Diễn đàn M&A 2022: Kích hoạt những cơ hội mới

Chia sẻ với Diễn đàn, ông Trần Quốc Phương, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, sau 2 năm chịu tác động nặng nề bởi dịch bệnh Covid-19, kinh tế Việt Nam đã phục hồi mạnh mẽ, với tăng trưởng GDP 9 tháng đạt 8,83%, dự báo cả năm đạt khoảng 8%, kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát, các cân đối vĩ mô được đảm bảo. Có thể nói, đây là thành tựu rất đáng khích lệ, được cộng đồng quốc tế ghi nhận và đánh giá cao.

Tuy nhiên, chúng ta cũng đang chứng kiến một bối cảnh kinh tế toàn cầu chứa đựng rất nhiều khó khăn, thách thức với nhiều biến động rất nhanh, phức tạp, khó lường; nhiều diễn biến chưa từng có tiền lệ, vượt khỏi khả năng dự báo của các tổ chức quốc tế và các nước.Tình hình dịch bệnh phức tạp tại một số quốc gia, bao gồm cả các nền kinh tế lớn là đối tác thương mại, đầu tư quan trọng của Việt Nam đã tiếp tục ảnh hưởng nghiêm trọng tới chuỗi cung ứng toàn cầu, rủi ro thu hẹp thị trường ngày càng gia tăng…

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương phát biểu chào mừng Diễn đàn. Ảnh: Lê Toàn

Các chính sách kiểm soát dịch Covid-19 làm tăng thêm ảnh hưởng tiêu cực đến dòng vốn đầu tư toàn cầu nói chung và vào Việt Nam nói riêng, trong đó có vốn thực hiện các thương vụ M&A. Vốn đầu tư nước ngoài đăng ký cấp mới dù đã có dấu hiệu phục hồi, nhưng tính chung 10 tháng kể từ đầu năm 2022 vẫn giảm 23,7% so với cùng kỳ năm 2021, đạt 22,46 tỷ USD; có 2.997 lượt góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài, giảm 2,2% so với cùng kỳ, với tổng giá trị vốn góp đạt hơn 3,79 tỷ USD, tăng 4,5% so với cùng kỳ.

Năm 2023, kinh tế thế giới dự báo sẽ tăng trưởng chậm lại, gia tăng khả năng suy thoái trong ngắn hạn; tình trạng lạm phát cao tiếp tục kéo dài ở nhiều quốc gia… Những diễn biến khó lường trên toàn cầu cũng sẽ ảnh hưởng tới kinh tế Việt Nam; thuận lợi, cơ hội và khó khăn, thách thức đan xen, thậm chí thách thức, khó khăn còn nhiều hơn. Mặc dù vậy, nền kinh tế Việt Nam được dự báo tiếp tục phục hồi, các hoạt động kinh tế - xã hội sẽ chuyển từ trạng thái thích ứng, phục hồi sang phát triển nhanh và ổn định hơn. Chính vì thế, Chính phủ đã báo cáo Quốc hội và đã được thông qua với mục tiêu kiểm soát lạm phát năm 2023 là khoảng 4,5%, còn tăng trưởng kinh tế là 6,5%. Đây là mức tăng trưởng hợp lý, cho thấy quyết tâm của Chính phủ trong tiếp tục phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

"Để thực hiện mục tiêu này, ngoài các giải pháp điều hành kinh tế - xã hội, chúng ta sẽ tập trung thực hiện Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội, với riêng ngân sách dành cho các dự án đầu tư thuộc Chương trình trình đã lên tới hơn 100.000 tỷ đồng. Cộng thêm khoản vốn đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước, năm 2023, chúng ta có hơn 726.000 tỷ đồng chi cho đầu tư phát triển. Giải ngân nguồn lực lớn này là một thách thức, nhưng đồng thời cũng tạo cơ hội để chúng ta duy trì động lực phục hồi, đạt mục tiêu kế hoạch năm, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu, hướng đến các mục tiêu phát triển của Kế hoạch 5 năm", ông Phương nói.

Lãnh đạo các doanh nghiệp trao đổi bên lề Diễn đàn. Ảnh: Lê Toàn

Giữ vững ổn định chính trị, kinh tế tăng trưởng khá, vĩ mô ổn định, kiểm soát được lạm phát cùng với việc tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh sẽ là nền tảng quan trọng để thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển, giúp Việt Nam trở thành địa điểm hấp dẫn, an toàn thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài. Các nhà đầu tư vẫn đặt nhiều niềm tin vào các giải pháp phòng chống dịch, điều hành kinh tế vĩ mô, cũng như nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư - kinh doanh của Chính phủ Việt Nam. Đây sẽ là những động lực lớn đối với tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2023 và cũng là động lực để thị trường M&A Việt Nam tiếp tục phát triển. Vì vậy, sự chững lại của hoạt động M&A tại Việt Nam thời gian gần đây hy vọng chỉ mang tính ngắn hạn và sẽ sớm hồi phục. Việt Nam nói chung, thị trường M&A Việt Nam nói riêng, vẫn luôn được đánh giá là một thị trường an toàn, hấp dẫn, giàu tiềm năng để “kích hoạt những cơ hội mới”.

Trong khuôn khổ Diễn đàn M&A 2022 với chủ đề “Kích hoạt những cơ hội mới”, Ban tổ chức Diễn đàn M&A Việt Nam đã tổ chức công bố và trao giải vinh danh các Thương vụ và Nhà tư vấn M&A tiêu biểu Việt Nam 2021 - 2022.

Trong 10 tháng đầu năm 2022, tổng giá trị giao dịch M&A đạt mức 5,7 tỷ USD. Thị trường đã chứng kiến một số giao dịch đáng chú ý từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước vào năm 2022.

Ban tổ chức trao kỷ niệm chương vinh danh Top 10 thương vụ Đầu tư và M&A tiêu biểu. Ảnh: Lê Toàn

10 thương vụ Đầu tư và M&A tiêu biểu năm 2021 – 2022:

1. Ngân hàng UOB (Singapore) mua lại toàn bộ mảng ngân hàng bán lẻ của Citigroup tại Việt Nam. Đây là một phần trong thương vụ trị giá 3,7 tỷ USD Citigroup bán lại mảng bán lẻ cho UOB tại 4 nước Đông Nam Á (bao gồm Thái Lan, Malaysia, Indonesia và Việt Nam).

2. Tập đoàn Sumitomo Mitsui Financial Group (Nhật Bản) mua 49% cổ phần VPBank tại FE Credit, quy mô 1,4 tỷ USD, thể hiện sự đánh giá cao đối với công ty tài chính tiêu dùng lớn nhất Việt Nam.

3. Thương vụ trị giá 280 triệu USD - Công ty TNHH The Sherpa (thuộc Masan Group) mua lại 85% Phúc Long Heritage - thương vụ “bom tấn" trong lĩnh vực F&B năm 2021. Giá trị của Phúc Long Heritage ước tính tăng gấp hơn 6 lần sau khi Masan đầu tư.

4. Tập đoàn Thaco mua lại siêu thị E-Mart của Hàn Quốc tại Việt Nam, thương vụ này cũng đánh dấu việc mở rộng hệ sinh thái hoạt động của Thaco sang lĩnh vực kinh doanh bán lẻ.

5. CVC Capital Partners mua 60% cổ phần Phương Châu Group (chủ đầu tư chuỗi Bệnh viện Quốc tế Phương Châu ở Cần Thơ, Sa Đéc- Đồng Tháp và Sóc Trăng), là một trong hai thương vụ M&A lớn nhất năm 2021.

6. Tập đoàn Shinhan (Hàn Quốc) mua 10% Tiki Global, trị giá 88 triệu USD, trở thành cổ đông chiến lược của Tiki Global và gián tiếp nắm giữ vốn trong trong Công ty TNHH TiKi.

7. Thương vụ Hợp nhất CTCP Năng lượng Dầu Tiếng Tây Ninh (DTE), Công ty B.Grimm Power Public Company Limited (B.Grimm - Thái Lan) và Xuân Cầu Group trong Dự án Dầu Tiếng Tây Ninh 1.

8. Thương vụ CTCP Phát triển và Thương mại Bình Dương (TDC) chuyển nhượng dự án Nhà ở thương mại Ngân Hà (Uni Galaxy) cho Gamuda Land (HCMC) của Malaysia. Thương vụ trị giá 53,8 triệu USD.

9. Thương vụ Novaland nhận 250 triệu USD từ nhóm quỹ đầu tư do Warburg Pincus dẫn đầu. Thương vụ này đã góp phần giải quyết bài toàn vốn cho Tập đoàn Novaland để triển khai các dự án bất động sản.

10. Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) thoái hết phần vốn Nhà nước tại CTCP Tập đoàn Hóa chất Đức Giang (DGC). Đây là thương vụ Nhà nước thực hiện thoái hết vốn với giá rất cao, điển hình của 1 công ty sau cổ phần hóa làm ăn hiệu quả dưới cơ chế tư nhân, mang lại lợi ích cho xã hội.

12 tổ chức tư vấn M&A tiêu biểu năm 2021 - 2022

Đây là những đơn vị tư vấn M&A tiêu biểu nhất, tư vấn thành công nhiều thương vụ M&A nổi bật trong 50 thương vụ M&A tiêu biểu năm 2021 - 2022.

Ban tổ chức trao kỷ niệm chương vinh danh các Top 10 tổ chức tư vấn M&A tiêu biểu 2021 - 2022. Ảnh: Lê Toàn

1. Công ty KPMG Việt Nam

2. Công ty BDA Partners

3. Công ty RECOF

4. Công ty RSM Việt Nam

5. Công ty Tư vấn thương vụ ASART

6. Công ty Luật YKVN

7. Công ty Luật VILAF

8. Công ty Bakers & McKenzie

9. Công ty Luật TNHH ASL

10. Công ty Luật Bae, Kim & Lee Việt Nam.

11. Công ty Chứng khoán Bản Việt

12. Công ty Chứng khoán Rồng Việt

Ở hạng mục Doanh nghiệp có chiến lược M&A tiêu biểu năm 2021 – 2022 đã vinh danh CTCP Tập đoàn Masan.

Ban tổ chức trao chứng nhận vinh danh Doanh nghiệp có chiến lược M&A tiêu biểu năm 2021 – 2022 cho CTCP Tập đoàn Masan.

Trong năm 2021 - 2022, CTCP Tập đoàn Masan thực hiện hơn 10 thương vụ đầu tư và M&A, trong đó có 5 thương vụ lọt vào danh sách 50 thương vụ tiêu biểu. Đây có thể nói là đơn vị có chiến lược M&A tiêu biểu với nhiều thương vụ được thực hiện trong giai đoạn này nhất.

Sau phiên khai mạc và Lễ Vinh danh các thương vụ tiêu biểu, nhà tư vấn tiêu biểu và công ty tiêu biểu trong hoạt động M&A 2021 - 2022, Diễn đàn bước vào phiên thảo luận thứ nhất với chủ đề: Cơ hội M&A trong thị trường nhiều biến động

Ông Warrick Cleine, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc KPMG Việt Nam và Campuchia báo cáo tổng quan về thị trường M&A năm 2022 và dự báo triển vọng, xu hướng trong thời gian tới.

Ông Warrick Cleine, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc KPMG Việt Nam và Campuchia trình bày báo cáo tại phiên thảo luận thứ nhất. Ảnh: Lê Toàn

Theo ông Warrick Cleine, thế giới M&A là nơi mà ta kỳ vọng sẽ tạo dựng cơ hội, nhưng cũng cần nhìn vấn đề về rủi ro và phòng ngừa rủi ro.

Theo khảo sát về M&A, thị trường M&A trở nên phát triển hơn trong các năm qua, khi đầu tư vào các công cụ như trái phiếu chuyển đổi, thay vì chỉ các quỹ đầu tư cổ phần tư nhân như trước đây.

Trong năm 2022, các bên tham gia giao dịch M&A có xu hướng chi tiêu thận trọng hơn, một phần là do những lo ngại về địa chính trị trên toàn cầu, cùng nguy cơ về lạm phát cao gây ảnh hưởng đến các giao dịch xuyên quốc gia. Giá trị thương vụ sụt giảm 1/3 so với năm 2021, số lượng thương vụ cũng ít hơn.

Tuy nhiên, so sánh với năm 2021 có phần không tương đồng, bởi đây là giai đoạn toàn thế giới vừa vượt qua đại dịch Covid nên có sự hào hứng với thị trường M&A. Có thể nói, năm 2021 là năm có nhiều giao dịch lớn, đánh dấu cột mốc quan trọng trong lịch sử thị trường M&A Việt Nam. Nhiều công ty đã triển khai được các thương vụ mà họ đã chờ đợi nhiều năm.

Trong năm 2022, các bên tham gia giao dịch M&A có xu hướng chi tiêu thận trọng hơn, một phần là do những lo ngại về địa chính trị trên toàn cầu cùng nguy cơ về lạm phát cao, các ngân hàng tăng lãi suất… gây ảnh hưởng đến các giao dịch xuyên quốc gia. Diễn biến này tác động đến niềm tin, tạo tâm lý e dè, giảm tốc độ thực hiện các thương vụ M&A của các chủ doanh nghiệp.

Trong 10 tháng đầu năm 2022, tổng giá trị giao dịch M&A đạt mức 5,7 tỷ USD, giảm khoảng 35,3% so với cùng kỳ năm trước, trong khi số lượng giao dịch giảm xuống mức dưới 350 giao dịch, tương đương mức giảm 50% so với mốc gần 700 giao dịch của năm 2021.

Quy mô giao dịch bình quân đối với một giao dịch có giá trị được công bố đã giảm từ mốc 31,1 triệu USD vào năm 2021 xuống còn 16,5 triệu USD trong 10 tháng đầu năm 2022. Số lượng megadeals (giao dịch có giá trị vượt quá 100 triệu USD) được ký kết trong 10 tháng đầu năm 2022 đã giảm khoảng một nửa xuống còn 13 thương vụ so với 22 thương vụ trong cùng kỳ năm trước.

Bất động sản, năng lượng tái tạo, hàng tiêu dùng là những lĩnh vực hấp dẫn nhất đối với các giao dịch M&A trong năm 2022, mặc dù bất động sản đang gặp các thách thức trong ngắn hạn.

Theo ông Warrick Cleine, đây là năm quan trọng trong việc thu hút vốn vào lĩnh vực tiêu dùng. Người dân Việt Nam đang có xu hướng mở nhiều tài khoản, mua sắm, tham gia tích cực thương mại điện tử, tăng chi tiêu cho giáo dục, y tế… Thị trường tiêu dùng Việt Nam rất thú vị với các nhà đầu tư quốc tế, thu hút nhiều thương vụ M&A. Thị trường tiêu dùng sẽ tiếp tục phát triển, kể cả lạm phát thì vẫn tin tưởng đây là thị trường hấp dẫn vốn M&A.

Bên cạnh đó, sự chuyển dịch sang năng lượng tái tạo và tầm quan trọng ngày càng tăng của phát triển bền vững - điều này thu hút sự quan lớn của các nhà đầu tư. Thủ tướng Chính phủ đã có những cam kết mạnh mẽ tại COP26 về phát tải ròng bằng 0 vào năm 2050, tạo đà rất lớn cho thị trường này phát triển.

"Một số thương vụ M&A đã diễn ra và chúng tôi hy vọng sẽ tiếp tục nhìn thấy các thương vụ trong thời gian tới. Tuy nhiên, ngành này có thách thức ở góc độ huy động vốn khi doanh nghiệp trong ngành chịu sự quản lý chặt chẽ, phải làm việc với nhiều cơ quan chức năng. Nhiều dự án hiện hữu đã có sự thay đổi về nhà đầu tư, nên cũng có thách thức nhất định. Thị trường này dài hạn vẫn tăng trưởng 10%/năm, có thể tăng tốc hơn", ông Warrick Cleine cho biết.

Cũng theo ông chuyên gia đến từ KPMG, hoạt động M&A trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng đã chững lại trong 10 tháng đầu năm 2022, có thể chờ đợi lĩnh vực quan trọng này sẽ trở lại là trọng tâm của các giao dịch M&A vào năm 2023 và những năm sau đó. Điểm tích cực là nhiều nhà đầu tư nước ngoài quan tâm tới lĩnh vực này, cho thấy họ có sự tự tin nhất định về thị trường và doanh nghiệp Việt Nam. Nhiều CEO cũng đang xem M&A là phương thức quan trọng để họ có thể thay đổi mô hình kinh doanh hiệu quả hơn.

Theo ông Cleine, có sự gia tăng của các giao dịch M&A trong lĩnh vực năng lượng và tiện ích, tiêu dùng, một phần do Việt Nam đã làm tốt trong việc ký kết các hiệp định thương mại tự do, làm tăng tên tuổi vị thế trên cộng đồng nhà đầu tư quốc tế. Đây là xu hướng quan trọng.

Bên cạnh đó, có xu hướng giảm giá trị thương vụ từ các nhà đầu tư Nhật Bản, Hàn Quốc…, chủ yếu do đồng nội tệ của các nước này biến động mà khi đầu tư vào Việt Nam có thể đắt đỏ hơn, nhưng dài hạn, họ sẽ không rời bỏ thị trường Việt Nam. Nhìn vĩ mô trên toàn thế giới, Việt Nam vẫn đang có các lợi thế trong thu hút vốn, và Việt Nam cũng đang nỗ lực để cải thiện môi trường đầu tư, thu hút nhiều hơn dòng vốn M&A.

Diễn đàn M&A 2022 thu hút sự quan tâm của hàng trăm khách tham dự.

Nói về triển vọng thị trường M&A 2023, ông Warrick Cleine cho biết, rất khó đoán định. Ngoài các vấn đề vĩ mô như tăng trưởng kinh tế, kiểm soát lạm phát, vẫn có rất nhiều yếu tố bất định khác như tăng lãi suất, các diễn biến ở thị trường lớn Mỹ, EU… và các biến động ở thị trường vốn… tạo ra sự bất an cho nhà đầu tư.

Tuy nhiên, vẫn có những điểm tích cực, đó là phần lớn mọi người đang tìm cách duy trì đầu tư và tạo lợi nhuận nhất định. Khi nào có các yếu tố vĩ mô dễ đoán định hơn, thì dòng tiền sẽ trở lại với các kênh đầu tư sinh lời.

Ngoài ra, cũng đang có sự dịch chuyển trong tư duy định giá ở các công ty muốn thu hút đầu tư. Năm 2021, thị trường nóng lên, nhiều doanh nghiệp có kỳ vọng lớn trong định giá, không muốn nhận vốn đầu tư vì họ nghĩ có định giá cao hơn. Còn giờ thì họ sẵn sàng nhận vốn và đã điều chỉnh kỳ vọng định giá xuống.

Một yếu tố cần theo dõi, là những chiến dịch chống tham nhũng, xử lý những sai phạm mà Chính Phủ đang làm là mạnh mẽ, sẽ tác động tới niềm tin trên thị trường, đặc biệt là thị trường trái phiếu.

Điểm cuối cùng là yếu tố môi trường - xã hội - quản trị công ty (ESG), đang được chú trọng hơn, là một trong các yếu tố rót vốn của các nhà đầu tư, quỹ đầu tư trên thế giới.

Theo chuyên gia của KPMG, những cam kết của Chính phủ rất quan trọng. Đồng thời, doanh nghiệp đơn lẻ sẽ khó vay vốn nếu không thân thiện ESG. Điều đáng mừng là nhiều DN đã nhận ra điều này và đang theo đuổi mục tiêu ESG.

Sau phần trình bày báo cáo của ông Warrick Cleine, Diễn đàn bước vào phần thảo luận với sự điều phối của ông Seck Yee Chung, Luật sư hợp danh, Công ty Luật Baker & McKenzie.

Các diễn giả tham gia thảo luận phiên 1. Ảnh: Lê Toàn

Ông Seck Yee Chung: Biến động các nền kinh tế lớn sẽ ảnh hưởng đến M&A ở các thị trường lớn như EU, Mỹ… như thế nào và ảnh hưởng đến Việt Nam ra sao?

Ông Masataka “Sam” Yoshida, Giám đốc toàn cầu Dịch vụ mua bán - sáp nhập xuyên quốc gia, RECOF Corporation, Tổng giám đốc RECOF Việt Nam:

Đối với các nhà đầu tư Nhật Bản, chúng tôi không cảm nhận rõ ràng về tác động từ kinh tế vĩ mô đến Nhật Bản và thế giới.

Với thị trường thế giới, sự giảm giá đồng yên rất rõ ràng do chính sách quản lý tiền tệ của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản, khác biệt về chính sách, quỹ dự trữ quốc gia tăng và tăng nhanh vấn đề lãi suất. Chính sách tiền tệ vẫn duy trì và chúng ta sẽ nhìn thấy trong quý I/2023.

Sự giảm giá đồng yên với USD có thể có tác động ngắn hạn với các nhà đầu tư Nhật Bản, nhưng nhìn ở mặt ngược lại, lãi suất và đồng yên thấp đi lại tích cực với các nhà đầu tư ở khía cạnh khác và có liên quan đến Việt Nam.

Thứ nhất, các công ty Nhật Bản tích lũy ngoại tệ bằng đồng vốn là đồng tiền yên. Thứ hai, các công ty Nhật Bản nhận ra họ đã bỏ qua nhiều cơ hội đầu tư trong năm 2021, mất mát về thời gian và cơ hội, họ không tìm kiếm các cơ hội M&A nước ngoài. Thứ ba, ở Nhật Bản, các nhà đầu tư có thể tiếp cận nguồn vốn rẻ. Thứ tư, dự trữ tiền mặt lên đến 2.200 tỷ USD tích lũy trong 2 năm vừa qua, lợi tức trên đầu tư thấp, giảm giá đồng tiền.

Việt Nam là điểm hấp dẫn nhà đầu tư Nhật Bản vì đang trong thời kỳ dân số trẻ. Độ tuổi trung bình Nhật Bản và Việt Nam chênh nhau 17 tuổi, tầng lớp trung lưu Việt Nam tăng nhanh, đặc biệt Việt Nam là quốc gia có GDP tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á.

Điều này khiến các công ty Nhật Bản nhìn về điểm tích cực, tin tưởng tương lai. Khi các nhà đầu tư thoái vốn khỏi Việt Nam, thì nhà đầu tư Nhật Bản sẽ bước vào, nhưng vẫn còn những theo dõi, nghiên cứu thêm thị trường. Thời gian có thể 6 tháng.

Ông Seck Yee Chung: Với việc bay giữa Nhật Bản và Việt Nam thường xuyên, ông thấy các doanh nghiệp Nhật Bản đã quay trở lại Việt Nam chưa?

Ông Masataka “Sam” Yoshida: Sau tháng 6, tôi có sang Việt Nam và tôi thấy gia tăng số lượng doanh nhân từ Nhật Bản vào Việt Nam, có nghĩa số lượng các doanh nghiệp đang tăng lên.

Ông Seck Yee Chung: Nhiều quỹ đầu tư đang ngắm nghía thị trường M&A Việt Nam, có quy mô 2-3 tỷ USD có thể tham gia, ông Kazuhiko Yoshimatsu có chia sẻ gì?

Ông Kazuhiko Yoshimatsu, Tổng giám đốc kiêm Trưởng đại diện Sở Giao dịch Chứng khoán Tokyo (Singapore):

Tôi tham gia nhiều thương vụ M&A ở Việt Nam. Tôi thấy tăng trưởng thị trường vốn Việt Nam trong 10 năm qua rất đáng ghi nhận.

TTCK Tokyo hiện nay có các công ty từ thị trường nước ngoài châu Á, ASEAN niêm yết. Chúng tôi muốn phát triển quan hệ kinh tế chặt chẽ hơn với các công ty niêm yết trên thị trường chúng tôi. Thị trường chứng khoán Tokyo muốn hỗ trợ cho các doanh nghiệp Nhật Bản muốn đầu tư ra nước ngoài.

Cách đây 2 tuần, chúng tôi có ký MOU với cơ quan xúc tiến thương mại Nhật Bản để thúc đẩy thương mại Nhật Bản và các quốc gia ASEAN, các doanh nghiệp Nhật Bản với các nước ASEAN.

Với xu hướng và sự hỗ trợ này thì tin tưởng doanh nghiệp Nhật Bản sẽ sang Việt Nam đầu tư nhiều hơn.

Ông Seck Yee Chung: Các quỹ PEVC đang chậm lại, có phải họ có sự cẩn thận, kỹ lưỡng hơn không?

Bà Lâm Thị Ngọc Hảo, Phó tổng giám đốc KPMG Việt Nam:

Trước khi sang tư vấn quản trị, tôi làm việc kiểm toán và làm việc với KPMG 20 năm. Khi làm việc với tư cách giám đốc thị trường, khách hàng, tôi làm việc với nhiều công ty tư nhân, công ty nhà nước và cả quỹ đầu tư.

Thực ra, các quỹ đầu tư tư nhân có khá nhiều tiền, nhưng họ thận trọng chưa muốn đầu tư, tất nhiên họ sẽ đầu tư vào những cơ hội và nắm bắt các cơ hội đó. Vì nhà đầu tư bỏ tiền vào quỹ, họ muốn có lợi nhuận trên khoản đầu tư của mình, nên các quỹ cũng muốn tìm kiếm cơ hội đầu tư.

Từ góc độ doanh nghiệp, chu kỳ chuyển đổi tiền mặt các doanh nghiệp, vòng quay tiền của các doanh nghiệp Việt Nam đã giảm còn 2 tuần, tức là trong điều kiện thay đổi như vậy, các doanh nghiệp cần 20% vốn lưu động, nên khi chính sách tiền tệ thắt chặt, các doanh nghiệp cần ưu tiên tăng thanh khoản, tăng dòng tiền mặt nên họ không quá kỹ lưỡng trong chọn lựa nhà đầu tư.

Nếu như các doanh nghiệp đảm bảo để nhà đầu tư tin tưởng, họ có khả năng đem đến lợi tức cho nhà đầu tư, thì nhà đầu tư sẽ quyết định.

Ông Dpminic Scriven, Chủ tịch Dragon Capital: Chúng tôi đầu tư vào thị trường vốn ở Việt Nam chứ không làm nhiều M&A. Mỗi khi đầu tư vào công ty nào, chúng tôi đều muốn trở thành nhà đầu tư chiến lược. Tát nhiên, không phải lúc nào cũng trở thành nhà đầu tư chiến lược. Xu hướng bây giờ cũng có nhiều thay đổi.

Ông Dpminic Scriven, Chủ tịch Dragon Capital trao đổi tại Phiên 1. Ảnh: Lê Toàn

Có một tin tốt ở Việt Nam là sự đa dạng của loại hình đầu tư, cũng như đa dạng các nhà đầu tư. Dù bức tranh kinh tế thế giới bây giờ đúng là đáng sợ (thế giới đã kết thúc 3 thập kỷ thư giãn, 3 thập kỷ nữa có thể có nhiều khó khăn), nhưng trong nguy sẽ có cơ. Các công ty Việt Nam đã thích ứng vào chuỗi cung ứng toàn cầu số hóa đổi mới..., sẽ tạo ra các cơ hội to lớn cho Việt Nam. Sự trỗi dậy của Đông Á và khu vực kinh tế Đông Nam Á là động lực phát triển của kinh tế thế giới. Dân số thế giới đã đạt 8 tỷ người và đến năm 2030 có 1 tỷ người lên 65 tuổi cũng sẽ mở ra các cơ hội mới...

Ông Seck Yee Chung: Câu hỏi về bức tranh lớn, xu hướng trên toàn cầu và cả nền kinh tế châu Á, Việt Nam. Nhìn Hàn Quốc, Nhật, Thái đang tích cực trong lĩnh vực này, nhưng đang có biến động khó lường. Ông thấy các nhà đầu tư đến từ đâu, hay tiền cứ chảy vào Singapore - là nơi trung chuyển từ trước đến nay?

Ông Phạm Duy Khương, Giám đốc điều hành Công ty Luật TNHH ASL: Hầu như mọi người đều nhìn nhận thị trường M&A Việt Nam có sự sụt giảm trong 6 tháng cuối năm 2022, khó đoán 2023. Nếu nhìn luồng đầu tư vào Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng ra sao, từ quốc gia nào thì rất khó xác định đâu là nguồn chính của M&A. Nếu thống kê theo quốc tịch của các tổ chức đầu tư vào Việt Nam thì Việt Nam hấp dẫn, hợp khẩu vị nhà đầu tư đặc trưng là Nhật Bản, Hàn Quốc, đặc biệt là Singapore (khó phân loại dòng tiền từ đâu, rất nhiều nguồn từ Trung Quốc về Singapore sau đó giải ngân ở nhiều quốc gia khác). Còn Mỹ và EU vẫn chưa phải là dòng vốn quá lớn với thị trường M&A Việt Nam.

Ông Lê Khánh Lâm, Chủ tịch Công ty RSM Việt Nam: Chúng ta đến diễn đàn này và muốn thấy câu trả lời chuyện gì xảy ra năm tới. Năm tới là năm khó khăn để dự báo. Tôi thích ý kiến của Dominic, chúng ta mới kết thúc kỳ nghỉ 30 năm. Tôi hy vọng những năm tới dù khó khăn nhưng chúng ta vẫn có thể vượt qua.

Theo kinh nghiệm của tôi, nhiều loại hình đầu tư khác nhau sẽ đến Việt Nam. Dù các ngành hàng mục tiêu luôn thay đổi theo thời gian. Giai đoạn này bất động sản có thể chậm lại. Các ngành tiêu dùng bán lẻ nông nghiệp sẽ sôi động hơn và gần đây có sự dịch chuyển sang viễn thông chăm sóc sức khỏe giáo dục và năng lượng. KPMG cũng đề cập đến xu hướng này.

Ông Seck Yee Chung: Việt Nam là một điểm đến đầu tư hấp dẫn, chúng ta làm việc chặt chẽ với các nước láng giềng, đồng thời chúng ta cũng cần cạnh tranh với nhau. Vậy lợi thế Việt Nam có được so với các nước láng giềng và điều Việt Nam cần cải thiện?

Ông Bùi Ngọc Anh, Giám đốc Chi nhánh Hà Nội, Công ty Luật VILAF:

Tôi đã làm việc với các doanh nghiệp có kinh nghiệm, từ đầu năm 2020, trong 2 năm Covid-19, các nhà đầu tư bận rộn, các công ty tư vấn cũng bận rộn hơn.

Covid đã đi qua, nhưng hiện nay mới có nhiều vấn đề phát sinh, có thể là kinh tế. Tuy nhiên, chúng ta vẫn làm những việc chúng ta phải làm, vẫn phải đầu tư, tư vấn đầu tư, nhưng tôi thấy có nhiều khó khăn hơn.

Ông Bùi Ngọc Anh, Giám đốc Chi nhánh Hà Nội, Công ty Luật VILAF trao đổi tại Phiên 1. Ảnh: Lê Toàn

Với các thương vụ M&A trong các năm qua, chúng ta thấy đã dựa trên tinh thần win-win, đôi bên cùng có lợi. Trong hầu hết các trường hợp, chúng tôi đều thấy những khó khăn trong 2 năm qua, cần nhiều thời gian hơn trong mỗi thương vụ, hay trong việc rà soát, định giá.

Thực ra, trong 2 năm qua, trong bất kỳ thương vụ nào, chúng ta đã mất nhiều thời gian hơn ngay cả vấn đề thể chế, nguồn dầu tư, nguồn tiền, rà soát mặt pháp lý cũng cần tìm hiểu trong mỗi thương vụ cho cả bên bán và bên mua, trên tinh thần cần mang lại lợi ích cho nhau.

Còn ở vị thế đối địch, rất nhiều thương vụ thành công ngay cả thời điểm khó khăn, nhưng sau đó điểm mấu chốt vẫn là 2 bên cùng có lợi. Với vấn đề nộp hồ sơ cho các thương vụ M&A, trong 2 năm qua, VCCI đã có nhiều kinh nghiệm hơn cho các hồ sơ M&A. Ngay cả trước năm 2020, M&A cần phải xin phê duyệt, mọi người lo cần nhiều thời gian hơn, nhưng 2 năm qua, mọi người thấy tiêu chí mới, cơ quan chính phủ đã hợp tác và làm rõ vấn đề nhiều thương vụ M&A hợp lý hơn.

Về khuôn khổ pháp lý, chúng ta thấy một số khía cạnh nhỏ có thể mất nhiều thời gian hơn để kiểm tra, nhưng nhìn tổng thể một thương vụ, các nhà đầu tư vẫn nhận được nhiều sự hỗ trợ.

Ông Seck Yee Chung tổng kết lại, thực tế Việt Nam là khu vực thú vị và đáng quan tâm. Dù khó khăn trong việc chống chọi đại dịch, nhưng cơ quan quản lý cũng đã nỗ lực thay đổi các quy định, các vấn đề về “số hoá”, các quy định này là hợp lý. Các doanh nghiệp đang quan tâm hơn tới quản trị, tập trung nhiều hơn trong các quyết định thâu tóm để đảm bảo lộ trình phát triển của doanh nghiệp đã đề ra.

Việt Nam phải cạnh tranh với các quốc gia láng giềng để trở thành điểm đến đầu tư, di chuyển chuỗi cung ứng đến. Trong đó, cần làm sao thu hút nhiều hơn các công ty phần mềm, kỹ sư phần mềm… Bên cạnh đó, tôi thấy du lịch chưa khai thác hết tiềm năng.

Ông Dominic Scriven: Tất cả chúng ta đều yêu thích môi trường đầu tư Việt Nam. Tuy nhiên, vấn đề cần đề cập là trong 2 năm qua, có nhiều công viên chức ở các quan nhà nước nghỉ việc. Điều này tôi thấy có chút lo lắng.

Bởi hiện nay, tốc độ hoạt động của doanh nghiệp tư nhân rất nhanh và cơ quan nhà nước cần bắt kịp tốc độ này. Ở các lĩnh vực mới như số hoá, hay thiết lập cơ chế sandbox, hay tác động biến đổi khí hậu, bản quyền sở hữu trí tuệ…, có nhiều lĩnh vực cần cơ quan quản lý nhà nước mạnh và chuẩn bị tốt. Các cơ quan quản lý cần được thông tin đầy đủ, đào tạo đầy đủ và cần được trả lương tốt, tạo động lực tốt.

Với Thành phố Hồ Chí Minh, là trung tâm kinh tế lớn của cả nước, vậy Thành phố có thể làm gì? Trước hết là có thể cải thiện hệ thống trọng tài để giải quyết tranh chấp. Điều này rất quan trọng với môi trường kinh doanh quốc tế. Chúng ta đã có Trung tâm Trọng tài quốc tế tại Việt Nam, nhưng chúng ta cần cải thiện năng lực và mức độ hấp dẫn hơn của trung tâm này.

Ngoài ra, để có sức hút hơn với các nhà đầu tư quốc tế, các doanh nghiệp Việt Nam nên sử dụng hệ thống báo cáo tài chính theo tiêu chuẩn quốc tế (IFRS).

Ngoài ra, Chính phủ cũng cần có cơ chế quản lý với những doanh nghiệp có hoạt động đầu tư nước ngoài, có nguồn thu nước ngoài, làm sao để doanh nghiệp, doanh nhân có thể chuyển tiền, lợi nhuận từ nước ngoài vào Việt Nam và ngược lại thuận tiện hơn.

Vấn đề cuối cùng visa của du khách nước ngoài cũng cần thuận tiện hơn.

Bà Lâm Thị Ngọc Hảo: Tôi muốn bổ sung 2 điểm. Thực ra câu chuyện nhà đầu tư khi lựa chọn công ty đầu tư sẽ dựa trên dự báo về mặt tài chính 5 năm, 10 năm, lợi nhuận đầu tư là gì, báo cáo tài chính trong quá khứ. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn đang áp dụng tiêu chuẩn báo cáo tài chính thông thường, mà không áp dụng tiêu chuẩn IFRS & IAS.

Tuy nhiên, chính sách của Vụ Kế toán kiểm toán (Bộ Tài chính) có sự khác biệt với Tổng cục thuế, Bộ Tài chính cũng chưa ban hành đủ hướng dẫn các doanh nghiệp. Hiện nay, mới có 2 doanh nghiệp đăng ký sử dụng tiêu chuẩn quốc tế, nên chúng ta bị chậm so với các nước trong thu hút nhà đầu tư và khiến sức cạnh tranh cũng kém hơn.

Về năng suất lao động, chúng ta có 100 triệu dân, thị trường tiêu dùng lớn và tốt, nên nhà tiêu dùng cũng thấy lạc quan. Tuy nhiên có lưu ý, nếu chi phí lao động tăng nhanh, các doanh nghiệp lại ngần ngại không dám vào. Nhiều nhận định cho thấy Việt Nam hưởng lợi từ xu hướng chuyển dịch nhà máy từ Trung Quốc, nhưng muốn thu hút các nhà sản xuất, cũng phải tăng năng suất lao động và khuôn khổ pháp lý tốt.

Ông Phạm Duy Khương, Giám đốc điều hành Công ty Luật TNHH ASL:

Nói cụ thể điểm sáng của Việt Nam trong việc thu hút vốn M&A là gì thì khó nói, nhưng có xu hướng có thể nhìn nhận, đó là nhiều công ty Ấn Độ vẫn tìm kiếm nhân sự IT từ Việt Nam.

Việt Nam có tiềm năng về thị trường 100 triệu dân, đây điểm hấp dẫn với các nhà đầu tư. Để thu hút hơn vốn nước ngoài, cần có quy định vừa chặt vừa mở hơn, đó là liên quan vấn đề chuyển lợi nhuận, vốn của nhà đầu tư ra nước ngoài. Liên quan hệ thống ngân hàng giúp nhà đầu tư thuận tiện hơn trong vấn đề quản lý tài khoản, thanh toán khi cần thiết.

Lĩnh vực nào hấp dẫn Công ty Nhật Bản?

Ông Masataka “Sam” Yoshida, Giám đốc toàn cầu Dịch vụ mua bán - sáp nhập xuyên quốc gia, RECOF Corporation, Tổng giám đốc RECOF Việt Nam: Khi bay sang Việt Nam lần tới tôi sẽ bay cùng các nhà đầu tư đang hoạt động thực tế giữa Việt Nam và Nhật trong vài năm gần đây.

Theo các con số thống kê, đã có 60 giao dịch M&A giữa các nhà đầu tư Nhật Bản và Việt Nam trong khoảng 2 năm gần đây. Việt Nam vẫn là thị trường có nhiều thương vụ M&A với Nhật Bản nhất.

Lĩnh vực thương mại, IT, kỹ thuật số và bất động sản đã là lĩnh vực các nhà đầu tư Nhật quan tâm. Nhưng trong những năm tới, thực phẩm và chế biến thực phẩm, công nghệ số, đặc biệt ngành bán lẻ sẽ là mối quan tâm của các nhà đầu tư Nhật Bản, các nhà đầu tư trong ngành bán lẻ của Nhật sẽ sang Việt Nam nhiều hơn để tìm hiểu. Ngoài ra, tài chính tiêu dùng cũng sẽ được quan tâm. Đặc biệt, các nhà đầu tư Nhật cũng quan tâm tới các doanh nghiệp starup ở bất kỳ ngành nào.

Ông Seck Yee Chung: Câu chuyện thị trường tài chính, tiền, có dễ huy động vốn có dễ không?

Ông Dominic Scriven: Trong lĩnh vực tài chính, có 2 xu hướng tôi đang quan sát, một là có các giao dịch giữa công ty trong nước và trong nước. Thương vụ thực hiện giữa các công ty trong nước là điều tuyệt vời, vì cùng văn hoá, chi phí rủi ro thấp hơn, giai đoạn hội nhập sau sáp nhập đơn giản hơn.

Dù số lượng các khoản đầu tư nhà đầu tư Việt Nam thực hiện ở nước ngoài chưa nhiều, nhưng đầu tư này cũng thú vị và tích cực. Ví dụ như công ty trong ngành du lịch lớn của Việt Nam mua công ty du lịch châu Âu, sau đó sử dụng nền tảng, công nghệ, năng lực đội ngũ, mở hoạt động du lịch ở châu Âu.

Tài chính là lĩnh vực lớn, nguồn tiền đang khan hiếm theo nghĩa chính sách tiền tệ chặt hơn vì lạm phát. Quỹ chúng tôi vay trên thị trường quốc tế, lãi suất 4% (cách đây 2 năm), năm nay là 9%, khó để kiếm vốn hơn. Chúng ta sẽ phải nghĩ đến các cơ cấu khác nhau, nếu muốn huy động vốn thì chúng ta có vốn rủi ro cao, vốn rủi ro thấp, tiền rủi ro cao dễ kiếm, nhưng khi chính sách siết chặt lại thì tìm vốn khó khăn hơn, nên sẽ khó khăn cho tìm đối tác thực thi các giao dịch.

Các diễn giả tham gia thảo luận tại Phiên 1. Ảnh: Lê Toàn

Khi khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn vốn, làm gì để giảm thiểu rủi ro cho đối tác? Có thể sử dụng một nửa vốn cổ phần, một nửa vốn nợ. Ngoài ra, còn có các phương pháp phi tài chính giảm rủi ro cho nhà đầu tư như: đa dạng hóa rủi ro, đảm bảo tính minh bạch, tăng cường trách nhiệm…, giúp các công ty tăng cường xác suất giảm rủi ro của mình.

Ông Seck Yee Chung: Vậy quan điểm của ông Dominic chính là cần tăng cường minh bạch và trách nhiệm giải trình, tôi có người bạn chuyên giám sát quá trình Due Diligence – có thể nói đây quá trình đau khổ khi có người vào nhà và xem xét mọi xó xỉnh trong nhà. Vậy muốn có khách đến nhà thì cũng nên dọn dẹp nhà cửa ngăn nắp.

Ông Kazuhiko Yoshimatsu, Tổng giám đốc kiêm Trưởng đại diện Sở Giao dịch Chứng khoán Tokyo (Singapore) chia sẻ về các lĩnh vực có thể hợp tác.

Tôi cho rằng, có một số lĩnh vực mà các thị trường chứng khoán (TTCK) có thể hợp tác. Như anh Dominic có nói, thứ nhất cơ quan quản lý và TTCK cần nhiều hoạt động nâng cao năng lực hơn. 10 năm trước, chúng tôi có hỗ trợ cho TTCK và cơ quan quản lý Việt Nam trong việc xây dựng năng lực.

TTCK quan trọng là “sự hiện diện” một cách rõ ràng, cần các công ty quốc tế đóng vai trò trung gian trong các thương vụ. Vì vậy, áp dụng các chuẩn quốc tế sẽ giúp thị trường Việt Nam hiện diện rõ hơn trong mắt nhà đầu tư nước ngoài.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng phải tăng cường sự hiện diện trong mắt nhà đầu tư thông qua các bản báo cáo của mình như bản cáo bạch.

Ông Seck Yee Chung: Chị Hảo, các nhà đầu tư quan tâm lĩnh vực nào ở Việt Nam?

Bà Lâm Thị Ngọc Hảo, Phó tổng giám đốc KPMG Việt Nam: Các ngành như điện nước, thực phẩm y tế, các doanh nghiệp khởi nghiệp..., đó là những ngành phát huy lợi thế của thị trường đông dân. Khách hàng của chúng tôi còn hỏi về ngành xây dựng, bất động sản, dù những ngành này đang gặp rất nhiều khó khăn.

Câu hỏi là các ngành này có tiếp tục kinh doanh và lợi nhuận tốt không? Thực sự, vẫn có khoản tiền vốn rẻ từ các nhà đầu tư quốc tế sẵn sàng chảy vào bất động sản, nhưng họ phải tìm được các dự án tốt để đầu tư. Do đó, các công ty chuẩn bị thu hút đầu tư phải lưu ý đến việc chia sẻ thông tin minh bạch, rõ ràng và các kế hoạch hay cách thức ưu tiên. Tiền huy động vào sử dụng như nào cho dự án nào dự án nào đang dùng lại. Tất cả đều phải rất rất minh bạch để tạo sự tự tin cho khách hàng.

Ông Seck Yee Chung: Bất động sản là ngành nóng đang có điều tra đối với một số công ty, nên ngành sẽ nguội một thời, nhưng tôi vẫn lạc quan mình phải xuống đáy mới phát triển được. Bất động sản nhà ở thương mại khó, nhưng bất động sản kho bãi hay logistis vẫn sẽ có cơ hội phát triển... Nhu cầu của người tiêu dùng về giao hàng cũng thay đổi, họ muốn giao nhanh nên các nhà đầu tư sẽ quan tâm hơn nữa trong việc đầu tư các trung tâm dữ liệu lớn, nhưng mấu chốt vẫn là làm sao có đất để làm kho bãi...

Ông Seck Yee Chung: Các doanh nghiệp có thể chuẩn bị như thế nào để thu hút vốn đầu tư?

Ông Lê Khánh Lâm: Chúng ta nói nhiều về quản lý ngoại hối, vấn đề báo cáo tài chính, đảm bảo tính minh bạch trong cung cấp thông tin, đáp ứng nhu cầu thông tin của khách hàng, giảm rủi ro để tiếp cận nguồn vốn rẻ.

Những người bán trong thị trường sẽ cần phải xây dựng mạng lưới, lựa chọn các nhà tư vấn tốt. Nói chung, quá trình chuẩn bị trước khi có giao dịch phải làm cẩn thận, rà soát thực trạng doanh nghiệp, cả về pháp lý, thuế, công nghệ, thương mại, cần phải làm việc với người chuyên nghiệp. Đặc biệt là lưu ý đến vấn đề tài chính, bảo lãnh, bảo hành.

Trong thời gian hiện tại, không làm nhanh được, nên chúng ta cũng cần kiên nhẫn và thận trọng, một lần nữa là cần làm việc với nhà tư vấn tốt.

Ông Bùi Ngọc Anh: Ngành thủy điện, điện mặt trời đang rất tốt. Còn điện gió đang có điều chỉnh về giá. Nếu giá mua điều chỉnh sẽ đáp ứng được yêu cầu của các nhà đầu tư khác nhau. Thực ra, có các cơ hội để đầu tư vào các doanh nghiệp trong ngành năng lượng.

Chúng tôi đang có dự án về mảng năng lượng và về loại giao dịch, trước đây có nhiều giao dịch trực tiếp, nhưng có hạn chế về tài chính hạn hẹp hơn nên sẽ có thay đổi. Tôi tin có những dạng khác như phát hành trái phiếu chuyển đổi thì có thể trong năm tới, dạng phát hành này sẽ phổ biến hơn, vì thị trường đang thận trọng nên nhà đầu tư sẽ có nhiều cơ hội hơn.

Diễn đàn kết thúc phiên thảo luận thứ nhất với chủ đề Cơ hội M&A trong thị trường đầy biến động. Sau hơn 1 tiếng thảo luận, trao đổi, các diễn giả, chuyên gia tham gia trong phiên 1 đã cung cấp nhiều thông tin quan trọng, cũng như đưa ra dự báo xu hướng M&A 2023 và các ngành, lĩnh vực mà nhà đầu tư nước ngoài quan tâm.

Ông Lê Trọng Minh, Tổng Biên tập Báo Đầu tư, Trưởng Ban tổ chức Diễn đàn trao kỷ niệm chương cho các diễn giả tham gia phiên thảo luận thứ nhất. Ảnh: Lê Toàn

Sau phiên thảo luận thứ nhất, Diễn đàn bước vào Phiên thảo luận thứ 2 với chủ đề: Thiết lập giá trị mới với sự điều phối của ông Nguyễn Công Ái, Phó Tổng giám đốc KPMG Việt Nam

Phiên 2 sẽ tập trung thảo luận về các vấn đề:

- Đâu sẽ là những giá trị mới được tạo ra từ các thương vụ M&A trong bối cảnh mới hiện nay và những yếu tố nào sẽ quyết định những giá trị mới đó?

- Những xu hướng và giá trị cộng hưởng chính nào sẽ được chú trọng trong các thương vụ M&A tới đây? Các doanh nghiệp Việt Nam nên chuẩn bị những gì để bắt kịp xu hướng đó?

- Kinh nghiệm vượt qua những khó khăn, rào cản khi thực hiện thương vụ M&A và cùng nhau thiết lập các giá trị mới.

Diễn giả tham gia thảo luận:

- Ông Bennett Neo, Tổng giám đốc SABECO

- Ông Lê Thanh Hạo Nhiên, Giám đốc Tài chính, Tập đoàn Lộc Trời.

- Bà Trang Bùi, Tổng giám đốc Công ty Cushman & Wakefield Việt Nam.

- Bà Bình Lê Vandekerckove, Nhà Sáng Lập & Tổng Giám đốc, Công ty Tư vấn Thương vụ ASART.

- Ông William Do, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Hobbit Investment.

-Bà Khanh Nguyễn, Giám đốc Khối Phát triển kinh doanh, Công ty Gamuda Land (HCMC).

- Ông Trương An Dương, Tổng giám đốc Khối bất động sản nhà ở, Công ty Frasers Property Vietnam.

Ông Nguyễn Công Ái, Phó tổng giám đốc KPMG Việt Nam: Thị trường M&A trong 10 tháng năm 2022 giảm về giá trị còn 50%, từ 11 tỷ USD còn 5,7 tỷ USD, giảm về số lượng thương vụ từ 700 còn 350, giảm giá trị bình quân mỗi thương vụ từ 31 triệu USD còn 16,5 triệu USD. Là bức tranh không sáng sủa, cộng thêm các doanh nghiệp bất động sản, xây dựng đều gặp khó khăn. Tôi vừa nói chuyện với giám đốc tài chính (CFO) một doanh nghiệp xây dựng, họ nói rất khó khăn, họ phải kiếm tiền trả lương cho nhân viên rất vất vả.

Câu hỏi đầu tiên là tương lai nào cho ngành bất động sản Việt Nam, liệu mai thức dậy thấy các công ty bất động sản lớn hay nhỏ biến mất, hay nhu cầu nhà ở của thị trường 100 triệu dân vẫn có cơ hội?

Bà Trang Bùi, Tổng giám đốc Công ty Cushman & Wakefield Việt Nam:

Đúng là thị trường bất động sản đang trầm lắng. Nói về bất động sản, người Việt Nam nhìn chung nghĩ ngay đất nền và nhà ở. Bất động sản là mạch xương sống của nền kinh tế. Mọi người đang nói rằng vĩ mô đang có nhiều tác động tới nền kinh tế, dĩ nhiên mạch xương sống cũng chịu tác động.

Thị trường bất động sản tuổi 20 năm có quá nhiều bất cập, ở thời điểm này, thị trường bất động sản vẫn còn non trẻ, nhiều cái cần điều chỉnh, với diễn biến hiện nay, có quá nhiều quan ngại từ góc độ nhà đầu tư, người mua, chủ đầu tư, các đơn vị xây dựng. Phân khúc chủ lực nhất là nhà ở thì hiện nay thông tin mỗi ngày đều không tích cực, ở Mỹ, các công ty công nghệ sa thải hàng loạt nhân viên, còn Việt Nam thì thông tin giá bán sản phẩm bất động sản giảm 40%, hay thông tin công ty nào đó đột ngột sa thải số lượng lớn nhân viên...

Giờ mua nhà ngoại thành ở TP. Hồ Chí Minh cũng có giá 15 - 20 tỷ đồng, với thu nhập chung hiện nay, thì đại đa số người dân không thể mua được.

Bất động sản là lĩnh vực đặc thù, là lĩnh vực thâm dụng vốn. Chủ đầu tư có 2 nguồn chính có thể gọi vốn là ngân hàng và phát hành trái phiếu. Nếu mọi thứ bình ổn thì không vấn đề, nhưng hiện nay, góc độ chủ đầu tư thì sử dụng đòn bẩy tài chính mà không ra được hàng, vẫn trả lãi ngân hàng (hiện đang tăng) thì rất áp lực.

Năm 2023, thị trường sẽ có điều chỉnh thích hợp, không chỉ nhà ở, mà cả văn phòng. Hiện nhiều doanh nghiệp thuê văn phòng giá 70 USD/m2/tháng so với bối cảnh hiện nay là quá sức.

Về quan tâm của nhà đầu tư nước ngoài với thị trường bất động sản, đặc biệt quỹ đầu tư PE, quỹ bảo hiểm, quỹ lương hưu vẫn quan tâm, nhưng khó cho họ để tìm các dự án có pháp lý rõ ràng, giá cả không quá xa kỳ vọng để có thể đạt được mức lợi nhuận đầu tư như Việt Nam - thị trường đầu tư cơ hội.

Ông Nguyễn Công Ái: Tôi muốn đặt câu hỏi cho ông Dương, Công ty có kiên trì, tăng cường đầu tư vào Việt Nam không? Tại sao trước đây Frasers chưa đầu tư vào bất động sản khu công nghiệp, nhưng giờ lại tham gia?

Ông Trương An Dương, Tổng giám đốc Khối bất động sản nhà ở, Công ty Frasers Property Vietnam: Thời gian qua, thị trường đang khá trầm lắng, nhưng Việt Nam bối cảnh khác khu vực, thậm chí thị trường còn nhiều tiềm năng hơn so với các nước xung quanh trong khu vực. Trong bối cảnh đấy, sức hấp dẫn rất mạnh, nên đối với Frasers, chúng tôi vẫn tiếp tục tìm kiếm những cơ hội đầu tư Việt Nam.

Với câu hỏi thứ 2, trên thế giới, Fraser đã đầu tư bất động sản khu công nghiệp từ lâu, tại Úc, chúng tôi có hơn 2 triệu m2 sàn, Thái Lan có hơn hơn 3 triệu m2 sàn... Trong bối cảnh thị trường để tìm kiếm dự án mới, đặc biệt là dự án nhà ở trong 2 - 3 năm qua không dễ dàng, nên chúng tôi quyết định khai thác bất động sản khu công nghiệp.

Về cạnh tranh với các nước về sản xuất công nghiệp, chúng ta có nhiều lợi thế hơn, cũng như các nước đang chuyển dịch sản xuất sang Việt Nam, nên Việt Nam có vị trí, thế mạnh trong cạnh tranh toàn cầu.

Trong năm 2023, trong bối cảnh hiện nay, việc xác định biến số trên thị trường rất khó, có nhiều vấn đề xảy ra bất ngờ: lạm phát tăng vọt, xung đột, đồng USD tăng mạnh,... tạo ra môi trường khá không ổn định cho các thương vụ M&A. Tuy nhiên, đối với Việt Nam và Fraser, trong 6 tháng qua, các dự án nhiều hơn nhiều, đây là cơ hội cho các thương vụ M&A năm 2023.

Chúng tôi tin tưởng các dự án bất động sản thương mại đã hoạt động sẽ gia tăng thời gian tới. Bất động sản khu công nghiệp sẽ là phân khúc xuất hiện những giao dịch 2023. Bất động sản nhà ở, các nhà đầu tư sẽ phải chờ chính sách hành lang pháp lý của nhà nước, thay đổi luật đất đai thời gian tới thì Việt Nam sẽ khai phá được nhiều dự án hơn.

Bà Khanh Nguyễn, Giám đốc Khối Phát triển kinh doanh, Công ty Gamuda Land (HCMC): Tập đoàn vào Việt Nam từ 2010 vào đúng giai đoạn khó khăn của thị trường bất động sản Việt Nam (2008 - 2012). Thời điểm khó khăn đó, nhưng Gamuda Land vẫn quyết định đầu tư vào Việt Nam vì coi đây là thị trường nhiều tiềm năng. Thời điểm đó, những khu vực chúng tôi chọn không quá cạnh tranh, nhưng chúng tôi đã chứng minh và thành công với hướng đi đó. Giá trị chúng tôi mang lại mảng xanh và môi trường.

Trong giai đoạn khó khăn này, chúng vẫn cam kết đầu tư mạnh mẽ vào thị trường Việt Nam. Bởi giai đoạn khó khăn nhất của thị trường bất động sản Việt Nam chúng tôi vẫn quyết định đầu tư và đã vượt qua. Giai đoạn này này, chúng tôi coi là một giai đoạn điều chỉnh tiếp theo của thị trường. Chúng tôi đang mong đợi sự điều chỉnh về hành lang pháp lý vào năm 2023 để thị trường phát triển bền vững hơn.

Ông Nguyễn Công Ái: Hàng tỷ USD chờ ở Nhật Bản để đầu tư vào Việt Nam, đây là thông tin vui, nhưng cũng có nỗi lo về việc Việt Nam gặp khó khăn về trái phiếu. Đây có phải là nỗi lo riêng về thị trường Việt Nam không, hay các nước khác cũng thế?

Bà Trang Bùi, Tổng giám đốc Công ty Cushman & Wakefield Việt Nam: Các quỹ đầu tư vào thị trường Việt Nam đều có danh mục đầu tư tài sản toàn cầu ở Nhật, Mỹ, Trung Quốc. Các quỹ vào Việt Nam họ đã danh mục nhiều loại tài sản khác nhau, với biến động tỷ giá như vừa qua, có thể mất 10% giá trị tài sản ròng (NAV). Rõ ràng, thị trường có nhiều cơ hội, nhưng cũng có rủi ro. Câu hỏi đặt ra là chúng ta nên hăm hở bước tiếp, hay chậm lại quan sát thêm?

Có 2 thương vụ tôi làm việc 9 tháng, 1 thương vụ đã xong DD (Due Diligence - thẩm định chuyên sâu) với chi phí bỏ ra tầm 150.000 USD. Tuy nhiên, bối cảnh thay đổi nên bên mua quyết định chờ và chậm lại một chút, để thấy rõ hơn bối cảnh 2023, dù chấp nhận mất thời gian và chi phí đã bỏ ra.

Tôi không nói những điều tiêu cực, nhưng tôi cho rằng, trong giai đoạn khó khăn thì mình nên nhìn nhận góc độ thật của vấn đề, để có sự chuẩn bị nhất định, đối mặt với trạng thái thực của vấn đề. Dĩ nhiên, thị trường có những yếu tố nền tảng rất hấp dẫn, trong danh sách khu vực châu Á - Thái Bình Dương, khi được hỏi có muốn đầu tư vào thị trường bất động sản Việt Nam không thì câu trả lời của nhiều nhà đầu tư luôn là “yes, and yes, and yes”, nhưng đoạn này họ chậm lại một chút thôi.

Ông Ái: Chúng tôi cũng đang rất bận rộn, các nhà tư vấn M&A còn bận, tức thị trường còn hấp dẫn.

Trả lời câu hỏi: Tương lai M&A trong lĩnh vực startup và liệu năm 2023 các startup sẽ tiếp tục thành công, ông William Do, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Hobbit Investment, nói rằng, nếu gọi vốn cho các startup thì các doanh nghiệp Việt Nam rất tự tin, nhưng ở mảng M&A thì thị trường sẽ mất thêm một vài năm nữa.

Bản chất M&A tạo ra giá trị của thương vụ, trong khi đó các dự án starup còn quá sớm để nói về các giá trị. Các startup đủ tầm đáp ứng yêu cầu cơ bản nhất của M&A phải cần thời gian vài năm nữa. Các dự án starup Việt Nam muốn lớn mạnh cũng phải điều chỉnh lại về chiến lược....

Tôi chưa dám nghĩ Việt Nam sẽ có 1 kỳ lân về starup. Làm sao để một doanh nghiệp starup trở thành kỳ lân? Tại Việt Nam điều này còn là một hành trình rất dài. Thực ra, Việt Nam trong lĩnh vực blockchain cũng đã có 1 dự án được gọi là kỳ lân, tuy nhiên dự án này cũng có những góc khuất sau thương vụ M&A. Đội ngũ sáng lập đến nay không còn nắm được quyền quyết định đứa con của mình. Đây là một bài học cho các thương vụ M&A starup.

Ông Nguyễn Công Ái: Lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, y tế, ngành giáo dục có tiếp tục thu hút đầu tư?

Bà Bình Lê Vandekerckove, Nhà Sáng lập & Tổng giám đốc Công ty Tư vấn Thương vụ ASART: Wiliam nói về nhức nhối doanh nghiệp Việt và startup, tôi muốn chia sẻ thêm rằng, bản chất của M&A không phải là 2 doanh nghiệp mua lại nhau, mà đó cũng là một hoạt động đầu tư. Ví dụ mua vàng 5 đồng, năm sau vàng lên 6 đồng là chúng ta lãi được 1 đồng.

Tương tự, các nhà đầu tư khi đầu tư vào doanh nghiệp dưới hình thức M&A thì đó cũng là tài sản, mua vì nhà đầu tư biết doanh nghiệp sẽ phát triển. Mặt khác, khi xây dựng 1 công ty được các nhà đầu tư mua lại một phần thì đã là thành công, vì các bạn đã xây dựng cỗ máy hoạt động có giá trị cho xã hội và nhà đầu tư.

Về câu hỏi anh Ái, chăm sóc sức khỏe, y tế là một ngành đối với cá nhân tôi, cũng như chuyên môn M&A, y tế, cùng với giáo dục, sản xuất, hậu cần năng lượng là ngành xương sống và rất quan trọng. Trong 14 năm vừa qua, tôi chưa bao giờ cảm thấy các hoạt động M&A sản xuất diễn ra nhiều, mà khá ổn định. Thay vào đó, bất động sản biến chuyển rất mạnh, có những năm rất tốt, có những năm rất thấp.

Y tế Việt Nam 3-5 năm qua rất hấp dẫn và sôi động, nhưng mới chỉ là bắt đầu. Trước đây, lĩnh vực y tế chỉ do Nhà nước nắm, nhưng sau đó đã cởi mở hơn về quy định, sở hữu tư nhân nhiều hơn. Giáo dục cũng sẽ tiếp tục phát triển, nhưng sau y tế, mặc dù các nhà đầu tư mong muốn có những doanh nghiệp giáo dục để đầu tư vào Việt Nam, vì sức mua, sức tiêu dùng lớn. Thêm vào đó, hậu cần, năng lượng và sản xuất cũng là những ngành có giá trị thực.

Ông Nguyễn Công Ái: Nói về ngành sản xuất, Sabeco là một trong những công ty sản xuất lớn nhất Việt Nam, làm sao có thể chuyển đổi công ty vốn Nhà nước thành công ty có vốn nước ngoài, đạt được hiệu quả kinh doanh trong thời gian ngắn.

Ông Bennett Neo, Tổng giám đốc SABECO: Đơn giản là làm việc chăm chỉ. Ta đã nói về những bất cập hậu M&A, vận hành, sau đó cần thực thi giấc mơ lớn khi làm M&A và phải có cơ sở. Với Sabeco, lúc mua thì chúng tôi không DD quá kỹ, vậy làm sao để tìm ra giá trị, đó là câu hỏi khó.

Tôi cứ phải tự làm DD từng phần và liệt kê các công việc trong ngắn hạn để tạo ra tác động ngay, rồi tìm ra các công việc cho trung hạn và dài hạn, rồi khớp lại thành kế hoạch công việc theo các giai đoạn.

Nhiều công việc phải làm, phải rà soát để tìm ra điểm cần cải thiện để tăng thêm giá trị, dĩ nhiên không có công thức để làm chuẩn 100%.

Dù kinh qua nhiều vị trí ở các doanh nghiệp ở các quốc gia khác, nhưng tôi cho rằng, quản lý Sabeco khó nhất, do quy định pháp luật khác nhau. Các quy trình ở các công ty nhà nước phải tuân thủ nhiều quy định, như mua sắm phải đấu thầu chẳng hạn. Tốc độ làm việc cũng khác nhau. Hệ thống lương thưởng trong công ty nhà nước cũng khác công ty đa quốc gia, làm sao đảm bảo 30.000 nhân viên Sabeco đi cùng một nhịp.

Thách thức nhất là con người, tìm đúng người và thay đổi tư duy, tiếp cận tư duy mới. Có quy trình, công nghệ tốt nhất nhưng không có người thì chịu, không thể làm được, nhưng ngược lại, có con người, thì có thể chưa có công nghệ tốt nhất thì vẫn làm được.

Hiện chúng tôi vẫn đang trong giai đoạn đầu tiên để chuyển đổi, có 7 trụ cột chuyển đổi từ thị trường, chuỗi cung ứng, quản lý chi phí, sản xuất, con người…, bên dưới số hoá - đó là chặng đường 3-4 năm qua.

Khi mới tham gia, chỉ vài tháng sau chúng tôi đã điều chỉnh ngay hệ thống theo dõi giám sát xe tải của Sabeco, hệ thống quản lý kho, chuỗi cung ứng, xây dựng tháp điều hành cho chuỗi cung ứng. Đó mới chỉ là 1 trụ cột.

HĐQT ở Việt Nam thường có tham gia điều hành, ở các quốc gia khác, HĐQT quan tâm chiến lược và kế hoạch dài hạn, ban giám đốc mới là người vận hành công việc hàng ngày. Đây là sự khác biệt của Việt Nam so với thế giới.

Sabeco đang chuyển sang giai đoạn 2 của chuyển đổi số, có thêm phần nền tảng là quản trị doanh nghiệp tốt, thực hiện các sáng kiến mang tính dài hạn. Giai đoạn 1 là đánh nhanh thắng nhanh, giai đoạn 2 là làm các vấn đề về nền tảng tốt, quản trị doanh nghiệp tốt. Đặc biệt, mở khoá tiềm năng, trong công ty vẫn có tiềm năng tốt mà chưa mở khoá được, vì thế cần xem các tài sản công ty nào tốt có thể mở khoá. Mất khoảng 3-4 năm cho giai đoạn này.

Giai đoạn cuối cũng cần 3 năm, tổng quá trình chuyển đổi cần 10-12 năm, thì sau đó, Sabeco sẽ thành công ty quốc tế được vận hành đúng chuẩn mực quốc tế. Dĩ nhiên, không nên vội vã, bởi vốn là công ty Nhà nước để chuyển đổi thành công ty quốc tế thì cần thời gian.

Quá trình chuyển đổi chưa bao giờ là đơn giản. Kết quả đạt được khoảng 70-80% kỳ vọng của tôi, vẫn còn nhiều việc phải làm phía trước, chốt xong 1 thương vụ thì mới chỉ đang “mở đầu một đau khổ”, nhưng nếu có ước mơ, có tham vọng và thực hiện được giấc mơ đó cũng rất thú vị.

Ông Nguyễn Công Ái: Anh thấy có khó khăn gì khi làm việc với con người và văn hóa Việt Nam không?

Ông Bennett Neo, Tổng giám đốc SABECO: Văn hóa của Việt Nam tôi không thể thay đổi, nhưng tôi có thể thay đổi văn hóa công ty. Nếu bạn chân thành với những gì bạn làm, tôn trọng văn hóa và thể hiện sự chân thành, bạn cũng sẽ nhận được những điều đó. Tôn trọng không chỉ liên quan đến đối tác, nhân viên, mà cả là người lái xe, nhân viên tạp vụ thì họ sẽ cống hiến. Khi làm như thế thì khi bạn làm văn hóa nào bạn cũng sẽ thành công.

Ông Nguyễn Công Ái: Nhưng năm vừa rồi cũng không hề dễ dàng, bên cạnh đó, cũng gặp phải nhiều quy định Việt Nam liên quan đến bia, rượu, vậy các bạn vượt qua khó khăn như thế nào?

Ông Bennett Neo: Tôi nghĩ Covid-19 tác động đến tất cả các ngành, nhưng điều đầu tiên tôi nghĩ đến là an toàn của nhân viên. Có rất nhiều người phải sống trong nhà máy, cần cung cấp đồ vật thiết yếu đảm bảo an toàn cho họ. Những năm đại dịch, chúng tôi có 3 trường hợp tử vong, nên tôi nhận thấy an toàn là điều vô cùng quan trọng.

Không chỉ nhân viên, mà đối tác và khách hàng cũng cần an toàn. Đặc biệt, bên cạnh duy trì kinh doanh liên tục, chúng tôi còn phải cân nhắc lợi ích của cổ đông. Chúng tôi đảm bảo vẫn phải kinh doanh theo luật pháp, nhìn vào 3 quý gần đây kết quả kinh doanh của Sabeco rất tốt.

Cả bản thân tôi cũng rất khó khăn. Rất khó khăn để vận động bản thân mình và vận động cả công ty nữa.

Chia sẻ về chiến lược của Lộc trời làm nông nghiệp như nào sao lại nghĩ dùng M&A để đẩy mạnh sự phát triển, ông Lê Thanh Hạo Nhiên, Giám đốc Tài chính, Tập đoàn Lộc Trời cho biết: Thường những ngành nghề “hot” như bất động sản, tiêu dùng... mới thu hút được vốn của nhà đầu tư. Đa phần nhà đầu tư ngay cả ngân hàng khi nghe đến ngành nông nghiệp đều không thấy hấp dẫn.

Khi tôi về, Lộc Trời đã có 30 năm phát triển, nhưng tôi về vẫn rất trăn trở làm sao để cho “cô gái quê” Lộc Trời không sexy nhưng phải xinh đẹp. Tập đoàn đã trải qua một giai đoạn tái cấu trúc và đã xác định giá trị cốt lõi chính là con người với hơn 3.000 nhân viên và 1.000 kỹ sư. Tập đoàn cũng sở hữu một kiến thức nông nghiệp rất rộng lớn. Thứ nữa là các mối quan hệ với nông dân, hợp tác xã, chính quyền địa phương và các đối tác.

Trên cơ sở cốt lõi, chúng tôi tái cấu trúc thành 4 mảng lớn. Tập đoàn như một đoàn tàu lớn kéo dài cả nước. Việc chúng tôi là tái cấu trúc sắp xếp lại các mảng. Định vị lại chiến lược kinh doanh cho từng mảng. Giảm bớt những sản phẩm nhập khẩu, giống liên kết với các viện lúa, nhà máy rà soát xây dựng lại quy trình hoạt động cải tiến máy móc...

Trên cơ sở đã làm, bước tiếp theo chúng tôi sẽ tăng quy mô lên. Chiến lược chúng tôi sẽ xây dựng một hệ sinh thái để các chủ thể tham gia vào hệ sinh thái này, Lộc Trời sẽ là người điều phối hệ sinh thái này để giải quyết được bài toán của nông nghiệp Việt Nam là manh muốn không hiệu quả. Trong thời gian tới, Lộc Trời sẽ công bố một thương vụ M&A, hoàn tất thương vụ M&A một doanh nghiệp lúa gạo vào Tập đoàn Lộc Trời.

Sau hơn 4 tiếng diễn ra, Diễn đàn M&A 2022 với chủ đề Kích hoạt những cơ hội mới đã cung cấp nhiều thông tin hữu ích, bài học kinh nghiệm về M&A, cũng như các lĩnh vực tiềm năng để nhà đầu tư tìm kiếm cơ hội đầu tư. Đồng thời, các quỹ, nhà đầu tư cũng thể hiện quan điểm, mong muốn của mình với các lĩnh vực, doanh nghiệp và chia sẻ những tiêu chí lựa chọn rót vốn.