Hút vốn đầu tư vào điện, cần xem xét lại cơ cấu giá điện

Tại hội thảo "Khơi thông dòng vốn đầu tư vào ngành điện" do Báo Đầu tư tổ chức ngày 8/4, ông Nguyễn Tài Anh, Phó tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, ngành điện đang chịu nhiều áp lực trong tình hình thế giới biến động rất nhanh, đặc biệt là giá nhiên liệu sơ cấp. Giá than thị trường trước khi có chiến tranh vào khoảng 60-70 USD/tấn, nhưng hiện nay lên 200 USD/tấn, cao gấp 3 lần. Giá LNG trước 8 USD nay cũng tăng gấp 3 lần. Giá sắt, thép cũng tăng cao. Tất cả những yếu tố biến động ấy khiến ngành điện chịu áp lực, toàn bộ về phần đầu tư xây dựng và sản xuất kinh doanh.

“Lãnh đạo EVN cam kết với Chính phủ năm 2022 sẽ không tăng giá điện, cân đối đảm bảo phục hồi kinh tế. Tuy nhiên, với áp lực như vậy, rõ ràng việc cân đối giữa đầu vào và bán điện hết sức khó khăn. Thậm chí, lợi nhuận năm nay bằng 0 để cân đối và các năm sau nữa lợi nhuận bằng 0”, Phó tổng giám đốc EVN nhấn mạnh.

Áp lực chi phí đầu vào đang đè nặng tất cả các doanh nghiệp. Nếu như EVN - một doanh nghiệp nhà nước có thể chấp nhận không lợi nhuận, còn với các doanh nghiệp khối tư nhân thì sao, bởi họ cũng chịu áp lực lớn về chi phí tài chính để đầu tư vào ngành điện - vốn là lĩnh vực đòi hỏi nguồn vốn đầu tư cao.

Được biết, mỗi năm ngành điện cần đến 14 tỷ USD cho đầu tư phát triển. Khối doanh nghiệp tư nhân hiện tham gia cả ở lĩnh vực nguồn điện và truyền tải.

Hội thảo "Khơi thông dòng vốn đầu tư vào ngành điện" thu hút sự quan tâm lớn của cộng đồng doanh nghiệp đang đầu tư vào lĩnh vực năng lượng (ảnh: Dũng Minh).

Ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Tăng trưởng xanh cho rằng: “EVN xác nhận lợi nhuận bằng 0 nhưng khối tư nhân không chấp nhận điều đó, vì đã huy động vốn để đầu tư. Các nhà đầu tư cảm thấy có lợi ích khi bỏ vốn vào đó”.

Ông cũng cho rằng, vì lý do đó nên huy động vốn đầu tư vào ngành điện là thách thức không giản đơn, cần có sự đồng lòng nhất trí của các cơ quan liên quan xem xét cơ cấu giá điện.

Tổng vốn đầu tư cho phát triển điện lực giai đoạn 2021-2030 dự kiến 141,59 tỷ USD (trong đó phần nguồn điện 127,45 tỷ và phần lưới khoảng 14,14 tỷ USD), bình quân khoảng 14,16 tỷ USD/năm (trong đó phần nguồn khoảng 12,72 tỷ USD/năm và phần lưới khoảng 1,41 tỷ USD/năm).

Ở góc độ nhà đầu tư tư nhân, ông Lê Như Phước An, Phó tổng giám đốc Tập đoàn Trung Nam Group cho biết, nhu cầu vốn của ngành điện lớn mỗi năm 13-14 tỷ USD. Để tham gia phát triển vào lĩnh vực này, Trung Nam phải tìm đến huy động cả nguồn vốn trong và ngoài nước. Nguồn vốn trong nước chi phí cao và giới hạn tỷ lệ vay không vượt quá 15% vốn hạn chế huy động vốn trong nước phải tìm đến vốn nước ngoài. Đối với nhà đầu tư nước ngoài, để vào thị trường họ dựa trên ba tiêu chí: thị trường đủ hấp dẫn, ít rủi ro và tỷ suất sinh lời cao.

Tuy nhiên, theo lãnh đạo Trung Nam, trong ngành điện, nhà đầu tư vẫn còn nhận thấy có nhiều rủi ro. Thứ nhất, thời gian qua chính sách về phát triển điện lực chưa ổn định, kỳ vọng của nhà đầu tư cần chính sách rõ ràng có thể dự báo được nhà đầu tư mới quản lý tốt rủi ro của mình để bỏ vốn vào.

Thứ hai, theo các dự thảo về cơ chế giá của Bộ Công Thương thời gian vừa qua thấy có những điểm khá bất lợi cho nhà đầu tư. Cơ chế giá tính theo đồng VND không phải đồng USD trong khi nhà đầu tư phải huy động vốn nước ngoài, sẽ rủi ro cho nhà đầu tư.

Bên cạnh đó, cơ chế giá điện FIT sẽ được xác định đến năm 2025 sau đó đấu thầu đấu giá cơ chế như nào không biết nhà đầu tư có cảm giác rủi ro đẩy về phía nhà đầu tư. Yếu tố bất lợi khó kêu gọi nguồn vốn trong và ngoài nước.

Còn tại T&T, ông Nguyễn Thái Hà, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn năng lượng T&T cho biết, Tập đoàn T&T khởi công dự án LNG Hải Lăng - Quảng Trị tổng đầu tư 55.000 tỷ đồng. Công ty cũng gặp một số khó khăn. Dự án triển khai thời gian dài gồm cả những rủi ro từ khâu thượng nguồn như giá khí đầu vào tăng gấp 3 lần. Hiệu quả dự án phản ánh ở giá bán điện, đây là những yếu tố khó cân nhắc trong thời điểm biến động hiện nay.

Các nhà đầu tư tư nhân hiện quan tâm nhiều đến cơ chế giá điện. Hiện chưa có giá điện mới. Cơ chế giá điện FIT đang được cân nhắc chuyển đổi từ 20 năm như đã thỏa thuận với các nhà đầu tư xuống 5 năm đầu tiên.

Đầu tư vào ngành điện sẽ có sự thay đổi lớn

Với mục tiêu phấn đấu tăng trưởng GDP từ 6-6,5% theo chỉ tiêu kế hoạch năm 2022, nhu cầu điện theo phương án cơ sở sẽ tăng trưởng khoảng 8,7% trong năm 2022. Qua tính toán cân đối cung cầu điện toàn quốc cho thấy, việc đảm bảo cung ứng điện thời gian tới sẽ gặp nhiều khó khăn, nhất là ở miền Bắc, nhu cầu điện chiếm gần 50% toàn quốc, dự báo tăng trưởng cao hơn bình quân cả nước, nhưng các nguồn điện mới dự kiến hoàn thành hàng năm trong giai đoạn 2022-2025 luôn thấp hơn so với tăng trưởng phụ tải. Trong khi đó, việc hỗ trợ cấp điện từ miền Trung, miền Nam ra miền Bắc bị giới hạn bởi năng lực truyền tải 500kV.

Ông Trần Quốc Phương, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo. Ảnh: Chí Cường

Ngoài ra, thế giới và ngành năng lượng đã và đang chứng kiến nhiều yếu tố mới, có tác động sâu sắc, đặc biệt là sự chuyển dịch nhu cầu năng lượng trong thời gian tới sẽ diễn ra rất mạnh mẽ ở Việt Nam, khi Chính phủ bắt tay vào thực hiện Cam kết mức phát thải ròng về 0 năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ đưa ra tại Hội nghị COP26. Để đạt được mục tiêu này, đầu tư vào ngành điện sẽ có sự thay đổi lớn, bao gồm cả đầu tư mới và đầu tư công nghệ xử lý khí thải cho các hoạt động phát thải nhiều khí nhà kính...

Trong khi đó, ngành điện đang đối mặt với những thách thức lớn, nhu cầu điện còn tiếp tục tăng trưởng cao; các nguồn năng lượng sơ cấp truyền thống là có giới hạn, dẫn đến phải nghiên cứu bổ sung các nguồn khác, trong đó có sự gia tăng nhập khẩu nhiên liệu sơ cấp; việc mất cân đối nguồn cung và nhu cầu điện tại các vùng miền dẫn đến tăng thêm lượng điện truyền tải, tăng tổn thất kỹ thuật do truyền tải; sự phát triển mạnh mẽ của các nguồn điện năng lượng tái tạo như gió, mặt trời trong các năm gần đây dẫn tới những khó khăn nhất định trong điều độ, vận hành hệ thống điện...

Theo tính toán Đề án Quy hoạch điện VIII, trong giai đoạn 2021-2030, để đáp ứng nhu cầu phát triển, ngành điện cần đầu tư khoảng 13 tỷ USD/năm. Huy động và sử dụng hiệu quả số vốn này cũng còn đầy thách thức.