Ảnh minh họa
Đòn bẩy từ các FTA
Tính từ đầu năm đến hết ngày 15/3, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa của nước ta đạt 140,05 tỷ USD, trong đó xuất khẩu đạt gần 69,78 tỷ USD, nhập khẩu gần 70,27 tỷ USD. Đây là những tín hiệu tích cực cho thấy sự phục hồi mạnh mẽ của hoạt động sản xuất và thương mại hàng hóa.
Trước đó, trong năm 2021, bất chấp sự hoành hành của đại dịch Covid-19 khiến chuỗi sản xuất, tiêu thụ bị đứt gãy, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam ghi dấu ấn với con số kỷ lục 668,5 tỷ USD, tăng 22,6% so với năm 2020, trong đó xuất khẩu đạt 336,3 tỷ USD, xuất siêu 4 tỷ USD.
Hàng Việt đã vươn tới hầu hết các quốc gia trên thế giới. Nhiều sản phẩm đã dần có chỗ đứng vững chắc và nâng cao khả năng cạnh tranh ở nhiều thị trường có yêu cầu cao về chất lượng như Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Mỹ, Australia...
Trong 15 FTA mà Việt Nam tham gia ký kết, có 5 FTA thế hệ mới, gồm: Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh kinh tế Á - Âu (EAEU) có hiệu lực từ ngày 5/10/2016; CPTPP chính thức có hiệu lực đối với Việt Nam từ ngày 14/1/2019; EVFTA có hiệu lực từ ngày 1/8/2020; UKVFTA chính thức có hiệu lực từ ngày 1/5/2021 và RECP chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2022.
Bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) đánh giá, các FTA thế hệ mới như Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Vương quốc Anh (UKVFTA) bước đầu đã mang lại hiệu quả nhất định, tạo bệ phóng cho hàng hóa xuất khẩu. Thêm vào đó, từ đầu năm 2022, Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) có hiệu lực, tiếp tục đưa Việt Nam kết nối rộng hơn vào chuỗi cung ứng hàng hóa trong khu vực ASEAN, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand.
Sau khi về đích với kim ngạch xuất khẩu trên 39 tỷ USD trong năm 2021, ngành dệt may đặt mục tiêu xuất khẩu 43 - 43,5 tỷ USD trong năm 2022.
Ông Lê Tiến Trường, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dệt May Việt Nam (Vinatex) chia sẻ, việc giữ được vị trí trong chuỗi cung ứng toàn cầu qua giai đoạn dịch bệnh cùng với vai trò thành viên của nhiều FTA đã tạo cho Việt Nam nhiều lợi thế, thu hút các khách hàng lớn quay trở lại đặt hàng. Mới đây, theo đánh giá của một tổ chức quốc tế, Việt Nam đứng đầu về mức độ hấp dẫn khi đặt hàng năm 2022 trong 27 quốc gia sản xuất dệt may, đạt 59/75 điểm.
Mở rộng “cánh cửa” thị trường
Có thể thấy, Việt Nam là một trong số ít các quốc gia chỉ sau 15 năm gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) đã đàm phán, ký kết được 15 FTA, giúp mở rộng “cánh cửa” thị trường cho hàng hóa xuất khẩu để kết nối, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị và mạng lưới sản xuất toàn cầu.
Mỗi FTA được đưa vào thực thi đều là đòn bẩy tích cực cho hàng hóa xuất khẩu, không chỉ thúc đẩy gia tăng kim ngạch, mà còn mang đến ưu đãi thuế quan, giúp hàng Việt nâng cao sức cạnh tranh tại các thị trường xuất khẩu.
Sau khi EVFTA có hiệu lực từ tháng 8/2020, nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam đã có những chuyển biến tích cực tại thị trường EU, điển hình như thủy sản, tôm, gạo… Năm 2021, kim ngạch xuất khẩu sang EU đạt 40,07 tỷ USD, tăng 14% so với năm 2020.
Riêng với mặt hàng gạo, năm 2021, Việt Nam xuất khẩu sang EU 60.000 tấn, trị giá 41 triệu USD, tăng gần 1% về lượng, nhưng tăng hơn 20% về trị giá so với năm 2020. Kể từ khi EVFTA có hiệu lực, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam sang EU tăng thêm 10 - 20 USD/tấn. Theo Cơ quan Thống kê châu Âu (Eurostat), trong số các nguồn cung cấp gạo vào EU, giá gạo của Việt Nam tăng mạnh nhất, với mức tăng hơn 20%.
Ngay trong năm đầu thực thi UKVFTA (năm 2021), kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Anh đạt hơn 5,7 tỷ USD, với sự đóng góp của nhiều nhóm hàng như rau quả, hạt tiêu, sắt thép, phương tiện vận tải…; xuất siêu sang Anh 4,8 tỷ USD.
Có hiệu lực từ tháng 1/2019, đến nay, CPTPP đã qua chặng đường 3 năm đầu thực thi. Năm 2021, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang các thị trường thuộc khối CPTPP đạt 46 tỷ USD, tăng hơn 7 tỷ USD so với năm 2020. Hiệp định này đã giúp Việt Nam đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, nhiều thị trường trong khối ghi nhận mức tăng trưởng cao, như Canada (đạt 5,2 tỷ USD, tăng 19,5%); Mexico (đạt 4,6 tỷ USD, tăng 46,1%)...
Nếu như CPTPP hay EVFTA hướng đến mở cửa thị trường, thì RCEP hướng đến vai trò trung tâm của ASEAN. Cùng với các cam kết mở cửa thị trường hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, điểm khác biệt của RCEP là tạo ra khuôn khổ để đơn giản hóa thủ tục hải quan và thiết lập quy tắc xuất xứ, tạo thuận lợi cho thương mại và tạo không gian kết nối sản xuất trong toàn ASEAN
Ngoài ra, RCEP còn bổ trợ cho CPTPP và các FTA mà Việt Nam đã ký trước đây với các nền kinh tế lớn trong RCEP (như Hiệp định Đối tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc…) khi cung cấp thêm lựa chọn cho việc tận dụng các cơ hội và ưu đãi từ cam kết trong các hiệp định này, ví dụ như việc sử dụng mẫu C/O theo mỗi FTA một cách phù hợp, nhằm có được mức ưu đãi thuế quan cao nhất trong hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa.
Có thể thấy, 15 FTA ký kết với 60 nền kinh tế được thực thi đang tạo cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam có thêm nhiều sự lựa chọn để tận dụng ưu đãi thuế quan khi xuất khẩu, có thêm điều kiện thuận lợi để mở rộng và tiếp cận thị trường toàn cầu.
