Lên kịch bản nâng cấp các tuyến cao tốc phân kỳ

Thứ tự ưu tiên

Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) vừa có Tờ trình số 3790/BGTVT-CĐCTVN gửi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Phó thủ tướng Trần Hồng Hà về phương án đầu tư, nâng cấp các tuyến đường bộ cao tốc phân kỳ đạt quy mô hoàn chỉnh.

Trước đó, tại Công điện số 16/CĐ-TTg ngày 21/2/2024, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ GTVT chủ trì, phối hợp với các địa phương liên quan khẩn trương nghiên cứu phương án đầu tư, nâng cấp các tuyến đường bộ cao tốc đã được đầu tư phân kỳ đạt quy mô cao tốc hoàn chỉnh, phù hợp với tiêu chuẩn thiết kế, nhu cầu vận tải. Trong đó, người đứng đầu Chính phủ yêu cầu tập trung đầu tư sớm nhất đối với các tuyến đường bộ cao tốc quy mô 2 làn xe; đồng thời, rà soát bổ sung đầy đủ, đồng bộ các công trình hạ tầng trên tuyến (như hệ thống giao thông thông minh, trạm dừng nghỉ...); báo cáo Thủ tướng trong tháng 3/2024.

Mặc dù không hoàn thành được theo đúng tiến độ chỉ đạo của Thủ tướng, nhưng Bộ GTVT đã thể hiện sự cố gắng lớn, bởi đây là công việc khá phức tạp, liên quan đến nhiều địa phương, chủ đầu tư/nhà đầu tư các tuyến cao tốc đã và đang triển khai trên khắp cả nước.

Ông Nguyễn Duy Lâm, Thứ trưởng Bộ GTVT cho biết, tính đến tháng 4/2024, cả nước có 748 km cao tốc đang khai thác được phân kỳ đầu tư với quy mô 2 - 4 làn xe; 1.666 km cao tốc đang xây dựng được phân kỳ đầu tư với quy mô 2 - 4 làn xe; 404 km cao tốc đang chuẩn bị đầu tư thực hiện phân kỳ đầu tư với quy mô 2 - 4 làn xe. Trong đó, nhiều đoạn tuyến cao tốc 4 làn xe, nhưng làn dừng khẩn cấp bố trí không liên tục, nên hạn chế năng lực thông hành và an toàn giao thông.

Theo lãnh đạo Bộ GTVT, trường hợp cân đối đủ nguồn vốn để đầu tư, nâng cấp ngay các tuyến cao tốc phân kỳ đạt quy mô cao tốc hoàn chỉnh, sẽ nâng cao hiệu quả đầu tư, hiệu quả khai thác và năng lực thông hành. Trong đó, cần tới 76.520 tỷ đồng ngân sách nhà nước để nâng cấp cao tốc phân kỳ 2 làn xe; 410.572 tỷ đồng ngân sách nhà nước để nâng cấp cao tốc phân kỳ 4 làn xe hạn chế và khoảng 7.500 tỷ đồng ngân sách nhà nước để nâng cấp cao tốc đoạn Phan Thiết - Dầu Giây (đang khai thác 4 làn xe hoàn chỉnh) lên quy mô 6 làn xe.

“Trong điều kiện nguồn vốn nhà nước còn khó khăn, việc cân đối ngay 494.592 tỷ đồng ngân sách nhà nước để đầu tư, nâng cấp các tuyến đường cao tốc phân kỳ trong giai đoạn hiện nay là khó khả thi, ảnh hưởng tới mục tiêu hoàn thành 5.000 km theo Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã đề ra”, ông Nguyễn Duy Lâm đánh giá.

Chính vì vậy, để phù hợp với khả năng cân đối nguồn vốn, tại Tờ trình số 3790/BGTVT-CĐCTVN, Bộ GTVT đề xuất một số nguyên tắc, tiêu chí xác định thứ tự ưu tiên đầu tư, nâng cấp các tuyến đường cao tốc phân kỳ. Cụ thể, đối với cao tốc đã phân kỳ 2 làn xe, nguyên tắc chung là khi nâng cấp phải đạt quy mô tối thiểu 4 làn xe hoàn chỉnh theo tiêu chuẩn, quy chuẩn; đối với cao tốc đã phân kỳ 4 làn xe, khi nâng cấp phải đạt quy mô theo quy mô quy hoạch được phê duyệt.

Về đối tượng được lựa chọn đầu tư, thứ tự ưu tiên được Bộ GTVT đề xuất gồm: các đoạn tuyến trên trục cao tốc Bắc - Nam phía Đông, đặc biệt là một số đoạn nhu cầu vận tải có xu hướng tăng nhanh; các tuyến đường cao tốc đang khai thác, đang đầu tư theo quy mô phân kỳ 2 làn xe nhu cầu vận tải có xu hướng tăng nhanh; một số đoạn tuyến cần đầu tư nâng cấp để khai thác đồng bộ với các đoạn liền kề đã mở rộng; các tuyến đường cao tốc đang khai thác, đang đầu tư theo quy mô phân kỳ (2 làn xe hoặc hoặc 4 làn xe hạn chế) có nhu cầu vận tải chưa quá lớn.

Về thủ tục đầu tư, thứ tự ưu tiên lần lượt là các dự án đã xác định khả năng cân đối vốn (một phần hoặc toàn bộ), bao gồm các dự án PPP; các tuyến cao tốc đã thực hiện giải phóng mặt bằng theo quy mô hoàn chỉnh; các dự án có thủ tục đầu tư thuận lợi, không ảnh hưởng nhiều đến kế hoạch giải ngân, hoàn thành công trình theo tiến độ yêu cầu.

Căn cứ các tiêu chí nói trên, Bộ GTVT chia các tuyến cao tốc phân kỳ đầu tư theo 4 nhóm, trong đó nhóm ưu tiên số 1 gồm 4 đoạn cao tốc đang có quy mô 2 làn xe, 1 đoạn tuyến có quy mô 4 làn xe.

Sớm thu phí cao tốc do Nhà nước đầu tư

Tại Tờ trình số 3790/BGTVT-CĐCTVN, Bộ GTVT kiến nghị lãnh đạo Chính phủ bố trí khoảng 7.000 tỷ đồng từ nguồn ngân sách trung ương để triển khai đầu tư nâng cấp đoạn Cam Lộ - La Sơn đạt quy mô 4 làn xe hoàn chỉnh đáp ứng yêu cầu cơ bản hoàn thành cuối năm 2025.

Bộ GTVT cũng kiến nghị sớm thông qua, trình Quốc hội xem xét, quyết định giải pháp xử lý khó khăn, vướng mắc dự án BOT giao thông theo kiến nghị của Bộ GTVT tại Tờ trình số 2451/TTr-BGTVT ngày 8/3/2024, làm cơ sở nghiên cứu đầu tư, nâng cấp đoạn Thái Nguyên - Chợ Mới đạt quy mô 4 làn xe hoàn chỉnh.

Cụ thể, Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ xem xét, thanh toán chi phí đầu tư xây dựng khoảng 2.287 tỷ đồng và khoảng 563 tỷ đồng chi phí vận hành khai thác, bảo trì, chi phí lãi vay, lợi nhuận trong giai đoạn khai thác từ nguồn ngân sách Nhà nước để chấm dứt Dự án BOT xây dựng tuyến đường Thái Nguyên - Chợ Mới và cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 3 đoạn Km75 - Km100 hiện có quy mô 2 làn xe.

Bên cạnh đó, Bộ GTVT bố trí khoảng 18.683 tỷ đồng để đầu tư nâng cấp các đoạn Yên Bái - Lào Cai, Thái Nguyên - Chợ Mới, Thái Bình - Hải Phòng thuộc nhóm ưu tiên 1 đạt quy mô 4 làn xe hoàn chỉnh.

Cũng tại Tờ trình số 3790/BGTVT-CĐCTVN, Bộ GTVT kiến nghị lãnh đạo Chính phủ giao bộ này phối hợp với Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, UBND TP. Hải Phòng trong quá trình nghiên cứu, chuẩn bị đầu tư, nâng cấp các tuyến cao tốc Yên Bái - Lào Cai, Ninh Bình - Hải Phòng qua địa phận TP. Hải Phòng.

Đối với các tuyến cao tốc phân kỳ 2 làn xe còn lại, Bộ GTVT sẽ phối hợp với các địa phương thực hiện rà soát, nghiên cứu đầu tư bổ sung đồng bộ các công trình phục vụ khai thác; lựa chọn phương án tổ chức giao thông phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả khai thác và bảo đảm an toàn giao thông.

“Với các dự án đầu tư công, Bộ GTVT sẽ nghiên cứu phương án thu phí dịch vụ theo quy định; trường hợp chưa thu phí, cần nghiên cứu phương án phân luồng, điều tiết giao thông phù hợp để bảo đảm khai thác hiệu quả và an toàn. Việc đầu tư, nâng cấp đạt quy mô hoàn chỉnh sẽ nghiên cứu trong giai đoạn 2026 - 2030 khi cân đối được nguồn vốn”, lãnh đạo Bộ GTVT cho biết.

Đối với các tuyến cao tốc phân kỳ 4 làn xe hạn chế còn lại, Bộ GTVT cho biết, sẽ khẩn trương rà soát, đánh giá tổng thể biện pháp tổ chức giao thông đối với các tuyến đang khai thác đáp ứng yêu cầu khai thác an toàn, hiệu quả, giảm ùn tắc và tai nạn giao thông; tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát giao thông, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm giao thông trên đường cao tốc.

Trong giai đoạn trước mắt, Bộ GTVT sẽ chỉ đạo các chủ đầu tư đẩy nhanh đầu tư đồng bộ Hệ thống giao thông thông minh (ITS), trạm dừng nghỉ trên đường cao tốc nhằm kiểm soát chặt chẽ việc lưu thông trên đường cao tốc, phục vụ nhu cầu của người tham gia giao thông, nâng cao năng lực, hiệu quả khai thác đường cao tốc; lắp đặt hệ thống kiểm tra tải trọng xe, từ chối phục vụ nếu phát hiện phương tiện vượt quá tải trọng quy định.

“Bộ GTVT sẽ khẩn trương hoàn thiện các thủ tục cần thiết, xây dựng phương án để triển khai thu phí dịch vụ sử dụng đường cao tốc do Nhà nước đầu tư ngay sau khi Luật Đường bộ được thông qua để tạo nguồn lực đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông, điều tiết hợp lý lưu lượng giao thông giữa đường cao tốc và các tuyến quốc lộ song hành, giảm ùn tắc và tai nạn giao thông trên đường cao tốc”, lãnh đạo Bộ GTVT thông tin.

Theo ông Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình đường bộ, việc đề ra các tiêu chí ưu tiên như Bộ GTVT đề xuất là phù hợp với khả năng bố trí vốn cũng như nhu cầu khai thác thực tế. Đối với việc nâng cấp các tuyến cao tốc phân kỳ, nguồn vốn đóng vai trò rất quan trọng, nhưng chưa phải là tất cả.

“Các cơ quan quản lý cần chú ý đến việc tổ chức giao thông hợp lý, khoa học. Đối với các tuyến chưa có điều kiện phân kỳ, cần liên tục đánh giá, xem xét các điều kiện khai thác, áp dụng công nghệ kiểm soát giao thông thông minh nhằm vận hành công trình thông suốt, đảm bảo an toàn cho người tham gia giao thông”, ông Chủng kiến nghị.