Lý do là CPI đã liên tục tăng khá mạnh trong những tháng qua. Cụ thể, CPI trong tháng 7/2023 tăng 0,45% so với tháng 6/2023, tháng 8 tăng 0,88% và tháng 9 tăng tới 1,08%.
Theo lý giải của Tổng cục Thống kê, việc một số địa phương thực hiện tăng học phí theo lộ trình của Nghị định số 81/2021/NĐ-CP, rồi giá gạo, xăng dầu, gas trong nước tăng theo giá thế giới, giá thuê nhà ở tăng là những nguyên nhân chính khiến CPI tháng 9/2023 tăng so với tháng trước đó. Điều này dễ hiểu, nhưng mức tăng 1,08% là khá lớn nếu so với diễn biến giá cả thị trường những năm gần đây. Đây là mức tăng cao nhất của các tháng 9 trong vòng 5 năm qua.
Chính vì lý do trên, tại các phiên họp gần đây của Tổ công tác điều hành vĩ mô 1317, rồi tại phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 9/2023, nhiều ý kiến bày tỏ sự lo lắng khi diễn biến CPI đang chứa đựng rủi ro.
Cũng phải nhắc lại rằng, việc CPI bình quân của Việt Nam hiện được kiểm soát ở mức 3,16% là một thành công đáng ghi nhận, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô của Việt Nam. Một trong những yếu tố quan trọng giúp Việt Nam đạt được kết quả đó là lạm phát toàn cầu hạ nhiệt, giúp Việt Nam giảm bớt áp lực từ kênh nhập khẩu lạm phát. Điều này cũng giúp cải thiện yếu tố tâm lý, kỳ vọng, hỗ trợ kiểm soát năm 2023.
Nhưng phía trước là những thách thức không nhỏ. Giá lương thực, thực phẩm đang tăng. Việc lương cơ bản tăng 20% từ ngày 1/7/2023 được cho là cũng sẽ tác động đến giá cả hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng. Những tác động này có thể còn lớn hơn trong quý IV/2023, khi vào dịp cuối năm, lễ, Tết, nhu cầu mua sắm hàng hóa, tiêu dùng dịch vụ thường tăng cao.
Trong khi đó, việc giá dầu trên thị trường thế giới biến động theo chiều hướng tăng, hiện ở mức trên 90 USD/thùng cũng được cho là sẽ tác động không nhỏ tới giá cả thị trường, tới lạm phát của Việt Nam trong quý cuối năm và những tháng đầu năm sau.
Điểm tích cực là ngày 2/10, giá xăng dầu trong nước đã được điều chỉnh giảm, trong đó xăng E5 RON 92 giảm 695 đồng/lít, giá xăng RON 95 giảm 906 đồng/lít. Điều này sẽ tác động tới CPI của tháng 10/2023. Song giá dầu trên thị trường thế giới vẫn đang là ẩn số. Nhiều dự báo cho rằng, giá dầu có thể sẽ tăng tới 97 USD/thùng, nếu vậy, sẽ tác động tới giá xăng dầu trong nước và ảnh hưởng đến lạm phát của Việt Nam.
Chưa kể, còn rất nhiều yếu tố khác được cho là sẽ tác động đến giá cả thị trường những tháng cuối năm 2023 và đầu năm 2024. Trong đó, việc giá điện dự kiến tăng là một điểm đáng lưu ý. Việc vốn đầu tư công được đẩy mạnh trong những tháng cuối năm có thể cũng tác động tới lạm phát.
Hơn nữa, một điểm luôn được nhấn mạnh từ đầu năm tới nay, đó là chỉ số lạm phát cơ bản năm nay luôn ở mức cao. Bình quân 9 tháng năm 2023, lạm phát cơ bản tăng 4,49% so với cùng kỳ năm 2022, cao hơn mức tăng CPI bình quân chung (tăng 3,16%).
Trong bối cảnh đó, dù lạm phát mục tiêu vẫn đang trong tầm kiểm soát, song không thể không cẩn trọng. Bởi lẽ, chính sách luôn có độ trễ và kiểm soát lạm phát không chỉ là câu chuyện của một tháng, một năm, mà còn xuyên suốt cả một quá trình. Nếu những dấu hiệu rủi ro trong hiện tại không được kiểm soát, thì có thể sẽ ảnh hưởng tới CPI và lạm phát của năm 2024 - năm mà giá điện có thể tăng, giá dầu tăng và lương có khả năng cũng tăng. Nếu để lạm phát bùng lên, thì không dễ để kéo xuống và điều này sẽ tác động lớn tới nền kinh tế, vốn đang gặp rất nhiều khó khăn.
Chính vì thế, đã có những đề xuất về việc nghiên cứu điều chỉnh giá điện hợp lý, kéo dài thời gian miễn giảm một số loại thuế, phí, trong đó có thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu. Tương tự, hiện Quỹ Bình ổn giá xăng dầu đang dư hơn 7.000 tỷ đồng, có thể sử dụng để kéo giá xăng dầu trong nước xuống…
Việc sử dụng biện pháp nào hiện phụ thuộc vào các cơ quan hoạch định chính sách, dựa trên theo dõi, đánh giá tác động đến giá cả, lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô của Việt Nam. Nhưng điều quan trọng là không bao giờ được lơ là, phải luôn cảnh giác trước những rủi ro chực chờ, bao gồm cả rủi ro về lạm phát cao quay trở lại. Bởi lẽ, trong bối cảnh hiện nay, để thúc đẩy tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô là nền tảng quan trọng. Hơn nữa, việc giá cả thị trường tăng cao còn ảnh hưởng đến đầu vào của sản xuất - kinh doanh, vốn đang chịu rất nhiều áp lực.
