Kỳ vọng, TPP sẽ mang về cho Việt Nam kim ngạch xuất khẩu khoảng 30 tỷ USD vào năm 2020
Được nhiều nhất cũng có nghĩa sẽ mất nhiều nhất
So với 11 nước còn lại tham gia đàm phán gia nhập TPP, Việt Nam là nước được hưởng lợi nhiều nhất, hay chịu thiệt thòi nhất? Đây là câu hỏi bao trùm được các chuyên gia tập trung mổ xẻ tại Hội thảo “Hành trang doanh nghiệp khi tham gia TPP”, do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), tổ chức tuần qua.
Việc sớm dự báo đáp án cho câu hỏi này, chính là cách để cả nhà hoạch định chính sách, lẫn cộng đồng DN chủ động tham gia sân chơi nhiều cơ hội, nhưng thách thức cũng rất khắc nghiệt này.
“Việt Nam là nước có trình độ phát triển thấp nhất trong số 12 nước đàm phán tham gia TPP. Nhiều chuyên gia trong và ngoài nước đang nhận định, chúng ta sẽ được hưởng lợi nhiều nhất khi tham gia TPP. Nhưng nếu điều này là đúng, thì cũng đồng nghĩa Việt Nam sẽ là nước chịu thiệt thòi, thách thức lớn nhất, bởi nguyên lý đơn giản là không thể được hưởng lợi nhiều nhất mà không bị trả giá cao nhất”, TS. Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, khuyến nghị.
Cũng theo ông Thiên, 3 thách thức lớn nhất mà Việt Nam đối mặt khi tham gia TPP là phải đáp ứng các yêu cầu khắt khe về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ; công khai, bình đẳng trong phát triển DNNN, cạnh tranh và mua sắm công; phải cam kết trao cho người lao động quyền lập hội để “nói chuyện” với giới chủ.
Điều đáng ngại lớn nhất cho Việt Nam lúc này là do các chuẩn hội nhập trong sân chơi TPP có đẳng cấp cao hơn, khắc nghiệt hơn so với sân chơi WTO, nhưng bối cảnh nền kinh tế trước thềm gia nhập TPP lại không “khỏe” như trước khi gia nhập WTO.
Nói cách khác, Việt Nam gia nhập TPP trong bối cảnh nền tảng kinh tế yếu, mà nói một cách ví von như ông Thiên, là phải lên “sàn đấu” khi nền kinh tế đang… bị ốm.
Tính chất “ốm yếu” của nền kinh tế được các chuyên gia chỉ rõ trên nhiều khía cạnh. Bao trùm nhất là tốc độ tăng trưởng GDP kể từ sau khi gia nhập WTO đến nay liên tục suy giảm, chỉ loanh quanh mức trên 5% và khó có khả năng phục hồi trong một vài năm tới.
Trong khi giai đoạn trước gia nhập WTO, GDP Việt Nam luôn ở mức cao 7 - 8%. Từ năm 2012 đến nay, chưa bao giờ hoạt động của các DN, thu ngân sách nhà nước lại gặp khó khăn lớn như hiện tại. Trong khi tổng đầu tư xã hội thấp, ước khoảng dưới 30% trong năm nay, thì hiện tổng cầu yếu của nền kinh tế vẫn chưa được cải thiện rõ nét.
Đáng quan ngại hơn cả là 3 trong số 4 động lực tăng trưởng của nền kinh tế là DNNN, DN tư nhân và nông nghiệp đều rơi vào tình trạng khó khăn lớn, suy giảm tốc độ tăng trưởng, trong khi chỉ còn động lực duy nhất là khu vực DN có vốn đầu tư nước ngoài duy trì được khả năng tăng trưởng khả quan...
Tuy nhiên, nếu có đối sách để hóa giải những “điểm nghẽn” trên sẽ tạo đà cho nền kinh tế, cũng như cộng đồng DN tận dụng được những cơ hội lớn chưa từng có do TPP mang lại.
Theo nhìn nhận của các chuyên gia, không phải không có cơ sở khi nhiều ý kiến cho rằng, Việt Nam có cơ hội được hưởng lợi nhiều nhất từ TPP, bởi mở ra triển vọng gia tăng thương mại với Hoa Kỳ, thị trường lớn nhất trong TPP, đây cũng đang là thị trường có vị trí quan trọng hàng đầu đối với Việt Nam.
DN nên “lận lưng” những gì?
Những cơ hội và thách thức khi tham gia TPP đã khá rõ nét như vậy, nhưng giới chuyên gia không khỏi sốt ruột trước tình trạng thờ ơ của nhiều DN.
“Các DN giữ thái độ thận trọng, không lạc quan nếu như khi gia nhập WTO là cần thiết, nhưng việc thờ ơ, chờ nước đến chân mới nhảy như hiện tại là đáng báo động, bởi điều này liên quan đến khả năng thắng - thua của các DN khi tham gia sân chơi TPP...”, ông Trần Hữu Huỳnh, Chủ tịch Trung tâm trọng tài quốc tế (VIAC) cảnh báo. Ông cũng khuyến nghị, để nền kinh tế, cũng như DN tận dụng tối đa lợi ích mà TPP mang lại và giảm thiểu rủi ro, thách thức, cần sự vào cuộc tích cực của cả Nhà nước lẫn DN.
Đối với Nhà nước, các nhà hoạch định chính sách cần chú trọng cải cách thể chế, nỗ lực ổn định vĩ mô, tạo ra môi trường kinh doanh lành mạnh, nhằm tiếp sức cho DN nâng cao năng lực cạnh tranh, nhất là các ngành, lĩnh vực mà Việt Nam có ưu thế cạnh tranh nổi trội khi tham gia TPP.
Về phần mình, cùng với tích cực cập nhật hệ thống “luật chơi”, “cách chơi” của TPP, cũng như đặc tính thương mại của các thị trường thành viên trong TPP, các DN cần chú trọng chuẩn bị chiến lược đổi mới sản phẩm, phương thức kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, để khai thác tối đa lợi ích do TPP mang lại.
“Mách nước” cụ thể hơn cho DN, bà Nguyễn Thị Thu Trang, Phó trưởng Ban pháp chế, Phó giám đốc Trung tâm WTO thuộc VCCI nói: “Các DN cần chuẩn bị phương án để tìm kiếm đối tác mới, đơn hàng mới trong sân chơi TPP; tính toán kỹ lưỡng bài toán điều chỉnh sản xuất, để tận dụng tối đa ưu đãi thuế do TPP mang lại, đồng thời thành công trong vượt qua các rào cản phi thuế quan...”.
>>Doanh nghiệp chăn nuôi đuối sức vì TPP
>>Việt Nam tham gia phiên đàm phán TPP
