Với sự cho phép của Luật Kế toán và Nghị định 174/2016/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Kế toán có hiệu lực từ đầu năm nay, bắt đầu từ quý I/2017, khối công ty chứng khoán sẽ áp dụng nguyên tắc hạch toán theo giá thị trường khi lập báo cáo tài chính quý, bán niên và năm.
Thực tế, thời gian qua, với các loại tài sản có cơ sở tin cậy để xác định được theo giá thị trường như cổ phiếu, chứng chỉ quỹ niêm yết, các công ty chứng khoán đã hạch toán theo giá thị trường. Tuy nhiên, do chưa có quy định pháp lý rõ ràng nên tình trạng áp dụng không đồng bộ ở các công ty chứng khoán.
Hiện tại, với quy định mới của Luật Kế toán và Nghị định 174/2016, bắt đầu từ năm nay, việc sử dụng nguyên tắc giá thị trường trong lập báo cáo tài chính sẽ áp dụng với tất cả các công ty chứng khoán. Do đây là nội dung mới, trong khi hiện chưa có những hướng dẫn cụ thể từ phía Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK), nên theo phản ánh của các công ty chứng khoán, có những điểm cần được làm rõ khi áp dụng quy định mới này. Trong đó, đang có ý kiến trái chiều về có đánh thuế hay không đối với khoản lãi do đánh giá lại tài sản mà công ty chứng khoán hạch toán trên sổ sách kế toán nhưng chưa thực hiện.
“Áp dụng nguyên tắc hạch toán theo giá thị trường, vào cuối kỳ, công ty chứng khoán sẽ đánh giá lại các tài sản tài chính ghi nhận thông qua lãi/lỗ (FVTPL). Khi đó, những tài sản có giá trị tăng, hoặc giảm theo giá thị trường sẽ được ghi nhận trên báo cáo tài chính. Có những khoản lãi được hạch toán trên giá trị sổ sách, nhưng chưa được thực hiện, nên đương nhiên không phải đánh thuế”, kế toán trưởng một công ty chứng khoán đang niêm yết nhìn nhận.
Ghi nhận sự lúng túng của các công ty chứng khoán lần đầu tiên áp dụng nguyên tắc hạch toán theo giá thị trường khi lập báo cáo tài chính, trao đổi với Báo Đầu tư Chứng khoán, ông Bùi Hoàng Hải, Vụ trưởng Vụ Quản lý kinh doanh chứng khoán, UBCK cho biết, Ủy ban, Vụ Chính sách thuế của Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế đang bàn thảo để sớm đưa ra hướng dẫn rõ ràng, cụ thể cho vấn đề trên. Tinh thần là những khoản lãi do đánh giá lại tài sản được hạch toán trên sổ sách kế toán thì không đánh thuế, chỉ khi công ty chứng khoán hoàn tất chuyển nhượng tài sản tài chính và ghi nhận lãi mới phải nộp thuế.
Để triển khai việc này cụ thể, minh bạch, trong hướng dẫn của mình, cơ quan quản lý sẽ yêu cầu các công ty chứng khoán bóc tách riêng lãi trên sổ sách với lãi đã thực hiện, nhằm vừa đảm bảo các yêu cầu về phản ánh minh bạch sức khỏe tài chính của công ty chứng khoán theo diễn biến của thị trường ở các thời điểm khác nhau, vừa tuân thủ các quy định của pháp luật về thuế.
Mặt tích cực của việc áp dụng nguyên tắc giá thị trường trong lập báo cáo tài chính là phản ánh mức độ biến động sức khỏe an toàn tài chính của công ty chứng khoán theo diễn biến thị trường. Tuy nhiên, để tránh nguy cơ “đánh lên” giá cổ phiếu trước kỳ lập báo cáo tài chính để “làm đẹp” các con số, Bộ Tài chính, UBCK cần có hướng dẫn cụ thể về cách thức xác định giá thị trường. Chẳng hạn, với cổ phiếu, chứng chỉ quỹ niêm yết phải là giá bình quân của một khoảng thời gian nhất định trong kỳ trước thời điểm chốt dữ liệu để lập báo cáo tài chính, nhằm giảm thiểu nguy cơ “thổi giá” cổ phiếu trước khi lập báo cáo tài chính.
Ngoài ra, trên thực tế, có những cổ phiếu niêm yết, đăng ký giao dịch “chết” thanh khoản trong thời gian dài, nên mức giá nào được xác định là căn cứ tin cậy để được coi là giá thị trường? Nếu căn cứ vào mức giá được giao dịch cách thời điểm lập báo cáo tài chính khá xa, thì đó có được coi là giá thị trường tin cậy không? Đây là những câu hỏi các công ty chứng khoán cần lời giải đáp rõ ràng từ Bộ Tài chính và UBCK khi đang trong quá trình chuẩn bị lập và công bố báo cáo tài chính quý I/2017.
