, thị trường logistics Việt Nam ắt khó có thể phát triển như kỳ vọng. Chi phí logistics cao do sự kết nối chưa đồng bộ, quy hoạch chưa khoa học và sự thiếu hụt nguồn nhân lực chắc chắn sẽ không phải là vấn đề có thể giải quyết trong một sớm một chiều song cũng không thể để chậm trễ hơn.

Tác động từ những căng thẳng địa chính trị, áp lực từ lạm phát lên nhu cầu tiêu dùng, tuyên bố “xanh hóa” từ ngày càng nhiều tập đoàn lớn, những tiến bộ công nghệ đang được triển khai trên khắp thế giới và sự bùng nổ của thương mại điện tử đang khiến bức tranh ngành logistics truyền thống phải định hình lại. Sự chậm trễ trong việc tháo gỡ những điểm nghẽn, nhận diện những thách thức cũng như xu hướng mới để có giải pháp phù hợp nhằm định hình lại, thích ứng, củng cố vị thế và tranh thủ tối đa cơ hội có thể sẽ làm trì hoãn sự đi lên của logistics Việt Nam trên con đường phía trước…

Việt Nam cần tập trung hạ tầng, công nghệ và nhân tài

Mặc dù lĩnh vực logistics của Việt Nam có tốc độ phát triển nhanh và đạt các kết quả tích cực như trên, nhưng theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông, trên thực tế vẫn còn có một số tồn tại hạn chế và thách thức.

Thứ nhất, về thể chế, chính sách đối với lĩnh vực logistics chưa đồng bộ. Khung khổ pháp lý đối với ngành logistics được ban hành nhiều văn bản, song các chính sách cụ thể, chi tiết hóa các cụ thể các chủ trương đó vẫn chưa được thực hiện hoặc còn chồng chéo.

Thứ hai, cơ sở hạ tầng giao thông vận tải và logistics còn hạn chế, không đồng bộ, chưa tạo ra hành lang vận tải đa phương thức trong khi nhu cầu trung chuyển chất lượng cao cho hàng hóa giữa các phương thức đang ngày càng lớn. Việt Nam còn thiếu các khu kho vận tập trung có vị trí chiến lược, đồng bộ với hệ thống cảng, sân bay, đường quốc lộ, cơ sở sản xuất.

Thứ ba, hoạt động của các doanh nghiệp logistics còn nhiều hạn chế trên các mặt quy mô hoạt động, vốn, nguồn nhân lực… Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics ở Việt Nam hầu hết là những doanh nghiệp nhỏ và vừa, hoạt động manh mún, thiếu kinh nghiệm và tính chuyên nghiệp, cung cấp các dịch vụ cơ bản, hoặc cung cấp từng dịch vụ đơn lẻ, cạnh tranh về giá là chủ yếu, ít giá trị gia tăng, thường chỉ đóng vai trò là nhà thầu phụ hay đại lý cho các công ty nước ngoài.

Thứ tư, nguồn nhân lực phục vụ cho dịch vụ logistics qua đào tạo bài bản còn thiếu và yếu, chưa đáp ứng yêu cầu, đặc biệt thiếu các chuyên viên logistics giỏi, có năng lực ứng dụng và triển khai tại các doanh nghiệp. Trong số các doanh nghiệp nội địa hiện nay, có tới 93 - 95% người lao động không được đào tạo bài bản, chủ yếu làm dịch vụ ở các chuỗi cung ứng nhỏ, như giao nhận, kho bãi, xử lý vận đơn…

Hội nghị thu hút hàng trăm doanh nghiệp, tổ chức tham dự. Ảnh: Lê Toàn

“Những tồn tại, hạn chế này đang đặt ra những thách thức không nhỏ cho việc phát triển ngành logistics Việt Nam trong tương lai. Câu hỏi đặt ra là Chúng ta phải làm sao tận dụng được cơ hội để đưa logistics trở thành một ngành kinh tế quan trọng, vừa đáp ứng nhu cầu trong nước, vừa đủ sức cạnh tranh quốc tế, đồng thời theo kịp xu hướng phát triển chung của thế giới, là logistics xanh, hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững”, ông Đông nhấn mạnh.

Với những hiểu biết chuyên sâu mà SLP thu được từ kinh nghiệm hoạt động toàn cầu, chia sẻ tại Hội nghị ông Edwin Chee, Giám đốc điều hành SLP Vietnam cho rằng, Việt Nam cần tập trung tăng cường cơ sở hạ tầng của ngành logistics, bao gồm mạng lưới giao thông đường bộ, đường sắt, đường hàng không và đường biển.

Ông Edwin Chee, Giám đốc điều hành SLP Vietnam, đồng Trưởng Ban tổ chức phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: Lê Toàn

Việc đầu tư vào hệ thống kho thông minh, trung tâm phân phối và cơ sở vật chất đa phương thức hiện đại sẽ hợp lý hóa hoạt động và cho phép vận chuyển hàng hóa hiệu quả hơn; Áp dụng các công nghệ như Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), phân tích dữ liệu và tự động hóa có thể tăng cường đáng kể hiệu quả hoạt động, quản lý hàng tồn kho, tối ưu hóa tuyến đường và dịch vụ khách hàng.

Việt Nam nên khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng những công nghệ này, bằng các khoản đầu tư vào cơ sở hạ tầng hiện đại để hỗ trợ hoạt động logistics hiệu quả. Ngoài ra, Việt Nam có thể xem xét đưa ra các chính sách ưu đãi đầu tư, giảm thuế để thu hút thêm đầu tư trong và ngoài nước vào lĩnh vực logistics. Điều này có thể bao gồm việc thành lập các đặc khu kinh tế hoặc khu công nghiệp với mức giá ưu đãi cho việc áp dụng công nghệ, nghiên cứu và phát triển…

“Bằng cách tập trung vào những khía cạnh này và điều chỉnh các thông lệ tốt nhất trên toàn cầu, ngành logistics của Việt Nam có thể nâng cao hiệu quả và khả năng cạnh tranh, góp phần vào tăng trưởng kinh tế của quốc gia và tạo thuận lợi cho thương mại toàn cầu”, ông Edwin Chee nói.