Xu hướng thay đổi
Trong 2 quý đầu năm 2023, Việt Nam đã đánh mất vị trí thống lĩnh và năng lực cạnh tranh trong ngành dệt may vào tay Bangladesh, một phần do chậm trễ chuyển đổi xanh. Chuỗi cung ứng xanh là thành tố quan trọng trong việc nâng cao khả năng cạnh tranh của các nhà xuất khẩu và cơ hội lấy được đơn hàng. Chủ đề này được thảo luận kỹ trong các cuộc họp của Hiệp hội Dệt may Việt Nam, nhưng sự vào cuộc chậm trễ của nhiều doanh nghiệp đã khiến họ phải trả giá.
Không chỉ dệt may, chuyển đổi xanh cũng trở thành xu hướng bắt buộc ở hầu hết các doanh nghiệp xuất khẩu, nhất là khi khách hàng mục tiêu ở các thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ… đều thúc đẩy "xanh hóa".
“Từ năm 2024, khi các tiêu chuẩn mới được áp dụng, các doanh nghiệp nội địa phải có năng lực quản trị tốt, phát triển bền vững... mới có thể xuất được hàng sang châu Âu, Mỹ... Bên cạnh đó là các câu chuyện liên quan của nhà đầu tư chiến lược, liệu doanh nghiệp Việt Nam có đủ khả năng nằm trong chuỗi giá trị của họ không? Singapore đang đi đầu về vấn đề này, tiếp theo là Thái Lan, Malaysia, Philipine. Tại Việt Nam, chúng ta chưa thấy các quy định từ cơ quan quản lý. Dù vậy, nếu doanh nghiệp nhận thấy đây là nhu cầu cấp thiết thì phải chuyển đổi ngay”, bà Trần Thị Thúy Ngọc - Phó tổng giám đốc Deloitte Việt Nam chia sẻ với các doanh nghiệp.
Một khảo sát của BayWa r.e. tại châu Á - Thái Bình Dương (APAC) cho thấy, gần một nửa số doanh nghiệp được khảo sát đã có chính sách ưu tiên chuyển dịch năng lượng, với 48% số doanh nghiệp trong khu vực APAC đặt mục tiêu tăng sử dụng năng lượng tái tạo lên hơn 40% trong thập kỷ này. Trong đó, 79% dự kiến hoàn thành mục tiêu trong 5 năm tới.
Các doanh nghiệp được khảo sát cũng nhận thấy giá trị trong việc chuyển đổi sang các lựa chọn năng lượng sạch hơn với 54% cho rằng, năng lượng tái tạo sẽ mang lại cho doanh nghiệp hình ảnh tốt hơn trong mắt đối tác, khách hàng. Một nửa số lãnh đạo doanh nghiệp được khảo sát cũng đồng tình rằng, việc sử dụng năng lượng tái tạo sẽ mang lại lợi thế kinh doanh nhất định và 42% số lãnh đạo doanh nghiệp khác cho rằng, năng lượng xanh sẽ mang cho họ lợi thế trong việc thu hút và giữ chân nhân tài trong thời điểm thương mại năng lượng mặt trời áp mái quy mô lớn có thể trở nên rẻ hơn điện được trợ giá tại Đông Nam Á.
Báo cáo dựa trên kết quả khảo sát các nhà hoạch định chính sách trong lĩnh vực năng lượng tại các thị trường Úc, Indonesia, Nhật Bản, Singapore, Hàn Quốc, Thái Lan, Philippines và Việt Nam cho thấy những thách thức mới. Những căng thẳng và diễn biến bất lợi như tác động của xung đột Nga - Ukraine, thiếu sự hỗ trợ của chính phủ, bất ổn giá năng lượng và lãi suất ngân hàng đang tạo ra những rủi ro nghiêm trọng, làm chậm quá trình thay đổi và đạt được mục tiêu khí hậu của khu vực. Khi các chính sách công tỏ ra thiếu đồng bộ, các doanh nghiệp cần chủ động nhằm thúc đẩy mục tiêu phát triển bền vững.
Ông Niranpal Singh, Tổng giám đốc khu vực APAC, bộ phận Giải pháp năng lượng của BayWa r.e, nhấn mạnh rằng: “Căng thẳng địa chính trị, giá cả và lạm phát leo thang tiếp tục là những rào cản chính đối với quá trình chuyển đổi năng lượng của khu vực APAC. Khi các thách thức trên lộ trình chuyển dịch còn dai dẳng, đã đến lúc các doanh nghiệp và chính phủ cần chung tay hành động”.
Hợp lực để tạo giá trị mới
Trong khi tương lai chuyển dịch năng lượng tái tạo còn nhiều thách thức và trở ngại cần vượt qua, các doanh nghiệp tại khu vực APAC đã nhận ra nhu cầu cấp bách về sự chuyển đổi.
Các nhà lãnh đạo doanh nghiệp được khảo sát nhận thấy nhu cầu hợp tác lớn hơn với các đồng sự và đối thủ, cũng như đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng sạch. Khoảng 68% số doanh nghiệp dẫn đầu về năng lượng tái tạo trong cuộc khảo sát tin rằng, các doanh nghiệp cần phải thành lập liên minh và cộng tác để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. Một tỷ lệ tương tự lãnh đạo doanh nghiệp tham gia khảo sát cũng bày tỏ sự ủng hộ đối với việc các nước APAC hợp tác trong hoạt động cung cấp năng lượng tái tạo.
Tương tự, các nhà sản xuất có xu hướng áp dụng đổi mới hệ sinh thái, kéo theo công cụ dựa trên thị trường, năng lực công nghệ, nhu cầu xanh của khách hàng và năng lực môi trường của tổ chức. Một nghiên cứu thực nghiệm trên 680 nhà sản xuất ở 10 quốc gia cho thấy, áp lực về chứng nhận xanh đã thúc đẩy đổi mới quy trình, giúp nâng cao vị thế doanh nghiệp cũng như các giải pháp phát triển bền vững.
Trong ngành sản xuất, chứng nhận xanh là bộ tiêu chuẩn lồng ghép các khía cạnh môi trường vào quá trình thiết kế và sản xuất sản phẩm. Chứng nhận ISO 14001 cho thấy doanh nghiệp đảm bảo tuân thủ bộ các tiêu chuẩn về môi trường như giảm phát thải cũng như sử dụng tài nguyên và nguyên liệu thô trong quy trình sản xuất và tiết kiệm năng lượng của họ.
Việc thực hiện các quy trình được chứng nhận bởi Hệ thống quản lý môi trường (Environmental Management System, viết tắt EMS) có thể giúp doanh nghiệp cải thiện vị thế trong ngành và được xem như những người đi đầu về bảo vệ môi trường, nắm bắt lợi thế tiên phong và cải thiện hình ảnh, danh tiếng về bảo vệ môi trường cũng như doanh số bán hàng của họ.
Tuy nhiên, phần lớn chứng nhận về môi trường này mang tính tượng trưng hơn là triển khai trong thực tế. Trong khi đó, đổi mới quy trình cho phép các công ty sản xuất nắm bắt và áp dụng kiến thức hoặc bí quyết mới vào các quy trình sản xuất hiện hữu. Tiền đề của khái niệm này cho thấy áp lực chứng nhận xanh thúc đẩy trao đổi và hợp tác, dần dà tác động đến quy trình vận hành cả trong và ngoài doanh nghiệp.
“Trong bối cảnh môi trường, đổi mới quy trình thành công giúp doanh nghiệp phát huy khả năng nắm bắt và áp dụng kiến thức nội tại và từ bên ngoài để mang đến kết quả vượt trội. Do đó, đổi mới quy trình theo cách sử dụng kiến thức và ý tưởng của đối tác có thể giúp việc phổ biến chứng nhận xanh rộng rãi hơn. Mặt khác, áp lực cạnh tranh đóng vai trò lớn hơn trong việc thúc đẩy các nhà sản xuất áp dụng đổi mới hệ sinh thái, kéo theo công cụ dựa trên thị trường, năng lực công nghệ, nhu cầu xanh của khách hàng và năng lực môi trường của tổ chức”, TS. Nguyễn Mạnh Hùng - Chủ nhiệm cấp cao bộ môn Quản lý chuỗi cung ứng và logistics, Đại học RMIT nhận định.
Thực hành chứng nhận xanh với các đối tác bên ngoài không chỉ tạo áp lực, mà còn thúc đẩy đổi mới nguồn vốn xã hội giữa các bên liên quan như khách hàng, nhà cung cấp, đối thủ cạnh tranh và đơn vị phát triển.
Chẳng hạn, IKEA - tập đoàn bán lẻ đồ nội thất lớn nhất thế giới đến từ Thụy Điển, đưa ra chính sách môi trường dựa trên nhà cung cấp nhằm tuân thủ các yêu cầu tối thiểu về thích ứng môi trường của các sản phẩm và nguyên vật liệu của hãng, cũng như để bảo vệ rừng. Vì thế, nhà sản xuất nào có thể áp dụng kiến thức và các quy trình mới này đầu tiên sẽ có khả năng đạt được những giá trị mà ít đối thủ cạnh tranh sở hữu được.
Thực hành chứng nhận xanh với các đối tác bên ngoài không chỉ tạo áp lực, mà còn thúc đẩy đổi mới nguồn vốn xã hội giữa các bên liên quan như khách hàng, nhà cung cấp, đối thủ cạnh tranh và đơn vị phát triển. Nhiều công ty sản xuất có thể xem những cơ hội này là động lực để chỉnh sửa, đổi mới quy trình của họ tương thích theo yêu cầu xanh của khách hàng.
Tìm kiếm và học hỏi các quy trình sinh thái mới, đồng thời nhanh chóng áp dụng các quy trình sạch hơn có thể là một giải pháp sinh thái khả thi. Đổi lại, các công ty sản xuất cũng có thể hưởng lợi từ những cải tiến quy trình này, chẳng hạn cải thiện chất lượng, giảm chi phí và cuối cùng là sự chấp nhận của khách hàng.
“Chia sẻ kỳ vọng xanh và hợp tác môi trường sẽ giúp các nhà sản xuất cải thiện hoạt động kinh doanh như kỳ vọng của thị trường và nhu cầu khách hàng. Các hoạt động xanh này có thể giúp vận hành hiệu quả hơn (ví dụ như ít lỗi và ít hoàn trả hơn), sản phẩm chất lượng tốt hơn với chi phí thấp và linh hoạt hơn. Đổi lại, những điều này sẽ giúp kinh doanh tốt hơn và thị phần của nhà sản xuất cao hơn”, ông Hùng tổng kết từ thực tế.
