Tháng 6/2023, Lực lượng đặc nhiệm tài chính quốc tế (FATF) đã đưa Việt Nam vào Danh sách giám sát tăng cường (còn gọi là danh sách xám), đồng thời đưa ra 17 khuyến nghị hành động đối với Việt Nam để giải quyết các thiếu hụt trong cơ chế phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Chính phủ Việt Nam đã có cam kết gửi Chủ tịch FATF thực hiện kế hoạch hành động do FATF khuyến nghị với thời gian trong 2 năm.
Triển khai công tác này, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương đã chủ trì cuộc họp với các đơn vị thuộc Bộ về xây dựng kế hoạch hành động thực hiện những nội dung thuộc phạm vi chức năng, nhiệm vụ của Bộ về thực hiện Kế hoạch hành động quốc gia về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt giai đoạn 2021 - 2025 và Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện cam kết của Việt Nam với FATF.
Theo bà Nguyễn Thị Việt Anh, Phó cục trưởng Cục Quản lý đăng ký kinh doanh, khi bị FATF đưa vào danh sách xám, sẽ có những bất lợi trong đánh giá của quốc tế nói chung, đặc biệt là liên quan đến hoạt động kinh tế, thương mại, đầu tư, hợp tác quốc tế của Việt Nam.
Cụ thể, khi bị đưa vào danh sách xám, quốc gia sẽ bị ảnh hưởng đến luồng vốn đầu tư nước ngoài; ảnh hưởng đến giao dịch tài chính. Các tổ chức tài chính (ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán…) tại quốc gia này sẽ bị các nước tính phí cao hơn và sẽ phải chịu sự rà soát tăng cường. Chi phí ước tính có thể lên tới hàng triệu USD, dẫn đến khó khăn trong vay nợ, tăng chi phí vay từ thị trường quốc tế, khó vay ưu đãi từ IMF, WB, ADB.
Bên cạnh đó, khi bị đưa vào danh sách xám, EU, các ngân hàng châu Âu sẽ không thực hiện mở tài khoản cho các công ty con của quốc gia đó, hoặc áp dụng các biện pháp giám sát tăng cường đối với các cá nhân, tổ chức của quốc gia đó. Hệ luỵ là không nhỏ, vì quan hệ kinh tế thương mại, tài chính, ngân hàng của Việt Nam với EU là rất lớn.
“Việc bị đưa vào danh sách xám làm giảm vị thế chính trị, danh tiếng, hình ảnh của quốc gia đối với quốc tế, tác động tiêu cực đến hoạt động đối ngoại, hệ thống tài chính - ngân hàng”, bà Việt Anh cho hay.
Nhấn mạnh tính cấp bách của vấn đề, Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết, việc thực hiện các cam kết, kế hoạch, biện pháp này cũng mang lại lợi ích lâu dài về hoàn thiện môi trường thể chế chính sách; thực hiện các chính sách về phòng, chống tội phạm, nâng cao môi trường đầu tư, kinh doanh, hình ảnh và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư được giao chủ trì thực hiện nhiệm vụ xây dựng cơ chế cung cấp cho các cơ quan có thẩm quyền quyền truy cập kịp thời vào các thông tin đầy đủ, chính xác và cập nhật về chủ sở hữu hưởng lợi của pháp nhân thương mại (bao gồm các loại hình doanh nghiệp được quy định tại Luật Doanh nghiệp) và áp dụng các biện pháp xử lý một cách phù hợp, hiệu quả, tương xứng và có tính chất răn đe đối với các hành vi vi phạm. Thời hạn hoàn thành là tháng 5/2025.
Theo bà Việt Anh, cần bổ sung quy định pháp lý về cơ chế thu thập, cập nhật, lưu trữ và cung cấp thông tin đầy đủ; chính sách về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp thành lập và hoạt động theo quy định của Luật Doanh nghiệp, cũng như các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính có liên quan đến chủ sở hữu hưởng lợi nhằm đáp ứng các chuẩn mực, tiêu chuẩn quốc tế về phòng chống rửa tiền.
Ông Nguyễn Hoa Cương, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, có những mối quan hệ có thể lượng hóa, đưa vào văn bản pháp luật như quan hệ gia đình, song cũng có những quan hệ khó có thể lượng hóa vào ngôn ngữ văn bản pháp luật. “CIEM sẽ nghiên cứu để có căn cứ đề xuất sửa Luật Doanh nghiệp”, ông Cương nói.
Để triển khai hoàn thành đúng tiến độ công việc này, Thứ trưởng Trần Quốc Phương yêu cầu phân công rõ trách nhiệm triển khai của các đơn vị có liên quan thuộc Bộ. Cụ thể, giao CIEM chủ trì đối với việc sửa đổi Luật Doanh nghiệp, trong đó lưu ý việc bổ sung các nội dung về chủ sở hữu hưởng lợi, Cục Quản lý đăng ký kinh doanh phối hợp chặt chẽ đối với nội dung này. Giao Vụ Pháp chế và Cục Đầu tư nước ngoài nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định về đầu tư, đầu tư ra nước ngoài để ngăn chặn việc lợi dụng hoạt động đầu tư, nhằm mục đích rửa tiền, đặc biệt là các nội dung liên quan về chủ sở hữu hưởng lợi của các doanh nghiệp đầu tư ra nước ngoài; nghiên cứu, thực hiện các nội dung theo chức năng, nhiệm vụ được giao tại quy chế làm việc của Ban chỉ đạo Phòng chống rửa tiền.
