Nhiều dự án BOT được điểm danh trong báo cáo của Kiểm toán Nhà nước .
Hầu hết chỉ định thầu
Kiểm toán 9 dự án BOT trong năm 2019, Kiểm toán Nhà nước cho biết, Bộ Giao thông - Vận tải cho phép lập một số dự án BOT trước khi Chính phủ chấp thuận chủ trương dự án, không thực hiện quy trình lập, phê duyệt và công bố danh mục dự án BOT, phê duyệt dự án trước khi có Báo cáo đánh giá tác động môi trường.
Với một số dự án, Bộ này cũng không công bố danh mục dự án, không tổ chức đấu thầu rộng rãi để lựa chọn nhà đầu tư và hầu hết chỉ định nhà thầu thi công, xác định sai tăng tổng mức đầu tư, thi công một số gói thầu trước khi lựa chọn nhà thầu.
Bên cạnh đó, công tác thu xếp vốn tín dụng của Nhà đầu tư chưa đảm bảo quy định hợp đồng BOT hoặc chưa đảm bảo tiến độ thực hiện dự án góp vốn chủ sở hữu chậm xác định chi phí sửa chữa, duy tu trong phương án tài chính chưa đủ cơ sở và căn cứ pháp lý, chưa cập nhật chi phí sử dụng trạm thu phí không dừng theo hướng dẫn của Bộ Giao thông - Vận tải và Chính phủ.
Kết quả kiểm toán còn cho thấy có dự án sử dụng nguồn vốn thu phí BOT để hoàn vốn cho hạng mục không thuộc dự án. Cụ thể, Dự án BOT An Sương - An Lạc: Sử dụng nguồn vốn thu phí BOT để hoàn vốn cho hạng mục cầu Tân Kỳ Tân Quý không thuộc trên tuyến đường dự án với tổng mức đầu tư 312 tỷ đồng (đến 31/12/2018, chi phí đầu tư đã thanh toán cho hạng mục này 91 tỷ đồng, tổng vốn thanh toán 103 tỷ đồng).
Có dự án lập thiết kế - dự toán còn sai sót tiến độ thực hiện chậm so với kế hoạch nghiệm thu, thanh toán còn sai sót, chậm phê duyệt quyết toán theo quy định của hợp đồng BOT.
Kết quả kiểm toán kiến nghị xử lý 925 tỷ đồng. Một số dự án có tỉ lệ xử lý lớn được Kiểm toán Nhà nước điểm danh là Dự án Cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc 17,345 tỉ đồng (5,18%); cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận giai đoạn 1 (kiểm toán đợt 1) 34,3 tỉ đồng (6,39%); dự án nâng cấp tuyến đường Pháp Vân - Cầu Giẽ 340,4 tỉ đồng (7,63)%.
Kết quả kiểm toán cũng giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 7/9 dự án 56,4 năm so với phương án ban đầu, trong đó Dự án cầu Hoà Trung giảm 15,8 năm; Dự án cầu Chà Là giảm 13,9 năm; Dự án Đầu tư xây dựng tuyến đường bộ ven biển đoạn qua địa bàn Hải Phòng và 9 km trên địa bàn tỉnh Thái Bình 1 năm; Dự án Đầu tư xây dựng và nâng cấp mở rộng 4 đoạn tuyến Quốc lộ 60 nối cầu Rạch Miễu đến cầu Cổ Chiên thuộc địa bàn tỉnh Bến Tre 7 năm; Dự án Đầu tư xây dựng công trình cải tạo, nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc 7,5 năm; Dự án BOT cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 1A đoạn An Sương - An Lạc 6,3 năm; Dự án Đầu tư xây dựng đoạn thị xã Ninh Hòa và cải tạo QL26 tỉnh Khánh Hòa 4,9 năm.
Kiểm toán 29 dự án BT kiến nghị xử lý 5.228 tỷ đồng
Qua kiểm toán 29 dự án BT tại các địa phương, Tổng kiểm toán cho biết hầu hết các dự án đều chỉ định nhà đầu tư, có dự án chỉ định nhà đầu tư sau khi triển khai thi công dự án các dự án chủ yếu do nhà đầu tư đề xuất và đưa vào danh mục đầu tư chuyển đổi hình thức đầu tư dự án từ sử dụng vốn ngân sách nhà nước sang đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) và dự án do nhà đầu tư đề xuất không lấy ý kiến các bộ, ngành theo quy định không thực hiện xây dựng và công bố danh mục dự án; lựa chọn nhà đầu tư hạn chế năng lực tài chính nên phải thay đổi từ hình thức thanh toán bằng đất sang bằng tiền.
Kết quả kiểm toán cũng cho thấy, nhiều dự án xác định tổng mức đầu tư ban đầu không chính xác. Điển hình Hà Nội, hầu hết các dự án xác định tổng mức đầu tư ban đầu lớn hơn nhiều so với giá trị thực tế triển khai. Như, dự án xây dựng tuyến đường từ đê Ngọc Thụy đến khu đô thị mới Thượng Thanh, quận Long Biên giảm dự toán 69,2 tỷ đồng, chi phí đền bù giải phóng mặt bằng giảm 754,3 tỷ đồng. Dự án xây dựng đường 2,5 đoạn Đầm Hồng - QL1A giảm 251,4 tỷ đồng. Dự án cải tạo và xây dựng hệ thống cống nối thông hồ Vục, hồ Đầu Băng và hồ Tư Đình, quận Long Biên giảm 26 tỷ đồng, chi phí đền bù giải phóng mặt bằng giảm 59,8 tỷ đồng.
Ngoài ra, một số dự án còn sai sót phê duyệt diện tích và giá đất tạm tính vượt giá trị dự án BT. Chẳng hạn, Thanh Hóa phê duyệt diện tích và giá đất tạm tính vượt giá trị dự án BT 875,5 tỷ đồng (đến thời điểm kiểm toán, nhà đầu tư phải nộp tiền sử dụng đất theo diện tích đất giao thực tế vượt giá trị dự án BT 735 tỷ đồng).
Kiểm toán cũng chỉ ra sai sót phê duyệt điều chỉnh dự án chưa xác định rõ nguồn vốn hợp pháp khác. Đó là dự án nâng cấp tuyến đường bộ nối 2 tỉnh Phú Yên và Gia Lai, đoạn trên địa bàn tỉnh Phú Yên (giai đoạn 1) theo hình thức hợp đồng BT chưa xác định rõ nguồn vốn hợp pháp khác khoảng 544 tỷ đồng.
Kết quả kiểm toán 29 dự án BT kiến nghị xử lý 5.228 tỷ đồng, trong đó có dự án tỷ lệ xử lý lớn (chiếm 25%) so với giá trị được kiểm toán, Tổng kiếm toán cho biết.
Trước đó, kết quả kiếm toản ăm 2018 trở về trước, Kiểm toán nhà nước đã kiến nghị xử lý 7.453 tỷ đồng tại 37 dự án.
