Khung pháp lý cho tài sản số: Tăng nguồn thu ngân sách

Giao dịch tài sản số không chính thức đang tạo ra một nền kinh tế ngầm khổng lồ

Nhu cầu cấp thiết

Số liệu thống kê từ Chainalysis cho thấy, dòng vốn từ thị trường blockchain vào Việt Nam giai đoạn 2023 - 2024 đạt trên 105 tỷ USD, với lợi nhuận tạo ra gần 1,2 tỷ USD (2023). Việt Nam đang có hơn 17 triệu người sở hữu tài sản mã hóa, xếp thứ 7 trên toàn cầu; tỷ lệ sở hữu crypto tại Việt Nam đạt khoảng 17%, cao hơn nhiều so với mức trung bình 6,5% của toàn thế giới.

Giao dịch tài sản số không chính thức đang tạo ra một nền kinh tế ngầm khổng lồ, nhưng Việt Nam lại chưa có khung pháp lý chính thức cho tiền điện tử, tài sản số. Trong khi đó, thị trường giao dịch tiền điện tử diễn ra ngày càng sôi động, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Thực trạng đó đặt ra nhu cầu cấp thiết xây dựng khung pháp lý cho loại tài sản này.

Theo Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA), việc có hành lang pháp lý, cho phép thí điểm sàn giao dịch tài sản số sẽ giúp minh bạch hóa thị trường với dòng vốn hàng trăm tỷ USD, đóng góp vào tăng trưởng GDP; giúp giảm thiểu rủi ro tranh chấp về mặt pháp lý và bảo vệ lợi ích nhà đầu tư.

Trong Chỉ thị về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, đột phá thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ban hành mới đây, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Tài chính chủ trì, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam theo chức năng, nhiệm vụ được giao đề xuất, trình Chính phủ ngay trong tháng 3/2025 về khung pháp lý quản lý, thúc đẩy phát triển tài sản số, tiền kỹ thuật số lành mạnh và hiệu quả.

Trước đó, tại Hội nghị Thường trực Chính phủ làm việc với các doanh nghiệp nhỏ diễn ra vào cuối tháng 2, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng chính sách, quy định về tài sản số, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sand box). Các cơ quan phải hoàn thành chậm nhất trong quý II/2024.

Tăng nguồn thu cho ngân sách

Có thể thấy, việc đưa các giao dịch tài sản số vào khuôn khổ chính thức là một yêu cầu cấp bách để phá vỡ vòng luẩn quẩn của nền kinh tế ngầm. Khi tài sản số được luật pháp công nhận và quản lý, giao dịch sẽ trở nên minh bạch, an toàn hơn, đồng thời giảm thiểu nguy cơ gian lận và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư. Điều này tạo ra một nền tảng vững chắc để Nhà nước thu thuế từ các hoạt động kinh tế số, tăng cường nguồn thu ngân sách và đầu tư trở lại các lĩnh vực thiết yếu như giáo dục, công nghệ.

Việc gắn kết giao dịch tài sản số với các chính sách thuế sẽ không chỉ giúp tăng cường nguồn thu, mà còn tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch và công bằng. Khi tài sản số được hợp pháp hóa và quản lý, Nhà nước có thể áp dụng các loại thuế như thuế thu nhập cá nhân (đối với lợi nhuận từ giao dịch tài sản số), thuế giá trị gia tăng (đối với dịch vụ liên quan đến tài sản số), hoặc thuế doanh nghiệp (đối với các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực này).

Ông Trần Huyền Dinh, CEO AlphaTrue đánh giá, Việt Nam có cơ hội lớn để tận dụng nguồn thu từ giao dịch tài sản số. Nếu áp dụng mức thuế thu nhập cá nhân 0,1% như giao dịch chứng khoán, hơn 800 triệu USD tiền thuế có thể được thu về mỗi năm. Bên cạnh đó, các nền tảng giao dịch thường áp dụng mức phí 0,01 - 0,8% mỗi giao dịch. Điều này vừa mang lại lợi ích kinh tế, vừa tạo điều kiện để giám sát và điều tiết thị trường, bảo vệ nhà đầu tư trước các rủi ro.

Đề cập việc xây dựng khung pháp lý cho tài sản số, ông Phan Đức Trung, Chủ tịch VBA nhấn mạnh, việc hình thành khung pháp lý không chỉ giúp kiểm soát rủi ro, mà còn tạo điều kiện để dòng vốn từ tài sản mã hóa đóng góp chính thức vào nền kinh tế (Nhà nước thu thuế từ giao dịch tài sản mã hóa), đồng thời giảm thiểu các hệ lụy xã hội từ những hoạt động đầu tư chưa được kiểm soát. Nhà đầu tư sẽ được trải nghiệm và hiểu rõ thế nào là một giao dịch chính thức được công nhận, đồng thời được bảo vệ trong khung khổ pháp lý của Nhà nước.

Ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cũng cho rằng, cần cân nhắc, tính toán để có chính sách thu thuế với kinh doanh tài sản số, tiền số. Việt Nam đang là mảnh đất rất “màu mỡ” cho thị trường tiền số, nếu không có chính sách, hành lang pháp lý để quản lý, thì sẽ bị thất thu thuế.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Mai Huy Tuần, Tổng giám đốc SSI Digital bày tỏ mong muốn, Việt Nam có khung pháp lý rõ ràng, nhất quán và linh hoạt về tài sản số, như vậy, sẽ tạo được niềm tin cho nhà đầu tư trong và ngoài nước.

“Nếu có khung khổ pháp lý, thì các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực blockchain sẽ rất yên tâm, sẵn sàng đóng thuế và hoạt động chính thống. Khi đó, doanh nghiệp có thể phát triển nhanh, bắt kịp xu thế công nghệ thế giới hiện nay”, ông Tuần chia sẻ.