Chấm quản trị công ty: giúp DN nhận ra chính mình
Trong những năm gần đây, quản trị công ty là câu chuyện tâm điểm, nhận được rất nhiều sự quan tâm và kỳ vọng từ phía các doanh nghiệp niêm yết, cơ quan quản lý, cổ đông, nhà đầu tư cũng như các bên có quyền lợi liên quan.
Các chủ thể đều nhận ra rằng, đây là yếu tố quan trọng cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp, nâng cao lòng tin của các nhà đầu tư, hiệu quả thị trường và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Một hệ thống quản trị công ty hiệu quả là cơ sở vững chắc cho sự vận hành của các doanh nghiệp trong nền kinh tế, thúc đẩy hoạt động của nền kinh tế thị trường và phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn.
Xuất phát từ tầm quan trọng của quản trị công ty, trong nhiều năm qua, HNX đã nỗ lực cải thiện chất lượng quản trị công ty của các doanh nghiệp niêm yết trên Sở nói riêng và trên TTCK nói chung.
Chương trình đánh giá chất lượng Công bố thông tin và minh bạch được Sở thực hiện kể từ năm 2012 đến năm 2016 có mục tiêu nâng cao nhận thức của các DN niêm yết, các đơn vị tham gia thị trường về công bố thông tin và minh bạch. Năm 2017, HNX nâng cấp chương trình đánh giá lên thành đánh giá chất lượng quản trị công ty, trong đó công bố thông tin và minh bạch là một cấu phần.
Chương trình có mục tiêu đánh giá công tác áp dụng và triển khai các hoạt động quản trị công ty; tăng cường nhận thức, thực thi các quy định và thông lệ tốt về quản trị; cung cấp các cơ sở, dẫn chứng cho việc kiến nghị rà soát, sửa đổi các quy định liên quan và tôn vinh các DN niêm yết trên HNX có chất lượng quản trị công ty tốt.
Kết quả đánh giá khi lan tỏa đến các DN sẽ giúp DN nhận ra chính mình, từ đó xác định định hướng cải thiện, tiếp cận dần những thông lệ quản trị tiên tiến để nâng tầm DN trên con đường phát triển.
Không chỉ có ý nghĩa ở tầm DN, những năm gần đây, Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới. Việc tham gia Cộng đồng kinh tế ASEAN, Hiệp định thương mại tự do với EU và nhiều hiệp định kinh tế khác đã đặt ra yêu cầu cho cộng đồng DN tiến tới áp dụng các chuẩn mực và thông lệ quản trị công ty chung của khu vực và thế giới. Đây vừa là áp lực, vừa là cơ hội cho các DN Việt Nam vươn lên trong một nền kinh tế đang dần hội nhập toàn cầu.
Tại HNX, năm 2017 có 351 DN niêm yết được đánh giá trong chương trình này. Mỗi DN sẽ được “soi” chất lượng quản trị theo 70 tiêu chí đánh giá được cả tính tuân thủ, thông lệ, tự nguyện trong việc áp dụng các thông lệ quản trị tốt. Kết quả cho thấy, DN có sự tiến bộ so với năm trước, nhưng vẫn còn rất nhiều điểm phải cải thiện, để vững bước và hội nhập trong tương lai.
Cải thiện quản trị sẽ cải thiện giá trị của DN niêm yết
HNX cho biết, điểm trung bình của các DN năm 2016-2017 đạt 46,52% và chỉ có 141/351 DN có điểm quản trị công ty cao hơn mức trung bình. Các DN thuộc nhóm HNX30 có điểm quản trị trung bình cao hơn 7,17% so với DN không thuộc HNX30.
Các DN tập trung nhiều hơn vào thực hiện các tiêu chí tuân thủ với tỷ lệ đạt điểm dành cho các tiêu chí tuân thủ là 54,96%. Trong khi đó, việc thực thi các tiêu chí mang tính thông lệ vẫn còn thấp và dưới mức trung bình.
Điểm quản trị không có sự khác biệt đáng kể giữa các ngành, trong đó chỉ có 2 ngành có điểm quản trị trung bình cao hơn 50% là ngành Tài chính và Y tế. Đối với các DN có vốn Nhà nước, khi tỷ lệ nắm giữ của Nhà nước càng cao thì chất lượng quản trị càng cao. Tương tự như vậy, các DN có vốn sở hữu nước ngoài cũng có chất lượng quản trị tốt hơn khi tỷ lệ sở hữu nước ngoài càng cao.
Điểm đáng nói là, kết quả chấm chỉ ra rằng, điểm quản trị có mối quan hệ tích cực với kết quả kinh doanh, được đo bằng ROE và ROA, đánh giá của thị trường đối với DN được đo bằng chỉ số TobinQ và TobinQ1 và giá cổ phiếu. Kết quả cũng cho thấy rằng, mỗi 1% tăng của điểm quản trị công ty đồng nghĩa với việc ROA tăng 0,42% và ROE tăng 0,98%.
Đây là dẫn chứng tốt để khuyến khích và thúc đẩy DN quan tâm hơn nữa tới việc thực thi tốt hơn các quy định, thông lệ về quản trị công ty quốc tế. Kết quả đánh giá cho thấy có xu hướng tương quan ngược chiều giữa chất lượng quản trị công ty và tỷ số đòn bẩy tài chính được thể hiện bằng tỷ số tổng nợ/tổng vốn chủ sở hữu.
Điểm đặc biệt là 70 tiêu chí được trình bày rõ ràng dưới dạng câu hỏi, bản thân DN soi mình vào đó sẽ tự nhận ra những mặt đã làm được, chưa làm được và cách khắc phục để phù hợp với xu hướng quốc tế và bối cảnh của Việt Nam.
Làm thế nào để cải thiện chất lượng quản trị?
Nhiều DN có thể sẽ bị bất ngờ khi tiếp nhận kết quả đánh giá từ phía Sở, bởi những con số đánh giá là từ thực tế, không có nhiều “màu hồng”. Điểm quản trị bình quân còn ở dưới trung bình cho thấy, có nhiều điểm DN phải cải thiện, trong đó có những điểm trọng yếu liên quan đến quyền cổ đông, đến cách tổ chức một hội đồng quản trị đúng luật, đến công bố thông tin và minh bạch…, cần sự nỗ lực của nhiều chủ thể để cải thiện theo thời gian.
Lãnh đạo HNX cho rằng, để nâng chất quản trị DN, trước hết là của khối DN niêm yết và sau đó lan tỏa đến khối DN đại chúng, việc thành lập cơ quan điều phối cấp Bộ Tài chính về quản trị công ty là giải pháp cần sớm được hiện thực hóa.
Hiện tại, hoạt động nâng cao chất lượng quản trị công ty ở Việt Nam đã thu hút được sự quan tâm của nhiều chủ thể như Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, các sở GDCK, các công ty kiểm toán, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ cùng nhiều tổ chức quốc tế như ADB, IFC…
Tuy nhiên, các hoạt động của các đơn vị và tổ chức này vẫn còn riêng lẻ, thiếu sự gắn kết. Vì vậy, nhu cầu cấp thiết đặt ra là cần phải thành lập một cơ quan điều phối cấp Bộ Tài chính về quản trị công ty, nhằm mục tiêu tập hợp và phân bổ các nguồn lực một cách có hiệu quả, đảm bảo các hoạt động được tổ chức một cách nhất quán, theo đúng định hướng phát triển của Nhà nước.
Thực tế ở Việt Nam chưa có một chương trình đào tạo cấp chứng chỉ quản trị công ty nào, do vậy, nhận thức và kiến thức về vấn đề này của các thành viên HĐQT còn yếu kém, khó có thể áp dụng các tiêu chuẩn quản trị tốt.
Trong tầm nhìn dài hạn, HNX cho rằng, các quy định trên TTCK nên cụ thể hóa việc tham gia các khóa đào tạo và nắm giữ chứng chỉ quản trị công ty của lãnh đạo DN, đảm bảo rằng các HĐQT có đầy đủ kiến thức khi vận hành DN, giảm thiểu các rủi ro và nâng cao tính tuân thủ trên TTCK.
Một khuyến nghị nữa được HNX đưa ra là cần xây dựng và ban hành Bộ nguyên tắc quản trị công ty kèm các hướng dẫn áp dụng làm cơ sở để các DN có thể học hỏi và áp dụng các thông lệ tốt. Cùng với đó, nên triển khai đánh giá chất lượng quản trị công ty áp dụng cho toàn bộ DN niêm yết trên TTCK. Bộ tiêu chí đánh giá cần bao gồm các quy định hiện hành và các thông lệ được rút ra từ Bộ Nguyên tắc quản trị công ty.
HNX đưa ra những khuyến cáo cụ thể với DN và các bên liên quan trong mục tiêu cải thiện chất lượng quản trị (xem thêm Báo Đầu tư Chứng khoán các số sau), đồng thời chia sẻ, 2 năm vừa qua, HNX đã tổ chức các hội thảo quản trị công ty hàng quý với các nội dung khác nhau hướng đến nhiều đối tượng khác nhau.
Theo Chủ tịch HNX, các cuộc hội thảo đều có sự tham gia của các chuyên gia quốc tế hàng đầu trong khu vực để hỗ trợ và giúp DN niêm yết dần tiếp cận các chuẩn mực quản trị cao hơn.
Việc ban hành các ấn phẩm như “Hướng dẫn Công bố thông tin, hướng dẫn Công bố thông tin phát triển bền vững”, “Báo cáo kết quả đánh giá chất lượng quản trị công ty”, và “QTCT: Những bài học thực tế” (phối hợp với CPA) cũng chính là những nỗ lực HNX dành tặng DN, tặng thị trường với mong muốn khích lệ những DN tốt và giúp các doanh nghiệp thực hiện chưa tốt có sự cải thiện để làm tốt hơn.
(Những nội dung chính của Báo cáo đánh giá chất lượng quản trị công ty 2016-2017 bạn đọc tìm đọc trên Báo Đầu tư Chứng khoán từ số 138).
