Khu nhà ở công nhân Kim Chung là một trong những dự án thí điểm đầu tiên được xây dựng bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước để cho công nhân thuê, thuộc sở hữu nhà nước. Khu nhà được xây trên diện tích 20 ha, gồm 28 tòa nhà, trong đó có 24 tòa cao 5 tầng và 4 tòa cao 15 tầng. Từ năm 2007, UBND TP Hà Nội giao Công ty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội (gọi tắt là Công ty) quản lý, khai thác, vận hành khu nhà này. Tổng diện tích tầng 1 được giao quản lý và cho thuê là hơn 16.000 m2.
Theo kết luận thanh tra, từ năm 2010 đến hết 2019, Công ty đã tự chuyển đổi công năng theo thiết kế là nhà để xe, phòng kỹ thuật điện, nước, sảnh chính để cho các tổ chức, cá nhân thuê 56 điểm kinh doanh dịch vụ (khoảng 10.000 m2). Hợp đồng cho thuê có thời hạn 3 năm, giá 33.000 đồng/m²/tháng (bao gồm VAT). Khi hết hợp đồng, Công ty không báo cáo thành phố cho tổ chức đấu giá quyền thuê diện tích kinh doanh dịch vụ mà tiếp tục ký cho thuê theo giá cũ đến năm 2019.
Ngoài ra, có 6 đơn vị sử dụng các phần diện tích theo thiết kế là sảnh chính, phòng để xe đạp, phòng bảo vệ, phòng chờ, hành lang, phòng bưu điện, thư báo không đúng công năng, gồm: Công ty CP Đầu tư xây dựng và xuất khẩu lao động Hoàng Long sử dụng 4 điểm; Công ty TNHH Canon Việt Nam sử dụng 4 điểm; Công ty CP Nhân lực, Thương mại và Dịch vụ TVC sử dụng 1 điểm; Công ty CP Đầu tư và quan hệ quốc tế GLC Group sử dụng 1 điểm; tâm giáo dục và định hướng MPK sử dụng 1 điểm; CTCP Xuất nhập khẩu thương mại hợp tác nhân lực quốc tế Việt Nam (Vinaincomex) sử dụng 1 điểm.
Quá trình quản lý, vận hành bên thuê đã cải tạo, sửa chữa (xây tường gạch, cải tạo cửa sổ thành cửa đi, xây tường (gạch, thạch cao) ngăn thành nhiều phòng như phòng để ở, kinh doanh, phòng bếp, vệ sinh; lấn chiếm đất công cộng hạ tầng kỹ thuật trong khuôn viên khu nhà công nhân; cho thuê lại…
Trong khi đó, Công ty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội không cung cấp được hợp đồng thuê.
Giữa năm 2017, Sở Xây dựng Hà Nội yêu cầu Công ty thu hồi các điểm cho thuê không đúng quy định. Tuy nhiên, việc này đã không được các bên liên quan làm quyết liệt dẫn đến thời điểm tổ chức thanh tra (quý II/2024) vẫn còn khoảng 20 điểm chưa được thu hồi, phải ra quyết định cưỡng chế.
Theo báo cáo từ Công ty Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội, Công ty không phải hạch toán riêng các khoản chi theo từng nguồn thu riêng từ quỹ nhà ở công nhân (thu cho thuê nhà ở, thu cho thuê kinh doanh dịch vụ tầng 1, các loại phí, thu khác...) mà chỉ tổng hợp các khoản chi phục vụ cho toàn bộ công tác quản lý vận hành tại khu nhà ở công nhân tại xã Kim Chung theo đúng dự toán, quyết toán được UBND TP phê duyệt.
Do vậy, Thanh tra thành phố không kiểm tra được việc quản lý thu, chi từ nguồn cho thuê diện tích tầng 1 khu nhà ở công nhân tại xã Kim Chung; chỉ làm rõ việc thực hiện nghĩa vụ tài chính của bên thuê.
Trong đó, đối với các điểm tự cho thuê không có văn bản chấp thuận của UBND TP (24 điểm), tổng số tiền phải thu là 16,714 tỷ đồng, trong đó đã thu 13,850 tỷ đồng; còn phải thu (10 điểm) là 2,863 tỷ đồng.
Phần diện tích theo thiết kế là nhà để xe và diện tích khác tự chuyển đổi sang diện tích kinh doanh dịch vụ, ký hợp đồng cho các đơn vị, cá nhân thuê với mục đích kinh doanh (33 điểm). Trong đó, đối với điểm thành phố chấp thuận (1 điểm), tổng số tiền phải thu là 705 triệu đồng;
Đối với các điểm tự cho thuê không có văn bản chấp thuận của UBND TP (32 điểm), tổng số tiền phải thu là 22,862 tỷ đồng, trong đó đã thu 17,449 tỷ đồng, còn phải thu (17 điểm) 5,412 tỷ đồng…
Thanh tra thành phố kết luận, Công ty Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội thiếu trách nhiệm trong việc quản lý, khai thác, vận hành diện tích tầng 1 khu Nhà ở công nhân tại xã Kim Chung, huyện Đông Anh.
Trong đó, Công ty đã tự ý ký hợp đồng cho các tổ chức, cá nhân thuê mà không báo cáo UBND TP để tổ chức đấu giá quyền thuê theo quy định, có đơn vị sử dụng sai mục đích tự ý xây dựng, nợ tiền thuê diện tích kinh doanh dịch vụ; có khả năng gây thất thu ngân sách Nhà nước với số tiền tạm tính hơn 25,229 tỷ đồng, có dấu hiệu vi phạm Luật hình sự quy định tại Điều 144 Bộ luật Hình sự năm 1999 “Tội thiếu trách nhiệm gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản của Nhà nước”; Điều 219 Bộ luật Hình sự năm 2015 “Tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”.
Thêm vào đó, từ năm 2017– 30/4/2024, Công ty không có biện pháp thu hồi số tiền nợ trong thời hạn hợp đồng (2 điểm) là 290 triệu đồng; không có biện pháp thu hồi lại diện tích đã cho thuê, vẫn để bên thuê sử dụng (không có hợp đồng thuê), dẫn đến việc nợ phát sinh ngoài hợp đồng thuê số tiền tạm tính là 8,276 tỷ đồng (27 điểm), làm thất thu ngân sách Nhà nước không có khả năng thu hồi.
Tổng số tiền tạm tính là 8,510 tỷ đồng, có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự quy định tại Điều 144 Bộ luật Hình sự năm 1999 “Tội thiếu trách nhiệm gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản của Nhà nước”; Điều 219 Bộ luật Hình sự năm 2015 “Tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”.
Từ những tồn tại nêu trên, Thanh tra Hà Nội kiến nghị UBND thành phố chỉ đạo Chủ tịch Công ty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội, Giám đốc Sở Xây dựng, Chủ tịch UBND huyện Đông Anh kiểm điểm trách nhiệm, có hình thức kỷ luật đối với tập thể, cá nhân có liên quan.
Thanh tra thành phố cũng đã mời Ban Nội chính Thành ủy, Công an thành phố, VKSND thành phố để phân tích, đánh giá những tài liệu thu thập trong quá trình thanh tra. Tại buổi làm việc, các cơ quan thống nhất đề nghị Thanh tra thành phố chuyển hồ sơ, tài liệu về các hành vi vi phạm của Công ty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội đến Cơ quan An ninh điều tra, Công an thành phố để điều tra, xử lý theo quy định. Tháng 8/2024, Thanh tra đã chuyển thông tin về hành vi nêu trên đến Cơ quan An ninh điều tra, Công an thành phố.
Thống kê của Công ty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội, năm 2023, khu nhà có khoảng 9.000 công nhân sinh sống, tỷ lệ lấp đầy khoảng 80%. Giá cho thuê khoảng 120.000 đồng/người/tháng với căn hộ tập thể và gần 30.000 đồng/m2/tháng đối với căn hộ 45 - 70 m2.
