Phương thức khớp lệnh định kỳ và liên tục

Một thị trường chứng khoán vận hành có hiệu quả phải đáp ứng 5 tiêu chí: (i) Cung cấp thông tin chính xác và kịp thời cho nhà đầu tư (ii) Tạo tính thanh khoản cho chứng khoán niêm yết (ii) Đảm bảo độ liên tục của giá chứng khoán, tức là giá chứng khoán không thể biến động mạnh nếu như không có thông tin bất thường xảy ra (iv) Giá chứng khoán phản ánh tức thời với thông tin mới; (v) Chi phí giao dịch thấp.

Khi thị trường chứng khoán có quy mô nhỏ với ít cổ phiếu niêm yết hoặc số lượng nhà đầu tư nhỏ, thì phương thức khớp lệnh định kỳ được sử dụng. Phương thức khớp lệnh liên tục sẽ nâng cao tính thanh khoản của cổ phiếu và do đó được các thị trường lớn trên thế giới và trong khu vực châu Á sử dụng như  New York , Toronto , Frankfurt, London , Tokyo , Hồng Kông, Thượng Hải, Singapore …. Do phương thức khớp lệnh định kỳ có một số ưu điểm, một số thị trường khác sử dụng kết hợp cả hai phương thức như Paris , Madrid , Zurich , Copenhagen , Jakarta …. Ngay cả các thị trường sử dụng phương thức khớp lệnh liên tục cũng thường xuyên sử dụng khớp lệnh định kỳ để thị trường được hoạt động tốt và ổn định hơn. Họ sử dụng khớp lệnh định kỳ vào đầu giờ mở cửa nếu như cuối phiên hôm trước có một số lượng lớn lệnh mua/bán bị ứ đọng hoặc có thông tin quan trọng tung ra tối hôm trước có thể tác động mạnh đến cán cân cung cầu cổ phiếu và giá cổ phiếu vào ngày hôm sau. Khớp lệnh định kỳ cũng có thể được sử dụng trong ngày nếu thông tin mới đến trong ngày làm lượng cầu tăng đột biến gấp 3-4 lần lượng cung. Khớp lệnh định kỳ giúp xác lập giá cân bằng mới cho cổ phiếu, vì đó là mức giá có khối lượng giao dịch lớn nhất. Tuy nhiên, lưu ý là HOSTC sử dụng khớp lệnh định kỳ ở phiên 3 chỉ để xác định giá đóng cửa và là giá tham chiếu cho ngày hôm sau, vì Việt Nam áp dụng biên độ giá giao dịch.

Vì sao phải có nhiều loại lệnh giao dịch?

Vì mục đích giao dịch của nhà đầu tư khác nhau, nên thông thường người ta thiết kế các lệnh giao dịch khác nhau, nhưng nhìn chung có hai loại lệnh:

Nhóm lệnh có ghi giá cụ thể như lệnh giới hạn và lệnh chặn lỗ (chưa có ở Việt Nam ).  Nhóm lệnh này giúp cho nhà đầu tư giao dịch cổ phiếu ở mức giá mong muốn, giảm thiểu rủi ro về giá. Tuy nhiên, thời gian giao dịch kéo dài và tính thanh khoản của giao dịch thấp.

Nhóm lệnh không ghi giá cụ thể như lệnh ATO, ATC trong khớp lệnh định kỳ và lệnh thị trường trong khớp lệnh liên tục. Nhóm lệnh này giúp nhà đầu tư tăng khả năng và rút ngắn thời gian khớp lệnh. Ngược lại, nhà đầu tư gặp rủi ro về giá khớp vì biên độ giá giao dịch ở HOSTC khá lớn, chênh lệch 10% giữa giá sàn và giá trần. Chẳng hạn, lệnh thị trường MP giúp nhà đầu tư mua hoặc bán cổ phiếu ở mức giá tốt nhất trên thị trường tại thời điểm nhập lệnh và nó cung cấp thanh khoản ngay lập tức cho nhà đầu tư, nếu có lệnh giới hạn đối ứng. Ở thị trường chứng khoán Mỹ, lệnh MP được sử dụng phổ biến vì giá cổ phiếu dao động thấp, nhờ họ áp dụng cơ chế specialist  (chuyên gia). Các specialist đóng hai vai trò môi giới và tạo lập thị trường cho cổ phiếu. Họ sẽ mua vào và bán ra các cổ phiếu khi có chênh lệch cung cầu.

Vận dụng hiệu quả các lệnh giao dịch

Xác định mục đích giao dịch

-         Công việc đầu tiên nhà đầu tư cần làm là phải xác định mục đích giao dịch của mình. Nếu nhà đầu tư giao dịch vì cho rằng, cổ phiếu đắt hoặc rẻ hơn giá trị nội tại cổ phiếu hoặc do nhu cầu cần cơ cấu lại danh mục đầu tư, thì nên sử dụng lệnh giới hạn. Giá cổ phiếu quan trọng hơn tính thanh khoản .

-         Nếu nhà đầu tư giao dịch vì có những thông tin bất thường về cổ phiếu và thông tin sẽ nhanh chóng mất giá trị theo thời gian. Trong trường hợp này, nhà đầu tư nên sử dụng lệnh ATO, ATC trong khớp lệnh định kỳ và lệnh MP trong khớp lệnh liên tục. Thời gian và tính thanh khoản quan trọng hơn giá cổ phiếu. Lệnh ATO và ATC có độ ưu tiên cao hơn lệnh giới hạn. Lệnh MP không có độ ưu tiên về thời gian so với lệnh giới hạn, nhưng nó đảm bảo khớp lệnh ngay nếu có lệnh giới hạn ở phía bên đối ứng.

Quan sát liên tục thị trường.

Trong khớp lệnh định kỳ, nhà đầu tư có thể đặt lệnh và ra về. Nhưng trong khớp lệnh liên tục, nhà đầu tư phải quan sát màn hình giao dịch liên tục để nắm bắt lượng cung cầu và giá cổ phiếu vì giá và khối lượng khớp biến động liên tục. Bằng cách này, nhà đầu tư hiểu rõ tính thanh khoản hiện hành của cổ phiếu và quyết định thời điểm tốt nhất để giao dịch. Kinh nghiệm của các nhà đầu tư tổ chức ở thị trường nước ngoài cho thấy, họ thường tránh giao dịch đầu giờ của phiên khớp lệnh liên tục vì họ không muốn trở thành người định giá cả cho thị trường khi không biết chắc tình hình giao dịch sẽ ra sao trong ngày. Thay vì vậy, họ thường xuyên liên tục theo dõi giá cả và khối lượng để chọn mức giá tốt nhất cho mình.

Với phương pháp khớp lệnh liên tục NĐT phải bám sàn và quan sát liên tục

Vai trò của công ty chứng khoán

Công ty chứng khoán có ảnh hưởng lớn đến giao dịch thành công của nhà đầu tư trong phương thức khớp lệnh mới, do đó nhà đầu tư nên chọn công ty chứng khoán với những tiêu chí sau:

-         Đầu tư công nghệ xử lý thông tin hiện đại để đảm bảo rằng, màn hình giao dịch cung cấp thông tin giao dịch trong chế độ thời gian thực. Nói cách khác, màn hình giao dịch phải phản ánh kịp thời và chính xác các diễn biến giao dịch đang xảy ra tại trung tâm. Công nghệ hiện đại sẽ giúp công ty chứng khoán thông báo nhanh chóng cho nhà đầu tư kết quả khớp lệnh định kỳ phiên 1 để họ kịp điều chỉnh lệnh trong phiên khớp lệnh liên tục do không có thời gian nghỉ giải lao giữa hai phiên.

-         Đội ngũ nhân viên có nghiệp vụ thành thục để nhanh chóng nhập lệnh, đặc biệt trong phiên khớp lệnh liên tục vì giá cả khớp lệnh thay đổi rất nhanh.

-         Có uy tín và kinh nghiệm trên thị trường.

-         Nhà đầu cần bám sàn liên tục, vì vậy không nên chọn sàn giao dịch bị quá tải.