Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC vừa công bố báo cáo đánh giá tình hình lạm phát tại Việt Nam và các nước khác trong ASEAN với tựa đề “Rủi ro lạm phát lớn tới đâu”.
Báo cáo nhận định, ở các nước thuộc khối ASEAN, rủi ro lạm phát đã có chiều hướng tăng từ đầu năm 2022 khiến cả lạm phát cơ bản lẫn toàn phần đều tăng cao hơn so với mức trước đại dịch.
Mặc dù vậy, tác động ở mỗi nước một khác, cụ thể, áp lực lạm phát với Singapore, Thái Lan và Phillipines có phần nặng nề hơn trong khi ở Việt Nam, Malaysia và Indonesia vẫn tương đối trong tầm kiểm soát. Tuy nhiên, lạm phát toàn phần nhiều khả năng sẽ sớm tăng mạnh ở nhóm thứ hai, nhất là trong bối cảnh giá năng lượng tăng lên. Giá dầu thế giới dù đã “hạ nhiệt” so với đỉnh hồi tháng 3 nhưng vẫn ở mức cao, còn giá khí đốt tự nhiên tiếp tục tăng lên từ từ.
Năng lượng là nguyên nhân chính…
Theo HSBC, ở Việt Nam, lạm phát giá năng lượng cũng đã kéo dài được một thời gian. Giá vận tải tăng cao kỷ lục, vượt qua lạm phát thực phẩm để trở thành động lực chính thúc đẩy lạm phát toàn phần của Việt Nam.
Bên cạnh giá dầu thế giới tăng, nguồn cung xăng dầu trong nước thiếu hụt càng khiến tình trạng khan hiếm năng lượng của Việt Nam nghiêm trọng hơn. Từ tháng 1 năm nay, nhà máy lọc hóa dầu lớn nhất Việt Nam - Lọc hoá dầu Nghi Sơn đã giảm công suất và gần như không hoạt động vào tháng 2, trước khi nâng công suất lên khoảng 80% vào tháng 3. Tình hình này buộc các cơ quan chức năng phải tìm kiếm nguồn thay thế nhằm giảm nhẹ áp lực năng lượng.
Chính phủ Việt Nam cam kết nhập thêm 2,4 triệu m3 xăng trong quý II/2022, được thể hiện trong số liệu nhập khẩu của Việt Nam tăng lên. Trong khi đó, kể từ 1/4, Chính phủ cũng đã cắt giảm thuế bảo vệ môi trường, chiếm tỷ lệ cao nhất trong các loại thuế phí đánh vào nhiên liệu, xuống 2.000 đồng đối với xăng và 700 - 1.000 đồng đối với các loại nhiên liệu khác.
Bất chấp giá năng lượng tăng lên, lạm phát thực phẩm ở mức vừa phải, vốn chiếm tỷ trọng lớn hơn trong rổ CPI, đã giúp kiểm soát mức tăng chung của lạm phát toàn phần tính tới thời điểm này.
… và giờ thực phẩm cũng “nhập cuộc”
Trong khi giá năng lượng tăng lên là động lực chính thúc đẩy lạm phát ở hầu hết các thị trường ASEAN trong vài tháng đầu năm 2022, rủi ro lớn hơn bây giờ lại xuất phát từ giá thực phẩm tăng tại các thị trường khác trên thế giới.
Tình hình hiện nay gợi chúng ta nhớ đến “cuộc khủng hoảng giá thực phẩm” ở châu Á năm 2008, khi đó, chi phí năng lượng tăng cao càng gia tăng áp lực lên các thị trường nông nghiệp (ví dụ như thông qua chi phí phân bón và vận chuyển tăng lên). Ngoài ra, cũng giống như năm 2008, việc các nước xuất khẩu thực phẩm lớn áp dụng giới hạn thương mại hiện tại làm tăng rủi ro giá cả có thể leo thang thêm nữa.
Điều may mắn là mặt hàng gạo - thực phẩm chính của các nước thuộc khối ASEAN - chỉ mới tăng nhẹ từ đầu năm 2022 và vẫn duy trì thấp hơn mức đỉnh của năm 2021. Đây là tin tốt cho khu vực này, đặc biệt với Indonesia, Philippines và Malaysia là những nước nhập khẩu ròng gạo lớn.
Mặc dù vậy, điều này cũng không đủ bù đắp cho những tác động trên diện rộng do giá tăng ở các mặt hàng thực phẩm khác và với việc thực phẩm chiếm tỷ trọng lớn trong rổ CPI ở nhiều nền kinh tế, đặc biệt như Philippines và Việt Nam, lạm phát toàn phần chắc chắn sẽ tăng lên nữa.
 |
Vậy tình hình tệ tới đâu? Theo HSBC, tất cả các nền kinh tế đều trải qua tình trạng giá thực phẩm tăng so với cùng kỳ năm trước, với mức lạm phát thực phẩm ở Thái Lan và Indonesia lên mức 5% so với cùng kỳ năm trước. Ở Thái Lan, giá thịt cũng tiếp tục tăng, chủ yếu là do gián đoạn sản xuất thịt heo trong nước vì dịch tả heo châu Phi, đẩy giá các loại thịt khác lên, ví dụ như thịt gà.
Ở Việt Nam, tình hình tốt hơn trong bối cảnh sản xuất thực phẩm chính yếu trong nước tương đối ổn định ở thời điểm hiện tại, nhưng ở đây cũng diễn ra tình trạng giá năng lượng tăng và giá thực phẩm thế giới cao lên có thể đẩy các chi phí trong nước lên theo.
Ảnh hưởng lan rộng
Tuy nhiên, theo Báo cáo của HSBC, vấn đề đáng quan tâm của các ngân hàng trung ương là mức độ ảnh hưởng của nhóm hàng năng lượng và thực phẩm lên nhóm hàng cơ bản.
Theo ước tính của HSBC, mức độ ảnh hưởng ở các nước ASEAN là không đồng đều, trong đó, Philippines chịu ảnh hưởng nhiều nhất, sau đó tới Malaysia và Indonesia, còn ở Việt Nam và Thái Lan thì ảnh hưởng hạn chế.
 |
Dự báo và điều chỉnh dự báo lạm phát toàn phần của HSBC (đỏ = điều chỉnh tăng; xám = điều chỉnh giảm) |
Hiện nay, ngoại trừ ở Singapore, lạm phát cơ bản vẫn trong tầm kiểm soát, dao động xung quanh hoặc xuống dưới mức giữa mục tiêu lạm phát hoặc mức dự báo của ngân hàng trung ương. Mức độ gia tăng áp lực giá các mặt hàng cơ bản sẽ phụ thuộc một phần vào sự phục hồi của thị trường lao động mỗi nước.
Ở Indonesia, Việt Nam, Singapore và Philippines, các chỉ số lao động mới nhất trong thống kê PMI ngành sản xuất đã đạt ngưỡng mở rộng và vượt mức trước đại dịch. Trong khi đó, khi các biện pháp hạn chế phòng chống dịch trong nước dần được gỡ bỏ, tình hình việc làm trong ngành dịch vụ, chiếm phần lớn trong các công việc ở ASEAN, cũng sẽ liên tục được cải thiện. Điều này nhiều khả năng sẽ dẫn tới áp lực ngược lên lương và lạm phát cơ bản trong những quý tới.
"ASEAN sẽ không tránh được tác động của giá cá tăng lên. Sau khi xem xét mọi khía cạnh, chúng tôi đã có một vài thay đổi trong dự báo lạm phát, nâng mức dự báo năm 2022 với Thái Lan, Singapore, Indonesia và Philippines. Đồng thời, giảm nhẹ mức dự báo năm 2022 với Việt Nam do giá thực phẩm trong nước ổn định nhiều khả năng sẽ giúp kiềm chế lạm phát toàn phần", các chuyên gia của HSBC nhận định.
Nhu cầu thắt chặt
Trong bối cảnh lạm phát tăng cao, câu hỏi mấu chốt ở đây theo HSBC đó là, các ngân hàng trung ương sẽ phản ứng như thế nào? Lạm phát là vấn đề cần quan tâm nhưng vẫn phụ thuộc phần nhiều vào triển vọng tăng trưởng.
ASEAN vẫn đang trên đà phục hồi kinh tế đầy hứa hẹn nhờ các nước dần gỡ bớt những biện pháp hạn chế phòng dịch. Nhu cầu nội địa cũng có dấu hiệu phục hồi mạnh mẽ, chỉ số phản ánh khả năng đi lại của người dân đã vượt mức trước đại dịch, đặc biệt ở Indonesia và Philippines.
 |
Trong bối cảnh đó, bất chấp những khó khăn trong thương mại toàn cầu, xuất khẩu hàng hóa từ một số nền kinh tế ASEAN nhiều khả năng vẫn trụ vững. Ví dụ như Indonesia và Malaysia sẽ hưởng lợi đáng kể khi giá hàng hóa tăng; còn Singapore, Malaysia và Việt Nam tiếp tục có thể tận dụng động lực mạnh mẽ, dù ở mức vừa phải, từ chu kỳ công nghệ kéo dài.
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cũng theo kịp tiến độ bình thường hóa chính sách tiền tệ. Nhờ xuất khẩu ấn tượng và tiêu dùng cá nhân phục hồi, Việt Nam chắc chắn lấy lại mức tăng trưởng như trước đại dịch. Trong khi lạm phát hiện tại vẫn ở dưới mục tiêu 4% của NHNN, HSBC dự báo tình trạng giá năng lượng cao còn kéo dài sẽ tiếp tục đẩy giá cả nói chung lên, nhiều khả năng sẽ có lúc vượt qua trần 4% của NHNN trong nửa sau của năm 2022 nhưng chỉ là tạm thời.
"Tình hình đó có thể sẽ khiến NHNN phải điều chỉnh lãi suất thêm 50 điểm cơ bản trong quý III/2022 trước khi tăng lãi suất ba lần mỗi lần 25 điểm cơ bản trong năm 2023", Báo cáo của HSBC dự báo.
