Xuất khẩu sầu riêng bất ổn khiến xuất khẩu rau quả giảm mạnh 3 tháng liên tiếp.
Mặt hàng sầu riêng vốn được mệnh danh là trái cây tỷ đô ghi nhận sự sụt giảm mạnh, kéo theo sự đi xuống của toàn ngành. Bên cạnh đó, sự phụ thuộc quá lớn vào một số thị trường cũng khiến ngành hàng này đối mặt với nhiều thách thức.
Các chuyên gia nhận định rằng, vấn đề cốt lõi vẫn là chất lượng sản phẩm. Khi đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường, hàng hóa sẽ lưu thông thuận lợi.
Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), từ đầu năm 2025 đến nay, xuất khẩu sầu riêng sụt giảm nghiêm trọng. Tính đến hết tháng 2, xuất khẩu mặt hàng này giảm gần 80%. Chủ tịch Hiệp hội Nguyễn Thanh Bình cho biết, do sầu riêng chiếm gần 50% tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả, nên sự lao dốc của mặt hàng này đã kéo theo sự sụt giảm chung của ngành.
Dự kiến, xuất khẩu rau quả trong tháng 3/2025 đạt 420 triệu USD, tăng khoảng 34% so với tháng 2 nhưng vẫn giảm hơn 10% so với cùng kỳ năm trước.
Nguyên nhân chính khiến xuất khẩu sầu riêng sụt giảm là yêu cầu kiểm soát chất lượng ngày càng khắt khe từ thị trường Trung Quốc. Từ đầu năm 2025, nước này áp dụng quy định kiểm tra 100% lô hàng sầu riêng nhập khẩu từ Việt Nam, đặc biệt kiểm soát chặt chẽ dư lượng chất vàng O và cadimi - hai chất gây hại cho sức khỏe. Do đó, nhiều lô hàng không đáp ứng tiêu chuẩn đã bị từ chối nhập khẩu.
Ông Nguyễn Đình Tùng, CEO Vina T&T cho biết doanh nghiệp này hiện chỉ xuất khẩu dừa tươi sang Trung Quốc, trong khi sầu riêng vẫn chưa thể đưa trở lại thị trường này. "Mỗi container sầu riêng có giá trị lên đến vài tỷ đồng. Nếu không chuẩn bị kỹ mà bị trả hàng hoặc tiêu hủy thì thiệt hại sẽ rất lớn," ông Tùng chia sẻ.
Không chỉ Trung Quốc, từ ngày 8/1/2025, Liên minh châu Âu (EU) cũng đã tăng tần suất kiểm tra sầu riêng nhập khẩu từ Việt Nam từ 10% lên 20%. Điều này cho thấy xu hướng siết chặt tiêu chuẩn của các thị trường nhập khẩu, buộc ngành hàng phải có sự thay đổi căn bản.
Sự phụ thuộc vào một số ít thị trường lớn như Trung Quốc khiến ngành rau quả dễ “tổn thương” khi chính sách nhập khẩu thay đổi. Việc mở rộng thị trường, đa dạng hóa sản phẩm xuất khẩu là yêu cầu cấp thiết để đảm bảo tăng trưởng bền vững. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là nâng cao chất lượng, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.
Theo Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), không riêng Trung Quốc mà nhiều thị trường lớn như Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia đều đang siết chặt kiểm dịch thực vật và giới hạn dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (MRL). Bên cạnh đó, các yêu cầu về lao động, môi trường và phát triển bền vững cũng ngày càng khắt khe.
Ông Lê Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, hiện nay Việt Nam đã cấp 8.052 mã số vùng trồng và 1.596 mã số cơ sở đóng gói phục vụ xuất khẩu. Ngoài ra, có 93 sản phẩm nông, lâm, thủy sản được xếp hạng thương hiệu quốc gia. Tuy nhiên, hệ thống kiểm nghiệm chất lượng vẫn chưa đồng bộ, quy trình sơ chế và bảo quản sau thu hoạch còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường quốc tế.
Theo các chuyên gia, ngành hàng rau quả cần đẩy mạnh tổ chức chuỗi sản xuất chuyên nghiệp, từ khâu canh tác, thu hoạch đến chế biến, bảo quản... Điều này giúp đảm bảo sản phẩm không những đạt tiêu chuẩn kỹ thuật mà còn giữ được chất lượng trong suốt quá trình vận chuyển, xuất khẩu.
Bên cạnh đó, việc mở rộng thị trường cũng cần đi đôi với việc định vị lại sản phẩm. Thay vì tập trung vào một vài mặt hàng chủ lực như sầu riêng, ngành cần đẩy mạnh xuất khẩu nhiều loại trái cây khác như thanh long, xoài, bưởi, chanh leo… nhằm phân tán rủi ro và tận dụng tối đa tiềm năng sản xuất.
Mặt khác, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp với các bộ, ngành liên quan để đẩy mạnh đàm phán mở cửa thị trường, đặc biệt là với các nước châu Âu, Trung Đông và Mỹ Latinh. Đây là hướng đi an toàn giúp giảm sự phụ thuộc vào thị trường truyền thống, đồng thời nâng tầm thương hiệu của rau quả Việt Nam trên thị trường.
