Vào khoảng 70 năm trước, đồng rupee Ấn Độ thường được tìm thấy ở nhiều nơi ngoài lãnh thổ này. Sau khi Ấn Độ giành được độc lập từ Anh, đồng tiền này vẫn được sử dụng ở các vương quốc Hồi giáo trên Biển Ả Rập. Cho đến cuối năm 1970, một số người đã sử dụng đồng rupee ở vùng Vịnh, một loại tiền tệ do ngân hàng trung ương Ấn Độ phát hành.
Nhưng, bức tranh ngày nay khá khác biệt. Đồng rupee chỉ chiếm chưa đến 2% giao dịch tiền tệ toàn cầu, mặc dù Ấn Độ là nền kinh tế lớn thứ năm thế giới.
Thủ tướng Ấn Độ, Narendra Modi đang muốn thấy đồng tiền này một lần nữa lan rộng ra toàn cầu. Phát biểu tại lễ kỷ niệm 90 năm thành lập Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ vào ngày 1/4, ông Modi đã nói với các nhà hoạch định chính sách của ngân hàng trung ương rằng hãy tập trung vào việc làm cho đồng rupee trở nên dễ tiếp cận hơn. Trong lịch sử, các nhà chức trách nước này thường bày tỏ sự nhiệt tình với ý tưởng đưa đồng tiền của họ trở thành đồng tiền toàn cầu hơn là thực hiện những cải cách cần thiết để thực hiện điều đó.
Mặc dù việc đồng đô la Mỹ là vua của các loại tiền tệ là điều không thể tranh cãi, nhưng có rất nhiều loại tiền tệ có vai trò toàn cầu của riêng chúng. Đồng euro, bảng Anh, đồng franc Thụy Sĩ và đồng đô la của Úc, Canada, Hồng Kông và Singapore đều là những ví dụ. Những loại tiền tệ này được tìm thấy trong dự trữ ngoại hối và danh mục đầu tư tư nhân trên toàn thế giới và được sử dụng cho cả giao dịch thương mại và tài chính. Về lý thuyết, không có lý do gì đồng rupee không nên gia nhập nhóm các đồng tiền phổ biến này.
Việc có một loại tiền tệ được sử dụng rộng rãi mang lại lợi ích to lớn. Nhu cầu từ các nhà đầu tư nước ngoài làm giảm chi phí tài chính cho các công ty trong nước, khiến các công ty trong nước không còn phải vay ngoại tệ nữa. Nhu cầu như vậy cũng làm giảm rủi ro tỷ giá hối đoái cho các nhà xuất khẩu và nhập khẩu, họ sẽ không cần phải chuyển đổi tiền tệ thường xuyên khi giao dịch và cho phép chính phủ giảm quy mô dự trữ ngoại hối.
Một số nền tảng của tiền tệ quốc tế đang được đặt ở Ấn Độ. Đất nước này hiện có tài sản mà người nước ngoài muốn mua, khiến đồng rupee trở thành một kho lưu trữ giá trị tiềm năng ở nước ngoài. Vào tháng 9, JPMorgan Chase đã thông báo rằng họ sẽ đưa trái phiếu chính phủ Ấn Độ vào chỉ số thị trường mới nổi của mình. Bloomberg cũng đã đưa ra quyết định tương tự vào tháng trước. Hiệu suất bùng nổ của chứng khoán nước này - tăng 37% tính theo đồng đô la trong năm 2023 - đã thu hút sự quan tâm toàn cầu.
Đồng rupee cũng ngày càng trở thành một đơn vị tính toán và phương tiện trao đổi cho người nước ngoài. Các ngân hàng từ 22 quốc gia đã được phép mở các tài khoản đặc biệt bằng đồng rupee mà không có giới hạn tỷ giá hối đoái thông thường. Vào tháng 8/2023, Ấn Độ đã thực hiện khoản thanh toán bằng đồng rupee đầu tiên cho Công ty Dầu mỏ Quốc gia Abu Dhabi.
Tuy nhiên, câu chuyện ở Trung Quốc cho thấy Ấn Độ phải đi bao xa để có thể hiện thực hoá tham vọng của mình. Mặc dù các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đã cố gắng biến đồng nhân dân tệ trở thành tiền tệ toàn cầu trong hơn một thập kỷ, nhưng đồng nhân dân tệ vẫn chỉ chiếm chưa đến 3% giao dịch quốc tế được thực hiện thông qua mạng lưới thanh toán SWIFT bên ngoài khu vực đồng euro, bất chấp thực tế là Trung Quốc chiếm 17% GDP toàn cầu. Hơn nữa, 80% giao dịch nhân dân tệ quốc tế như vậy diễn ra ở Hồng Kông (Trung Quốc). Tài khoản vốn tương đối khép kín của Trung Quốc – nhằm ngăn cản các khoản đầu tư chảy tự do qua biên giới – là trở ngại chính cho việc sử dụng rộng rãi đồng tiền của nước này. Mặc dù tài khoản vốn của Ấn Độ ít bị hạn chế hơn trước đây nhưng vẫn được bảo vệ tốt hơn nhiều so với bất kỳ quốc gia nào có đồng tiền toàn cầu.
Nhật Bản cung cấp một ví dụ tốt hơn. Năm 1970, nước này chiếm 7% GDP toàn cầu - nhiều hơn mức 4% hiện nay - và các công ty của nước này bắt đầu tạo được dấu ấn ở nước ngoài, nhưng đồng yên vẫn chưa tạo được sức hút. Điều này đã thay đổi trong thập kỷ tiếp theo, trong năm 1970, 1% hàng xuất khẩu của Nhật Bản được thanh toán bằng đồng yên nhưng vào đầu những năm 1980, con số này là 40%. Năm 1989, đồng yên chiếm 28% tổng giao dịch ngoại hối. Ngày nay, đồng yên vẫn chiếm 16%.
Để đạt được bước nhảy vọt lên vị thế tiền tệ toàn cầu, các nhà chức trách Nhật Bản đã phải chuyển đổi nền kinh tế. Nhật Bản cho phép người nước ngoài nắm giữ nhiều loại tài sản, bãi bỏ quy định đối với các tổ chức tài chính lớn và dỡ bỏ quyền kiểm soát dòng vốn và lãi suất. Những thay đổi này đã phá vỡ mô hình kinh tế định hướng xuất khẩu của Nhật Bản và làm suy yếu quyền lực của các quan chức nước này.
Do đó, những thay đổi sâu rộng và không mấy dễ chịu sẽ là cần thiết đối với bất kỳ quốc gia nào hiện muốn gia nhập bảng xếp hạng hàng đầu. Và theo The Economist, mong muốn thay đổi thực sự sẽ phải xuất phát từ nội tại nền kinh tế.
