Chính sách thuế đủ hấp dẫn giúp thay đổi hành vi tiêu dùng sang các sản phẩm ít phát thải và giảm ô nhiễm môi trường.
Không phân biệt sạc trong - sạc ngoài
Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đã được Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại Kỳ họp tháng 10/2024 và vừa được thảo luận tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách trong 2 ngày 25 - 26/3/2025.
Tiếp thu các ý kiến góp ý, đến nay, dự thảo Luật đã có những thay đổi quan trọng đối với xe hybrid và xe pick-up chở hàng cabin kép.
Theo đó, dự thảo Luật quy định, xe hybrid, là loại xe sử dụng cả động cơ xăng và năng lượng điện, sẽ được áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt bằng 70% mức thuế suất đối với xe sử dụng động cơ đốt trong thông thường.
Việc này không chỉ giúp giảm gánh nặng thuế cho người tiêu dùng, mà còn tạo điều kiện thúc đẩy sử dụng các loại xe thân thiện với môi trường, góp phần vào mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Như vậy, dự thảo Luật đã bỏ quy định phân biệt giữa các xe hybrid sạc trong (HEV) và xe hybrid sạc ngoài (PHEV) như các dự thảo trước, mà thay vào đó là một phương thức áp dụng chung, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Cho biết trên thực tế, việc phân biệt rạch ròi giữa các loại xe không dễ và cả hai đều hướng đến mục tiêu tiết kiệm nhiên liệu, thân thiện với môi trường, ông Phan Đức Hiếu, đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng nhận xét, cần có chính sách thuế đủ hấp dẫn để thay đổi hành vi tiêu dùng sang các sản phẩm ít phát thải và giảm ô nhiễm môi trường.
Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, ông Tạ Đình Thi cũng cho hay, xe hybrid, với khả năng kết hợp động cơ xăng và điện, được đánh giá cao về hiệu quả sử dụng năng lượng và thân thiện với môi trường, đặc biệt trong việc giảm phát thải khí độc hại và tiếng ồn tại các đô thị lớn. Tuy nhiên, việc triển khai loại xe này cũng đối mặt với những thách thức như thói quen tiêu dùng và vấn đề giá cả.
Khôngchỉ chờ trông một lối
Có thực tế là trước đây, Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) đã đề xuất thuế tiêu thụ đặc biệt giảm 30% cho xe HEV và giảm 50% cho xe PHEV so với các xe động cơ đốt trong cùng loại.
Như vậy, với việc dự thảo Luật hiện đã bỏ quy định phân biệt giữa các xe hybrid sạc trong và sạc ngoài, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam cũng cho rằng, nếu khuyến khích cùng giảm 50% thì rất tốt. Vì khi thuế giảm thì giá xe cũng giảm và khuyến khích người dân lựa chọn sản phẩm thân thiện với môi trường.
Đề xuất này cũng được đại biểu Phan Đức Hiếu ủng hộ bởi cho rằng, "cần có chính sách thuế đủ hấp dẫn để thay đổi hành vi tiêu dùng".
 |
Một mình xe điện không thể giúp cho quá trình giảm phát thải trong ngành giao thông tại Việt Nam đi nhanh được. Theo tính toán, cần cỡ 15 năm để xe điện phủ sóng toàn bộ xe lưu hành, chưa kể các chi phí đầu tư trạm sạc và nguồn điện. |
Trước đó, Quốc hội cũng đã rất “mạnh tay với xanh” khi chấp thuận cho ô tô điện chạy pin từ 9 chỗ ngồi đang áp dụng mức thuế là 15% được giảm xuống còn 3% từ ngày 1/3/2022 đến hết ngày 28/2/2027, sau đó áp dụng mức 11% từ ngày 1/3/2027.
Tiếp đó, tại Nghị định 10/2022/NĐ-CP, Chính phủ cũng chấp thuận cho ô tô điện chạy pin được ưu đãi về lệ phí trước bạ trong vòng 5 năm, bao gồm ba năm đầu sẽ được miễn 100% lệ phí trước bạ và hai năm tiếp theo giảm 50%.
Ngay trước thời điểm gần hết 3 năm đầu tiên được miễn 100% lệ phí trước bạ, Chính phủ lại tiếp tục cho phép ô tô điện được miễn lệ phí trước bạ thêm 2 năm, tức là đến hết ngày 28/2/2027.
Sự tiếp sức này của Quốc hội và Chính phủ đã giúp xe điện (không có phát thải trong quá trình sử dụng) tăng mạnh về tiêu thụ.
Tuy nhiên, một mình xe điện cũng không thể giúp cho quá trình giảm phát thải trong ngành giao thông tại Việt Nam đi nhanh được.
Đơn cử, lượng ô tô bán ra của cả thị trường Việt Nam theo thống kê của các bên trong năm 2024 là khoảng 450.000 chiếc, bao gồm cả xe điện.
Như vậy, với khoảng 6 triệu ô tô đang lưu hành trong cả nước, cần phải mất tới 15 năm mới phủ sóng được xe điện, chưa tính tới các chi phí mới phát sinh để đầu tư cho trạm sạc và phát triển các nhà máy điện mới nhằm đáp ứng nhu cầu sạc.
Trong khi đó, trong năm 2024, có chưa tới 100.000 xe điện các loại được bán tại Việt Nam.
Cạnh đó, theo nghiên cứu của Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), lượng khí CO2 thải ra trong cả vòng đời chiếc xe tính từ khâu sản xuất xe - sản xuất nhiên liệu - trong lúc lái xe (Well to Wheel) không có sự chênh lệch giữa xe thuần điện với xe HEV, thậm chí phát thải của xe điện còn cao hơn xe PHEV.
 |
Giảm phát thải ô tô phải tính cả vòng đời từ khâu sản xuất xe, sản xuất nhên liệu tới quá trình lái xe. |
Tuy nhiên, năm 2023, Việt Nam không bán được bất cứ chiếc xe PHEV nào, trong khi xe HEV bán được 3.800 chiếc. Năm 2024, xe PHEV bán được 20 chiếc và HEV tiêu thụ được trên 10.000 chiếc. Dẫu vậy, tổng số xe hybrid bán ra cũng chiếm tỷ lệ rất nhỏ, tương đương 3% tổng lượng xe của cả nước.
Trước những lợi thế và khó khăn trong việc phát triển xe hybrid, ông Tạ Đình Thi cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp cận vấn đề dưới góc độ môi trường để đảm bảo mục tiêu kép là tăng trưởng cao nhưng vẫn phải bảo vệ môi trường.
"Thực tế cho thấy, các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM đang đối mặt với tình trạng ô nhiễm ngày càng nghiêm trọng, đòi hỏi các giải pháp xử lý kịp thời và hiệu quả. Xe hybrid, với vai trò là cầu nối giữa xe điện và xe xăng truyền thống, cần được xem xét kỹ lưỡng để xây dựng lộ trình và chính sách phù hợp. Việc này không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường, mà còn đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành giao thông - vận tải Việt Nam", Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nhấn mạnh.
