Báo cáo kiểm toán năm 2007 của CTCP Sông Đà 909 (S99), CTCP Sông Đà 10 (SDT) và CTCP Cơ giới Lắp máy và Xây dựng (VMC), được kiểm toán bởi Công ty TNHH Kiểm toán và Định giá Việt Nam (VAE) cho thấy, đối với các trường hợp ghi nhận giá trị thương hiệu của đơn vị góp vốn là tài sản cố định vô hình của đơn vị nhận góp vốn và việc trích khấu hao cho phần tài sản cố định vô hình trên là chưa có cơ chế tài chính, chưa được chế độ kế toán hiện hành hướng dẫn. Cụ thể, khoản góp vốn bằng thương hiệu của Tổng công ty Sông Đà tại SDT là 4,93 tỷ đồng, đến hết năm 2007 được khấu hao lũy kế 1,214 tỷ đồng; tại S99 là 250 triệu đồng, khấu hao lũy kế đến hết năm 2007 là 28 triệu đồng và của Tổng công ty Xuất nhập khẩu và Xây dựng Việt Nam (thương hiệu Vinaconex) tại VMC là 300 triệu đồng.
Ngoài 3 trường hợp trên, trong các DN niêm yết hiện tại, ĐTCK ghi nhận trường hợp của CTCP Xây dựng hạ tầng Sông Đà (SDH) cũng có việc góp vốn của cổ đông bằng thương hiệu. Cụ thể, thương hiệu “Sông Đà” tại SDH được ghi nhận tại thời điểm sau ĐHCĐ ngày 9/7/2004 là 770 triệu đồng, tính vào tài sản cố định vô hình. Sau đó, do văn bản hướng dẫn của Tổng cục Thuế ban hành năm 2006 không đồng ý việc góp vốn bằng thương hiệu thành lập CTCP nên SDH đã chuyển khoản này thành chi phí trả trước dài hạn.
Một số NĐT phản ánh, cùng là thương hiệu Sông Đà, nhưng tại các DN khác nhau lại được ghi nhận giá trị vốn góp khác nhau, vậy có hợp lý không? Có vẻ như việc áp giá trị này mang tính chủ quan, mà theo ý kiến của các kiểm toán viên, đây là việc ghi nhận giá trị vô hình do nội bộ tạo ra là tài sản.
Nhiều ý kiến cho rằng, việc chấp nhận góp vốn bằng thương hiệu hiện không bị cấm và thực tế, nếu các cổ đông chấp nhận nó thì nên được cơ quan quản lý cho phép. Tuy nhiên, một kiểm toán viên, người đã thực hiện kiểm toán và đưa ra ý kiến “lưu ý” với các trường hợp trên cho biết, nếu chấp nhận việc góp vốn bằng thương hiệu và ghi nhận giá trị thương hiệu góp vốn là tài sản cố định vô hình, thì không hợp lý. Theo kiểm toán viên này, hãy đặt câu hỏi, giá trị thương hiệu này có được định giá hợp lý không? Ai xác minh được giá trị này? Nó mang lại lợi ích cụ thể gì cho DN? Nếu chấp nhận coi thương hiệu là giá trị tài sản góp vốn thì DN có thể nghĩ ra nhiều “chiêu” để lách thuế, như đẩy phần vốn góp bằng giá trị thương hiệu lên cao.
Trên thực tế, cùng là thương hiệu Sông Đà, nhưng trong 3 DN kể trên, giá trị phần vốn góp của Sông Đà tại mỗi DN lại khác nhau. Vậy ai là người có thể định giá chính xác được thương hiệu Sông Đà trong trường hợp này và tác dụng của việc “gắn mác” Sông Đà trên tên DN giúp DN có những lợi ích cụ thể gì, định lượng bao nhiêu so với việc thiếu cái tên đó? Đáng lưu ý, trong thời gian tới, khi một loạt DN chuyển về dưới sự chủ quản của Tập đoàn Sông Đà, nếu họ chuyển tên để có “mác” Sông Đà thì có tính phần vốn góp bằng thương hiệu của Tập đoàn hay không? Giá trị là bao nhiêu?
Thực ra, góp vốn bằng thương hiệu đã được thực hiện khá nhiều tại các công ty cổ phần được cổ phần hóa. Theo một kiểm toán viên hành nghề lâu năm, trong nhiều trường hợp, giá trị thương hiệu của công ty mẹ “áp” cho công ty con khá lớn, chứ không dừng lại ở vài trăm triệu đồng hay một vài tỷ đồng. Nhưng với những trường hợp này, đa phần là được “đặc cách”!
Vấn đề là, cùng ghi nhận phần giá trị thương hiệu vào vốn góp của chủ sở hữu, nhưng với mỗi DN lại ghi nhận một kiểu, mỗi công ty kiểm toán lại nhận định một cách.
Cụ thể, với SDT và S99, sau năm 2007, rút kinh nghiệm ý kiến của kiểm toán viên, hai DN này vẫn chuyển phần ghi nhận vốn góp bằng thương hiệu của Tổng công ty Sông Đà là vốn cố định vô hình, nhưng không thực hiện khấu hao; trong khi SDH chuyển khoản này thành chi phí trả trước dài hạn. Tuy nhiên, trong phần lưu ý về việc góp vốn của cổ đông bằng giá trị thương hiệu, năm 2007, kiểm toán viên “lưu ý người đọc”, nhưng năm 2008 thì không. Điều này khiến những người quan tâm đặt câu hỏi, liệu cách ghi nhận khác nhau của các DN và “bên lề” quy định pháp lý như vậy có ảnh hưởng đến góc nhìn của NĐT về DN hay không?
Một trường hợp DN khác cũng đang thực hiện ghi nhận phần giá trị vốn góp bằng thương hiệu là tài sản vô hình, thực hiện trích khấu hao thời gian 20 năm là CTCP Đầu tư và Vận tải Dầu khí Vinashin (mã VSP), với giá trị ban đầu là 10 tỷ đồng. Dù vậy, đơn vị kiểm toán của VSP trong suốt các năm vừa qua không hề đưa ra một thông tin nào mang tính lưu ý hoặc ngoại trừ liên quan đến việc này!
Việc góp vốn bằng thương hiệu là một hiện tượng đã và đang diễn ra, nhưng đến nay vẫn chưa có quy định nào hướng dẫn cụ thể việc định giá và ghi nhận giá trị này. Có lẽ vì thế mà mỗi DN, mỗi công ty kiểm toán có cách nhìn, cách “ứng xử” khác nhau, tạo sự thiếu đồng bộ trong hoạt động này.
