Xuất khẩu dịch vụ: đóng góp vào sự bền bỉ?
Theo HSBC, không phải mọi thứ đều có thể đóng gói và xếp vào container. Không ai có thể xuất khẩu một khung cảnh đẹp, một buổi hoàng hôn hoàn hảo hay bãi cát trắng thơ mộng. Hình ảnh có thể truyền tải phần nào nhưng không thể thay thế cho trải nghiệm nhâm nhi đồ uống mát lạnh bên bờ biển và tận hưởng làn gió trong lành vỗ về trực tiếp. “Đó là lý do tại sao, trước đại dịch, du lịch ở châu Á đã bùng nổ”, HSBC cho biết.
Theo Báo cáo, về kinh tế, du lịch được coi là hoạt động xuất khẩu dịch vụ - một dịch vụ do cư dân địa phương cung cấp cho những người đến từ nơi khác. Và du lịch không phải là loại hình dịch vụ duy nhất được xuất khẩu. Các dịch vụ khác bao gồm thuê ngoài quy trình kinh doanh (BPO), dịch vụ viễn thông và máy tính, vận tải (hành khách hoặc vận chuyển hàng hóa), dịch vụ tài chính và nghiên cứu.
Với mức lương cạnh tranh, tài nguyên thiên nhiên tuyệt đẹp và người dân hiếu khách, xuất khẩu dịch vụ là một thành phần quan trọng của nền kinh tế ASEAN. Trước năm 2020, mặc dù chỉ chiếm khoảng 3% GDP của thế giới, tỷ trọng của ASEAN trong tổng xuất khẩu dịch vụ của thế giới đã lên mức khá lớn là 7%. Con số này thậm chí còn vượt mức 8%, nếu tính cả số lượng khách du lịch đến ASEAN so với tổng số khách du lịch trên thế giới.
Tuy nhiên, HSBC cho biết, mọi thứ đã thay đổi khi đại dịch xảy ra. Nhu cầu tiêu dùng đã dịch chuyển từ dịch vụ sang hàng hóa vì các hộ gia đình buộc phải ở trong nhà trong giai đoạn giãn cách. Tỷ trọng của ASEAN trong tổng sản lượng kinh tế toàn cầu phần lớn vẫn giữ nguyên, nhưng tỷ trọng xuất khẩu dịch vụ và tỷ trọng về số lượng khách du lịch đã giảm đáng kể. Trên thực tế, xuất khẩu dịch vụ ở ASEAN thu hẹp nhiều so với các nước còn lại trên thế giới phần nào giải thích tại sao tổng sản lượng kinh tế ở một số nước ASEAN lại thu hẹp một chút.
 |
“Không may là xuất khẩu dịch vụ, đặc biệt là du lịch, đã sụt giảm nghiêm trọng trong đại dịch. Tuy nhiên, trong bối cảnh nhiều nơi trên thế giới mở cửa biên giới cho phép đi lại, chúng ta có thể kỳ vọng du lịch ASEAN sẽ phục hồi đúng vào lúc cần nhất. Sự phục hồi này có thể sẽ không trọn vẹn nhưng có thể đem lại chút bền bỉ để giúp ASEAN vượt qua những sóng gió trên phạm vi toàn cầu”, HSBC nhận định.
Để trả lời cho câu hỏi tại sao xuất khẩu dịch vụ trong ASEAN giảm nhiều, HSBC cho rằng, cần xem xét các hạng mục xuất khẩu dịch vụ khác nhau. Theo HSBC, sự sụt giảm trong tổng xuất khẩu dịch vụ của ASEAN vào năm 2020 và 2021 chủ yếu do ngành du lịch suy giảm mạnh, vốn chiếm tỷ trọng lớn trong xuất khẩu dịch vụ trước đại dịch.
Trong khi đó, dịch vụ viễn thông và các dịch vụ kinh doanh khác vẫn mở rộng trong đại dịch, mang lại sự bền bỉ cho các nền kinh tế mạnh về cung cấp dịch vụ thuê ngoài quy trình kinh doanh, chẳng hạn như Philippines. Với việc du lịch giảm 80-90%, cho thấy xuất khẩu dịch vụ giảm trong thời kỳ đại dịch chủ yếu là do nguyên nhân duy nhất là sự sụt giảm của du lịch quốc tế.
Hậu đại dịch: từ kỳ nghỉ tại chỗ đến kỳ nghỉ xa
 |
Báo cáo cho biết, du lịch là một thành phần quan trọng của kinh tế ASEAN nhưng tầm quan trọng của ngành này ở mỗi nước một khác.
Biểu đồ 22 cho thấy, doanh thu du lịch tính theo phần trăm GDP và hai nền kinh tế nổi bật là Thái Lan và Việt Nam, với doanh thu từ du lịch lên tới 10% GDP vào năm 2019. Tuy nhiên, con số này đã giảm mạnh vào năm 2020 và 2021, khi đại dịch buộc các nền kinh tế phải đóng cửa biên giới, do đó ngừng hoạt động du lịch liên quan đến nghỉ dưỡng. Trong khi đó, Malaysia và Philippines hầu như không có nguồn thu từ khách du lịch nào vào năm 2021.
Tuy nhiên, HSBC cho biết, kể từ đầu năm 2022, khu vực này đã và đang tăng tốc nỗ lực để mở cửa du lịch quốc tế trở lại. Và giống như vòi nước được mở ra, chúng ta có thể mong đợi doanh thu từ du lịch sẽ tăng lên, do nhu cầu dồn nén trong ba năm.
"Tiềm năng tăng trưởng là rất lớn nếu chúng ta tính mức thay đổi từ xuất phát điểm là hầu như không có khách du lịch. Để minh họa rõ hơn điều này, chúng tôi dự đoán mức tăng trưởng GDP bổ sung (tính theo điểm phần trăm) có thể được tạo ra ở từng nước ASEAN nếu du lịch trở lại mức trước đại dịch. Ở đây, chúng tôi xem xét sự khác biệt của doanh thu du lịch (thông qua số liệu thống kê du lịch hoặc cán cân thanh toán) trong quý II/2019 và quý II/2022 và xem ngành này có thể đóng góp thêm bao nhiêu vào GDP", Báo cáo của HSBC dự báo.
Trong Biểu đồ 23 của Báo cáo cho thấy, Thái Lan và Malaysia vẫn còn rất nhiều dư địa để phát triển, xét tầm quan trọng của du lịch đối với hai nền kinh tế này trước COVID-19. Nếu du lịch trở lại bình thường, Thái Lan và Malaysia có thể tăng trưởng thêm lần lượt 5,5 điểm phần trăm và 3,9 điểm phần trăm.
"Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là những dự báo này giả định về một bối cảnh phục hồi hoàn hảo: du lịch quay trở lại mức trước đại dịch. Vẫn có một rủi ro đề cao quá mức sự phục hồi trong ngành du lịch", HSBC cho biết.
Cụ thể, Báo cáo đã đưa ra ví dụ:
Thứ nhất, du lịch phục hồi như mức trước đại dịch nhưng có thể không nhanh như mong đợi. Mặc dù hiệu ứng thay thế ủng hộ dịch vụ so với hàng hóa, hiệu ứng thu nhập có thể không thuận lợi, nhưng một số nguồn thu nhập và khoản tiết kiệm có thể đã bị bào mòn (hoặc đang bào mòn dần) do những tổn thất kinh tế là hậu quả của đại dịch và những quan ngại về lạm phát, vì vậy khả năng chi tiêu cho du lịch của các hộ gia đình cũng bị hạn chế.
 |
Thứ hai, tình trạng “khoảng trống bị bỏ lại” của các hoạt động kinh tế khác có thể xảy ra. Ví dụ, một số người bị mất việc trong ngành du lịch trong đại dịch có thể đang tạm thời làm việc trong ngành giải trí, nhưng bây giờ họ có ý định quay lại công việc trước đây khi lượng khách du lịch từ nước ngoài trở lại.
"Tuy nhiên, điểm đáng lưu tâm ở đây là khả năng bền bỉ của ASEAN, đặc biệt là Thái Lan, Malaysia và có lẽ kể cả Việt Nam. Có thể sóng gió trên phạm vi toàn cầu sẽ mang đến những thách thức, tuy nhiên, sự dịch chuyển của nhu cầu trên thế giới từ hàng hóa sang dịch vụ cũng như việc đi lại, du lịch tiếp tục được mở cửa có thể giúp ASEAN đủ mạnh mẽ để vượt qua những khó khăn sắp tới", báo cáo chỉ ra.
Thực tế, Thái Lan đang rất lưu tâm đến sự hồi sinh của ngành du lịch. Thống đốc Ngân hàng Trung ương Thái Lan (BoT) nhận định rằng, rủi ro lớn nhất có thể làm chệch hướng sự phục hồi của nền kinh tế Thái Lan là một cú sốc đối với ngành du lịch.
"Với tình hình tích cực hiện nay, chúng tôi đã nâng dự báo khách du lịch lên 11,7 triệu lượt khách vào năm 2022, cao hơn cả mức dự báo của chính phủ là 10 triệu lượt", vị Thống đốc nói.
Một điểm đáng chú ý nữa là tầm quan trọng của Trung Quốc đại lục trong việc phục hồi sau đại dịch của ASEAN. Một phần lớn khách du lịch ở một số nền kinh tế ASEAN đến từ Trung Quốc đại lục. Ví dụ, một phần ba các hoạt động du lịch của Thái Lan đến từ các khoản chi tiêu của những du khách này. Do đó, đây là một yếu tố mấu chốt có thể xác định mức độ phục hồi du lịch của ASEAN.
