Kênh đào Panama - nơi đưa hàng hóa của Mỹ Latinh đến phần còn lại của thế giới trong nhiều thập kỷ - đã buộc phải đóng cửa các điểm giao cắt vào tháng 7/2023 do tình trạng hạn hán. Kênh đào kỳ vọng sẽ hoạt động trở lại gần như toàn bộ công suất vào tháng 9/2024 sau nhiều tháng mưa nhiều.
Tuy nhiên, theo nhóm phân tích vận chuyển Marine Traffic, chỉ có 13 tàu LNG băng qua kênh đào này vào tháng trước, ít hơn một nửa số lượng vào tháng 7/2022. Lượng tàu chở hàng rời khô cũng giảm 35% so với cùng kỳ xuống còn 129 tàu.
Trong khi đó, các tàu container đã sử dụng tuyến đường này ở mức bình thường và doanh thu của kênh đào đã tăng lên nhờ vào việc đấu thầu mạnh mẽ cho một số lượng hạn chế các vị trí.
Mặc dù vậy, diễn biến này nhấn mạnh cách thức mà sự gián đoạn chuỗi cung ứng ngày càng tăng, bao gồm cả những gián đoạn liên quan đến biến đổi khí hậu, đe dọa định hình lại và đẩy chi phí thương mại toàn cầu lên cao.
Sự việc diễn ra trong bối cảnh tương lai của kênh đào đang trở nên bất ổn hơn khi các quan chức ở Panama phải chật vật với lượng mưa thấp hơn và nhu cầu của địa phương trong việc bảo vệ nguồn cung cấp nước uống.
Hạn hán vào mùa hè năm ngoái được cho là do hiện tượng thời tiết El Nino, nhưng nhiệt độ tăng cao dự kiến sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến nguồn cung cấp nước.
Roar Adland, Giám đốc nghiên cứu tại công ty môi giới tàu biển SSY cho biết, kênh đào này đơn giản là "một lựa chọn kém hấp dẫn hơn so với trước đây" đối với hàng hóa có giá trị thấp hơn, vì họ phải vật lộn để cung cấp cùng mức chi phí và thời gian tiết kiệm như trước đây.
Vì kênh đào đã buộc tất cả khách hàng phải đặt chỗ trước kể từ khi hạn hán xảy ra, nên các doanh nghiệp phải đối mặt với "chi phí phát sinh và mất đi sự linh hoạt so với trong quá khứ… Điều này có thể có nghĩa là lượng hàng hóa giá trị thấp, không nhạy cảm với thời gian thường được vận chuyển bằng tàu hàng rời khô sẽ ít hơn về mặt cấu trúc”, ông cho biết.
Vào thời kỳ đỉnh cao, Kênh đào Panama cho phép hơn 36 tàu qua lại mỗi ngày, nhưng do thiếu mưa nên đã phải áp dụng các hạn chế khiến con số này giảm xuống còn 20 vào tháng 1 năm nay.
Chi phí đi qua kênh đào cũng tăng vọt, vào tháng 11, Kênh đào Panama cho biết với một hãng tàu Nhật Bản đã phải trả gần 4 triệu USD để không phải xếp hàng. Điều này có nghĩa là mặc dù có hạn hán, doanh thu của kênh đào đã tăng 15% trong năm tính đến tháng 9/2023, với dự báo tăng trưởng doanh thu 3% cho năm tài chính tiếp theo.
 |
Số lượng tàu vận chuyển LNG của Mỹ qua các tuyến đường |
Giám đốc Cơ quan quản lý kênh đào Panama Ricaurte Vásquez cho biết, mặc dù các quan chức không thể kiểm soát được lượng mưa, nhưng kênh đào vẫn tập trung vào độ tin cậy. Cơ quan này sẽ xem xét lại giá vào tháng tới.
“Tiếp tục tăng giá vô thời hạn không phải là cách tiến về phía trước và chúng tôi rất cẩn thận để giữ Kênh đào Panama là tuyến đường trung chuyển có liên quan cho toàn thế giới”, ông cho biết.
Tháng này, kênh đào đã cho phép đặt chỗ trước sớm hơn, nhằm mục đích giúp khách hàng vận chuyển LNG thường sử dụng tàu Neopanamax lớn hơn.
Ông Ricaurte Vásquez cho biết mô hình vận chuyển LNG cũng đã thay đổi bất chấp hạn hán, với nhiều LNG của Mỹ hơn được chuyển đến các nhà nhập khẩu châu Âu đang tìm cách thay thế nguồn cung cấp khí đốt của Nga, thay vì đến châu Á qua kênh đào.
Các công ty môi giới tàu cũng cho biết các tàu sẽ dần quay trở lại kênh đào khi chuỗi cung ứng được điều chỉnh lại theo mực nước cao hơn. Tuy nhiên, các nhà giao dịch LNG đã quen với việc sử dụng tuyến đường quanh châu Phi giữa bờ biển phía đông Mỹ và châu Á, mặc dù tuyến đường này dài hơn nhiều nhưng gần đây đáng tin cậy hơn kênh đào.
Jérémie Katz, một nhà môi giới LNG tại công ty môi giới tàu biển Braemar cho biết: “Mọi người đã quyết định rằng cũng có thể tính đến thời gian dài và chỉ cần tránh xa kênh đào nếu có đủ khả năng chi trả”.
Những rắc rối lớn hơn có thể nằm ở phía trước. Biến đổi khí hậu đang làm tăng khả năng xảy ra hạn hán hơn nữa vì nhu cầu tiêu dùng toàn cầu và nhu cầu vận chuyển dự kiến sẽ chỉ tăng lên.
Trong khi đó, nhiều dự án LNG hơn sẽ được đưa vào hoạt động tại Mỹ nhờ nhu cầu từ các nước đang phát triển ở châu Á cũng như châu Âu. Đối với kênh đào, điều đó có thể góp phần tạo nên nhu cầu không thể kiểm soát được.
"Kênh đào Panama sẽ tiếp tục là một tuyến đường có giá trị, nhưng có khả năng nhiều tàu sẽ tiếp tục phải đi theo các tuyến đường thay thế", Alex Froley, nhà phân tích thị trường LNG tại công ty tư vấn ICIS cho biết.
"Theo một cách nào đó, tình hình chỉ có thể trở nên tồi tệ hơn… Chúng tôi có rất nhiều tàu đến và rất nhiều khối lượng hàng hóa. Đây có thể là một công thức cho thảm họa", ông cho biết thêm.
Bộ trưởng phụ trách các vấn đề kênh đào Jose Ramón Icaza cho biết, chính phủ mới của Panama đang tìm kiếm một giải pháp lâu dài cho cuộc khủng hoảng nước.
Các quan chức cho biết, hồ chứa Río Indio mới sẽ cung cấp đủ nước cho kênh đào và người tiêu dùng trong 50 năm tới. Nhưng việc thuyết phục người dân địa phương chấp thuận dự án lớn này vào thời điểm chính trị trong nước có nhiều biến động là điều không dễ dàng.
Trong quá trình xây dựng kéo dài 5 - 6 năm, kênh đào có khả năng sẽ phải đối mặt với hạn hán nhiều hơn nữa. "Tất cả các quốc gia trên thế giới đều đang trải qua biến đổi khí hậu…Điều quan trọng là phải gửi thông điệp đến khách hàng của chúng tôi ở khắp mọi nơi rằng chúng tôi đang tìm giải pháp", ông Jose Ramón Icaza cho biết.
