FDI với khu kinh tế và khu công nghiệp

Phát triển khu chế xuất (KCX), khu công nghiệp (KCN)

Lịch sử phát triển KCN và Khu kinh tế (KKT) bắt đầu từ KCX Tân Thuận, được Ủy ban Nhà nước về Hợp tác và Đầu tư (SCCI) cấp phép cho một doanh nghiệp Đài Loan liên doanh với một doanh nghiệp nhà nước Việt Nam để thành lập Công ty TNHH Tân Thuận (TTC) xây dựng hạ tầng KCX trên diện tích 300 ha (năm 1991).

Đến nay, KCX đã thu hút 130 doanh nghiệp nước ngoài tham gia với vốn đầu tư trên 1 tỷ USD, sản xuất hàng xuất khẩu, đã hình thành khu e-office rộng 40 ha, khu vườn ươm công nghệ phần mềm, khu văn phòng và dịch vụ. KCX Tân Thuận được đánh giá là một trong các KCX thành công ở châu Á.

Sau đó, SCCI còn cấp phép cho 2 KCX khác là KCX Linh Trung (đã đổi thành KCN) và KCX Hải Phòng (đã giải thể).

Trong khi đó, KCN được phát triển từ khi Chính phủ ban hành Nghị định về khu công nghiệp vào cuối năm 1994, để khắc phục tình trạng hạ tầng kỹ thuật như giao thông, điện, nước kém phát triển, trong khi vốn đầu tư có hạn, chỉ có thể tập trung đầu tư trong và ngoài KCN nhằm đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư. Từ đầu thế kỷ XXI, KCN được phát triển nhanh và khắp các địa phương, do đó phần lớn KCN của nước ta có lịch sử khoảng 15 năm.

KCN Việt Nam - Singapore (VSIP) là KCN được thành lập theo sáng kiến của Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt được Thủ tướng Singapore Goh Chok Tong đồng tình. VSIP Bình Dương làm lễ động thổ ngày 14/5/1996 với sự chứng kiến của hai vị Thủ tướng. Các VSIP đã được thành lập tại nhiều địa phương như Bắc Ninh (2007), Hải Phòng (2010), Quảng Ngãi (2013), Hải Dương và Nghệ An (2015).

Từ KCN truyền thống, VSIP đã trở thành khu liên hợp đô thị - công nghiệp với giải pháp quy hoạch tổng thể hạ tầng bền vững đô thị kiểu mới. Đến nay, VSIP đã thu hút 690 nhà đầu tư nước ngoài, với 7,1 tỷ USD, tạo ra khoảng 180.000 việc làm.

Sự phát triển nhanh và rộng khắp cả nước của các KCN (và cụm công nghiệp) là thành tựu nổi bật trong quá trình công nghiệp hóa theo hướng hiện đại, tạo việc làm cho nhiều triệu lao động, nâng cao mức sống của các tầng lớp dân cư, làm thay đổi cơ cấu kinh tế của từng địa phương và cả nước...

 GS-TSKH Nguyễn Mại 

Tuy nhiên, nhìn vào sự phát triển của các KCN hiện nay, có thể nhận thấy một số vấn đề.

Thứ nhất, sự phát triển không đều giữa các địa phương. Có tỉnh, thành phố có 10 - 30 KCN, thu hút được lượng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và đầu tư trong nước khá lớn, trong khi có tỉnh miền núi chỉ có vài KCN, nhưng rất ít dự án đầu tư.

Thứ hai, vẫn còn 1/3 số KCN chưa đưa vào hoạt động, trong đó có những KCN không có dự án đầu tư, gây lãng phí đất đai, tiền vốn xây dựng cơ sở hạ tầng.

Thứ ba, nhiều KCN chưa có hệ thống xử lý nước thải và chất thải rắn, tình trạng gây ô nhiễm môi trường còn khá nghiêm trọng.

Thứ tư, chưa chú trọng xây dựng nhà ở, trường học, bệnh viên, chợ và siêu thị, khu vui chơi giải trí.

Đồng Nai là tỉnh thành công trong thu hút FDI và xây dựng các KCN, với 32 KCN trên tổng diện tích 9.559 ha. Các KCN đã đầu tư 380 triệu USD và 6.637 tỷ đồng xây dựng kết cấu hạ tầng, trong đó 28 KCN đã có hệ thống hạ tầng đồng bộ và hiện đại, 4 KCN đang trong quá trình hoàn thiện. Các KCN đã hoàn thành hệ thống xử lý nước thải tập trung trước khi tiếp nhận dự án đầu tư. Đồng Nai đã ban hành bộ tiêu chí đánh giá, xếp hạng các KCN do Hội đồng Thẩm định là các chuyên gia kinh tế bình chọn.

Đến cuối năm 2016, các KCN Đồng Nai đã tiếp nhận gần 21 tỷ USD vốn FDI đăng ký trong tổng số 24 tỷ USD FDI còn hiệu lực tại tỉnh này, tạo việc làm cho gần 500.000 lao động, trong đó 92% thuộc khu vực FDI, 61% là nữ và hơn 60% là từ ngoài tỉnh, góp phần làm thay đổi cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại: tỷ trọng công nghiệp và xây dựng 56,7%, dịch vụ 37,7%, nông - lâm - ngư nghiệp 5,6%; thu nhập trên 3.100 USD/người/năm, thu ngân sách đạt hơn 40.000 tỷ đồng, kim ngạch xuất của khu vực FDI là 12,727 tỷ USD, chiếm 83,4% kim ngạch xuất khẩu của tỉnh.

Đồng Nai cũng là địa phương có nhiều sáng kiến và kinh nghiệm trong xây dựng các KCN.

Một là, các KCN chủ yếu được sử dụng từ đất đồi bạc màu, không phải là đất chuyên trồng lúa và không có khoáng sản, dân cư thưa thớt.

Hai là, tỷ lệ lấp đầy diện tích đất công nghiệp của các KCN hiện nay đạt khoảng 70%, trong đó có nhiều KCN đạt 80 - 90%, như Biên Hòa II, Amata, Loteco, Tam Phước, Hố Nai, Sông Mây, Nhơn Trạch I, Nhơn Trạch II…

Ba là, coi trọng xây dựng nhà ở, trường học, siêu thị, khu vui chơi giải trí đáp ứng nhu cầu của người lao động, nhất là lao động ngoài tỉnh.

Bốn là, thực hiện dịch vụ một cửa thông qua Công ty Sonadezi (hiện nay là Tổng công ty Phát triển khu công nghiệp Đồng Nai).

Đầu tư khu công nghệ cao

Nước ta có 3 khu công nghệ cao (KCNC) là Hòa Lạc (Hà Nội), TP.HCM và Đà Nẵng, trong đó KCNC Đà Nẵng đang trong quá trình xây dựng.

KCNC Hòa Lạc được thành lập cuối năm 1998 trên diện tích 1.586 ha, được xây dựng theo mô hình thành phố khoa học với đầy đủ các dịch vụ tiện ích và khu chức năng như khu công nghệ phần mềm, khu nghiên cứu và phát triển (R&D), khu giáo dục - đào tạo, khu công nghiệp công nghệ cao, khu trung tâm hành chính, khu nhà ở và khu giải trí.

Đến cuối năm 2016, KCNC Hòa Lạc có 78 dự án đầu tư với tổng vốn đăng ký 60.018,97 tỷ đồng, trên diện tích 346,56 ha, trong đó Trường đại học FPT (2.700 tỷ đồng), Khu phần mềm FPT (924 tỷ đồng), Trung tâm CNC Viettel (495 tỷ đồng), Tổ hợp nghiên cứu thiết kế chế tạo sản xuất thiết bị viễn thông Viettel (2.080 tỷ đồng), Trung tâm vũ trụ (12.300 tỷ đồng) sử dụng ODA của Nhật Bản.

Một số dự án đang chuẩn bị triển khai như Nhà máy In tiền của Ngân hàng Nhà nước, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (VKIST), Trường Đại học Việt - Nhật thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội sử dụng ODA của Pháp.

Ban Quản lý đã thu hồi giấy chứng nhận đầu tư của 17 dự án, trong đó có 4 dự án FDI và 13 dự án trong nước; một số dự án không thể triển khai đang tiến hành các thủ tục giải thể.