Đẩy mạnh cơ cấu nợ cho khách hàng
Một lãnh đạo của VietinBank cho biết, Ngân hàng đang trong quá trình tái cơ cấu nợ cho khách hàng, với dư nợ tái cơ cấu đến thời điểm này đạt khoảng 9.000 tỷ đồng trên tổng dư nợ. Theo vị này, khách hàng có nhu cầu tái cơ cấu nợ, song Ngân hàng cũng có sự chọn lọc. Ngược lại, một số khách hàng thận trọng khi chọn phương án tái cơ cấu nợ vì lo ngại các thủ tục về sau.
Còn đại diện ACB cho hay, ngân hàng này vẫn đang thực hiện tái cơ cấu nợ cho khách hàng và không có giới hạn nào trong công tác này, song khách hàng lựa chọn khá kỹ vấn đề tái cơ cấu nên số lượng đăng ký không quá nhiều.
Lãnh đạo các ngân hàng đánh giá, Thông tư 02/2023 là chủ trương tốt nhưng bối cảnh hiện tại đã khác và mỗi khách hàng có nhu cầu riêng, chứ không đại trà như thời điểm đại dịch Covid-19 bùng phát khiến hầu hết khách hàng đều bị ảnh hưởng và ngay lập tức muốn tái cơ cấu nợ. Mặt khác, khi cơ cấu lại nợ cho khách hàng, các ngân hàng sẽ gánh một phần rủi ro.
Theo ông Nguyễn Thanh Tùng, Tổng giám đốc Vietcombank, việc tái cơ cấu nợ theo Thông tư 02/2023 cần được thực hiện một cách bài bản nhằm tránh dồn nợ xấu cho năm sau. Chưa kể, quy định chỉ cho phép cơ cấu lại nợ cho doanh nghiệp có khả năng phục hồi.
Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho hay, về cơ bản, Ngân hàng Nhà nước cho phép các ngân hàng tái cơ cấu đối với những khoản nợ mà khách hàng khó khăn chưa thể trả nợ đúng hạn. Ngân hàng sẽ chủ động xử lý và chịu trách nhiệm về việc cơ cấu lại nợ cho khách hàng, đồng thời phải ban hành quy chế phù hợp đảm bảo nguyên tắc khi được cơ cấu nợ, doanh nghiệp phải có khả năng phục hồi, phát triển.
Ngược lại, với những doanh nghiệp không có khả năng phục hồi thì việc được cơ cấu nợ cũng không giải quyết được vấn đề. Các ngân hàng chỉ cơ cấu nợ với điều kiện tiên quyết là doanh nghiệp có khả năng phục hồi và đánh giá đúng bản chất nợ xấu. Tuy nhiên, theo ông Hùng, rủi ro của việc cơ cấu nợ là khó khăn của doanh nghiệp sẽ đổ dồn về phía ngân hàng.
Ở góc nhìn khác, tổng giám đốc một ngân hàng cho rằng, quy định “chỉ tái cơ cấu nợ cho những doanh nghiệp có khả năng phục hồi” là chưa phù hợp, bởi cả ngân hàng lẫn doanh nghiệp đều khó có thể xác định được điều này trong bối cảnh nền kinh tế còn đối diện với nhiều yếu tố khó lường như hiện nay. Đồng thời, sau thời gian tái cơ cấu, gánh nặng lên vai doanh nghiệp cũng tăng lên vì số tiền phải trả hàng tháng sẽ cao hơn và nếu chậm trả sẽ bị “nhảy nợ”. Khi đó, không chỉ khách hàng, mà cả ngân hàng thực hiện cơ cấu cũng bị liên đới trách nhiệm.
Sức ép nợ xấu tăng
Sau thời gian tái cơ cấu, gánh nặng lên vai doanh nghiệp cũng tăng lên vì số tiền phải trả hàng tháng sẽ cao hơn và nếu chậm trả sẽ bị “nhảy nợ”. Khi đó, không chỉ khách hàng, mà cả ngân hàng thực hiện cơ cấu cũng bị liên đới trách nhiệm.
Ngân hàng Nhà nước cho biết, tỷ lệ nợ xấu nội bảng tính đến cuối tháng 2/2023 là 2,91% (tăng so với mức 2,46% vào cuối năm 2016; 1,49% vào cuối năm 2021 và 2% vào cuối năm 2022). Trong đó, 2 yếu tố chính ảnh hưởng đến chất lượng tài sản của các tổ chức tín dụng là sự tắc nghẽn của thị trường trái phiếu doanh nghiệp và khó khăn của ngành bất động sản.
Còn theo số liệu từ FiinGroup, nợ xấu liên quan đến bất động sản tính đến cuối năm 2022 chiếm xấp xỉ 20% tổng quy mô nợ xấu trên bảng cân đối kế toán của các tổ chức tín dụng. Tại các ngân hàng, nợ xấu (nợ nhóm 3, 4, 5) đến thời điểm cuối quý I/2023 đều tăng so với số đầu kỳ. Thống kê cho thấy, 26 ngân hàng có hơn 167.923 tỷ đồng nợ xấu, tăng 24,18% so với số đầu kỳ (trong đó nợ nhóm 5 tăng hơn 3,05%). Các nhà băng ghi nhận nợ xấu tăng mạnh trong quý I/2023 gồm: TPBank (+83,96%), MBBank (+68,02%), OCB (+51,4%), VIB (+46,69%), BIDV (+40,32%), ABBank (+35,25%), MSB (+33,76%), ACB (+31,47%), Techcombank (+30,13%)… Trên toàn hệ thống, chỉ VietABank và PGBank ghi nhận nợ xấu giảm lần lượt là -0,37% và -3,48%.
Theo Thông tư 02/2023 về cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ, các ngân hàng sẽ có quyền lựa chọn cơ cấu lại thời hạn trả nợ trong phạm vi tối đa là 12 tháng và giữ nguyên nhóm nợ, trong khi các khoản dự phòng có thể được trích dần trong 2 năm. Về phía ngân hàng, áp lực lên bảng cân đối kế toán và báo cáo kết quả kinh doanh sẽ giảm bớt phần nào do rủi ro tỷ lệ nợ xấu gia tăng sẽ được chuyển sang nửa cuối năm 2024.
Ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng giám đốc OCB cho hay, nhu cầu về tái cơ cấu nợ của khách hàng cao vì nhiều lĩnh vực, ngành nghề kinh tế gặp khó khăn. Đối với khách hàng cá nhân, mảng cho vay bất động sản tiêu dùng cũng đang gặp khó do thu nhập giảm, nếu không cho phép giãn nợ, tái cơ cấu nợ thì nhiều người sẽ mất khả năng trả nợ, tài sản đảm bảo sẽ bị tịch thu bởi ngân hàng cho vay.
Theo giới phân tích, ngành ngân hàng phụ thuộc nhiều vào biến động kinh tế vĩ mô và khi các chỉ báo vĩ mô trở nên lạc quan hơn sẽ giúp cải thiện chất lượng tài sản của các ngân hàng. Tuy nhiên, khó khăn trong ngành bất động sản và thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện vẫn chưa được giải quyết và điều này sẽ tác động trực tiếp lên chất lượng tài sản của ngân hàng khi rủi ro nợ xấu đang dần hiện hữu. Mặc dù Ngân hàng Nhà nước không có quy định hay văn bản chính thức nào chỉ đạo việc thắt chặt dòng vốn tín dụng vào thị trường bất động sản, nhưng tín dụng lĩnh vực này đã chậm lại từ năm 2022 với mục đích kìm hãm đà tăng nóng của thị trường.
Với khoản dư nợ hiện hữu, do khách hàng gặp khó khăn trong việc trả nợ nên Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư 02/2023 cho phép cơ cấu lại nợ và giữ nguyên nhóm nợ. Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục chỉ đạo các tổ chức triển khai chính sách này để hỗ trợ dư nợ hiện hữu của doanh nghiệp. Với dư nợ mới, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các tổ chức tín dụng tiếp tục tích cực cho vay đối với các khách hàng đủ điều kiện.
Mặt khác, việc không chuyển nhóm nợ theo Thông tư 02/2023 là nhằm kéo dài thời gian vay và trả nợ, giảm áp lực trả nợ cho khách hàng, tạo điều kiện cho khách hàng tiếp cận các nguồn vốn để phục vụ sản xuất - kinh doanh, nhưng trên thực tế, khách hàng nào đang phải cơ cấu lại nợ thì ngân hàng không dám giải ngân thêm hợp đồng mới vì khoản nợ cũ còn chưa trả được thì rất khó được cho vay mới.
TS. Cấn Văn Lực - chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, đáng lo nhất hiện nay là nợ xấu đang có dấu hiệu tăng nhanh, dự kiến đạt khoảng 2,5% vào cuối năm nay. Mặc dù vậy, nợ xấu vẫn trong tầm kiểm soát do năng lực tài chính của hệ thống ngân hàng hiện đã tốt hơn nhiều so với giai đoạn trước. Trong đó, tỷ lệ bao phủ nợ xấu chung toàn hệ thống hiện đã lên tới 125%.
