Phát biểu tại cuộc họp với các thành viên chính phủ, Tổng thống Putin giải thích rằng các biện pháp trừng phạt nhằm vào Nga đã giáng một đòn mạnh vào lòng tin của công chúng đối với hai loại tiền tệ chính của phương Tây là đồng USD và euro.
Ông Putin cho rằng các lệnh trừng phạt cho thấy việc bán dầu khí của Nga ở Mỹ và châu Âu “không còn ý nghĩa gì” khi nhận thanh toán bằng USD hoặc euro.
“Trong vài tuần qua, một số nước phương Tây đã thông qua các quyết định trái pháp luật để đóng băng tài sản của Nga. Điều này đã phá hủy niềm tin của các đồng tiền của họ. Do đó, những nước không thân thiện sẽ phải trả tiền mua khí đốt của Nga bằng đồng rúp”, nhà lãnh đạo Nga nêu rõ.
Ông Putin nói thêm rằng Nga sẽ tiếp tục cung cấp khí đốt tự nhiên theo khối lượng và giá cả được thống nhất trong hợp đồng, chỉ có đơn vị tiền tệ thanh toán thay đổi.
Phương Tây bối rối trước quyết định của Putin
Yêu cầu này của Nga đã đặt ra những rào cản mới đối với những nước châu Âu mua khí đốt của Moscow. Khí đốt từ Nga chiếm khoảng 40% tổng lượng tiêu thụ của châu Âu. Số tiền châu Âu chi trả để mua khí đốt từ Nga là 200-800 triệu euro mỗi ngày.
Tổng thống Putin đã cho Ngân hàng Trung ương Nga và các quan chức chính phủ một tuần để tìm cách chuyển thanh toán sang đồng rúp. Tập đoàn năng lượng khổng lồ Gazprom cũng được yêu cầu sửa đổi các hợp đồng để phù hợp với sự thay đổi này.
Liên minh châu Âu (EU) đang xem xét xét các lệnh trừng phạt Nga liên quan đến chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine. Trong khi đó, Mỹ, Anh và Canada đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Ngân hàng Trung ương và nhập khẩu năng lượng của Nga. Điều này đã giáng một đòn mạnh mẽ vào nền kinh tế Nga.
Theo Reuters, nếu Nga được trả tiền mua khí đốt bằng đồng rúp, nước này có thể tránh được một số lệnh trừng phạt tài chính. Công ty tư vấn năng lượng Rystad Energy cho biết, gần như tất cả các hợp đồng mua khí đốt của Nga đều được tính bằng đồng euro hoặc USD.
Khi Nga triển khai hoạt động quân sự ở Ukraine hôm 24/2, đồng rúp đã giảm mạnh tới 85% so với đồng USD. Kể từ đó đến nay, đồng rúp đã tăng trở lại so với đồng USD và tăng vọt trong thời gian ngắn sau khi có tuyên bố của Tổng thống Putin hôm 23/3.
Châu Âu phụ thuộc nhiều vào nguồn cung khí đốt của Nga để sưởi ấm và sản xuất điện. Các thành viên EU đang chia rẽ trong việc có nên trừng phạt lĩnh vực năng lượng của Nga hay không.
Một số quốc gia như Đức ủng hộ việc tạm dừng áp đặt các trừng phạt mới để đánh giá tác động của các lệnh trừng phạt trước đó và khắc phục những thiếu sót. Tuy nhiên, những nước khác như Ba Lan và các quốc gia Baltic lại cảnh báo việc dừng áp thêm trừng phạt có thể bị coi là EU đã dừng gia tăng sức ép lên Nga nhằm chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine.
Các hợp đồng khí đốt tại Trung tâm TTF châu Âu (giá tiêu chuẩn cho khu vực châu Âu) đã nhanh chóng tăng lên 44 USD/triệu BTU (đơn vị nhiệt Anh) vào ngày 23/3 để đáp lại tuyên bố của ông Putin về việc thanh toán khí đốt bằng đồng rúp.
Dữ liệu từ nhà điều hành đường ống dẫn khí đốt châu Âu cho thấy dòng khí đốt chảy về phía Đông qua đường ống Yamal-Europe từ Đức đến Ba Lan đã giảm mạnh.
Ảnh hưởng lâu dài
Các chuyên gia pháp lý cho biết, không có khả năng Nga có quyền đơn phương thay đổi các điều khoản của những hợp đồng đã tồn tại.
“Hợp đồng được thực hiện giữa hai bên và thường được tính bằng USD hoặc euro. Vì vậy, nếu một bên đơn phương thay đổi loại tiền tệ thanh toán, hợp đồng có thể sẽ không được thực hiện”, Tim Harcourt, nhà kinh tế trưởng tại Viện Chính sách Công và Quản trị tại Đại học Công nghệ Sydney, cho biết.
 |
| Khí đốt từ Nga chiếm khoảng 40% tổng lượng tiêu thụ của châu Âu. Ảnh: Getty Images. |
“Không rõ sự thay đổi này sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng đến mức nào”, Susan Sakmar, giáo sư luật thỉnh giảng tại Đại học Houston và là nhà tư vấn kinh doanh khí đốt tự nhiên hóa lỏng, nói.
Bà Sakmar cho rằng sự gia tăng của tỷ giá đồng USD và đồng rúp vào ngày 23/3 cũng như giá xăng bán buôn ở châu Âu có thể là hậu quả chính.
Tập đoàn công nghiệp khí đốt Zukunft Gas của Đức ngày 23/3 cho biết, họ rất bối rối trước tuyên bố của Tổng thống Putin về việc chuyển thanh toán cho các nguồn cung khí đốt tự nhiên của Nga sang đồng rúp.
“Vào lúc này chúng tôi chưa thể dự đoán được những tác động cụ thể của động thái này đối với thương mại khí đốt”, Timm Kehler, Tổng giám đốc Zukunft Gas, nói.
Trong khi đó, tập đoàn dầu khí OMV của Áo cho biết sẽ tiếp tục thanh toán cho khí đốt của Nga bằng đồng euro. Theo người đứng đầu OMV, họ không có điều khoản hợp đồng nào khác.
Bộ trưởng Năng lượng Bulgaria Alexander Nikolov cho biết, một đối tác tài chính ở Sofia có thể xử lý các giao dịch bằng đồng rúp.
“Chúng tôi đã chuẩn bị cho tất cả các động thái bất thường có thể xảy ra và kịch bản này đã được thảo luận, vì vậy sẽ không có rủi ro đối với các khoản thanh toán theo hợp đồng hiện có”, ông Nikolov nói.
Claudio Galimberti, Phó chủ tịch cấp cao của công ty Rystad, cho biết, Nga có thể tạo ra các hợp đồng mới yêu cầu thanh toán bằng đồng rúp, nhưng sẽ yêu cầu các chính phủ giữ đồng rúp trong ngân hàng trung ương của họ hoặc mua đồng rúp trên thị trường mở.
Nga, Trung Quốc, Iran và các nước khác thường sử dụng đồng USD trong thương mại toàn cầu.
Liam Peach, nhà kinh tế chuyên về thị trường mới nổi tại công ty Capital Economics, cho biết, đối với Nga, động thái này sẽ gây áp lực lên khả năng trả nợ nước ngoài và cắt giảm nhập khẩu, đồng thời gây ảnh hưởng đến nền kinh tế của nước này.
Đối với Mỹ, việc chuyển đổi thành công việc thanh toán khí đốt sang đồng rúp có thể góp phần làm giảm vai trò của đồng USD trong thương mại toàn cầu khi đồng rúp, nhân dân tệ hoặc các loại tiền tệ khác tăng giá trong thương mại. Điều này sẽ gây ra những tác động lâu dài đối với chi phí vay và tài chính của Mỹ.
