Tháng 8/2012, trước tình trạng lao động Việt Nam tại Hàn Quốc hết hạn hợp đồng bỏ trốn ở lại làm việc bất hợp pháp lên tới gần 58%, phía Hàn Quốc đã tạm dừng chương trình hợp tác lao động giữa hai nước (gọi tắt là EPS).
Việc này đã khiến khoảng 12.000 lao động trên cả nước đã hoàn thành kỳ kiểm tra tiếng Hàn Quốc trên máy tính mất cơ hội sang Hàn Quốc làm việc. Phía Hàn Quốc cũng khẳng định, nếu Việt Nam không giảm số lượng lao động bỏ trốn, nước bạn sẽ dừng hẳn chương trình EPS đối với Việt Nam, trong khi đây là thị trường tiếp nhận lao động chủ lực của Việt Nam, với hơn 10.000 – 15.000 người/năm.
Với nỗ lực cứu vãn thị trường, ngoài các biện pháp vận động, tuyên truyền, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã tham mưu cho Chính phủ ban hành các biện pháp xử lý mạnh, hòng “lôi” được số lao động đã bỏ trốn về nước, cũng như ngăn chặn tình trạng bỏ trốn mới.
Một trong các biện pháp đó là việc Chính phủ ban hành Nghị định 35/2013/NĐ-CP ngày 22/8/2013, đưa ra mức ký quỹ 100 triệu đồng trước khi lao động làm thủ tục sang Hàn Quốc làm việc. Nếu sau khi đến Hàn Quốc làm việc, mà lao động bỏ trốn, không về nước, số tiền đặt cọc này sẽ bị tịch thu. Những lao động đã bỏ trốn trước đó cũng sẽ phải chịu mức phạt 100 triệu đồng khi về nước. Tuy nhiên, để khuyến khích các lao động đã bỏ trốn, nếu những đối tượng này về nước trước thời hạn ngày 10/3/2014 sẽ được miễn phạt.
“Sau những động thái quyết liệt của cơ quan quản lý, tỷ lệ lao động Việt Nam bỏ trốn đến tháng 10/2013 đã giảm từ gần 58% xuống còn gần 38% vào tháng 10/2013”, ông Lê Đức Long, Phó giám đốc Trung tâm Lao động ngoài nước (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) cho biết.
Trước những nỗ lực của Việt Nam, cuối tháng 12/2013, phía Hàn Quốc đã ký bản ghi nhớ đặc biệt giữa bộ lao động hai nước, tạm thời nối lại chương trình EPS đối với Việt Nam. Trong đó, Hàn Quốc sẽ ưu tiên tiếp nhận các lao động Việt Nam tại Hàn Quốc đã hết hạn hợp đồng trở về nước đúng hạn và các lao động đã hoàn thành kỳ kiểm tra tiếng Hàn trước đó trong năm 2014, với mức hạn ngạch chỉ có 2.900 người. Nếu Việt Nam tiếp tục duy trì việc giảm tỷ lệ lao động bỏ trốn, phía bạn mới xem xét ký lại chính thức chương trình EPS.
Tuy nhiên, chưa kịp vui mừng khi tỷ lệ bỏ trốn vừa hạ xuống, theo ông Long, đến nay, tỷ lệ này lại tiếp tục tăng lên 49%, khiến nguy cơ Hàn Quốc có thể không chỉ dừng chương trình EPS tạm thời, mà có thể dừng hẳn việc hợp tác lao động với Việt Nam.
Ông Choi Byung Gie, Giám đốc Chương trình EPS tại Việt Nam cho biết, đến thời điểm hiện tại, vẫn còn hơn 14.000 lao động Việt Nam làm việc bất hợp pháp tại Hàn Quốc, chiếm tỷ lệ hơn 40% trong tổng số lao động bỏ trốn của 14 quốc gia có ký kết EPS với nước này. Chính điều này đã khiến lao động Việt Nam đánh mất vị trí số một trong những nước có nhiều lao động nhất làm việc tại Hàn Quốc vào tay Campuchia.
Theo ông Choi Byung Gie, mức ký quỹ và xử phạt 100 triệu đồng đối với hành vi bỏ trốn là không nhỏ. “Tuy nhiên, khi phỏng vấn một số lao động bỏ trốn đã về nước, họ cho rằng, chỉ cần 3 tháng làm việc bất hợp pháp, họ có thể gỡ lại được số tiền phạt này, nên không ngại vi phạm”, ông Choi Byung Gie nói.
Đồng thời, điều tra của phía Hàn Quốc tại Việt Nam cũng cho thấy, một phần nguyên nhân khiến các lao động bỏ trốn là có 16% lao động phải vay nặng lãi để có chi phí xuất cảnh. Vì vậy, họ phải bỏ trốn sau khi hết hạn hợp đồng để gỡ gạc lại chi phí. Đây cũng là nhóm đối tượng có tỷ lệ bỏ trốn cao mà Việt Nam cần phải lưu ý để có biện pháp hỗ trợ họ trong việc vay vốn.
