Kinh tế tăng trưởng tích cực
Năm 2020 là một năm vô cùng khác biệt và sẽ đi vào lịch sử thế giới như một dấu mốc không ai có thể quên. Sự bùng phát của Covid-19 đã làm gián đoạn nghiêm trọng đời sống con người và hoạt động kinh doanh, khiến nền kinh tế tụt dốc và GDP toàn cầu giảm 4,1% trong năm 2020 (theo ước tính của S&P).
Mặc dù vậy, Việt Nam vẫn đứng vững và trở thành một trong những điểm sáng nhất nhờ công tác xử lý đại dịch hiệu quả. Năm 2020, kinh tế Việt Nam tăng trưởng 2,91% - mức tăng trưởng rất tích cực trong bức tranh u ám của kinh tế toàn cầu.
Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) dự báo GDP Việt Nam năm 2021 sẽ tăng trưởng 6,7%. Goldman Sachs và HSBC thậm chí còn đưa ra dự báo lạc quan hơn nữa đối với kinh tế Việt Nam, với mức tăng 8,1%.
Bên cạnh việc kiểm soát Covid-19 hiệu quả, triển vọng kinh tế khả quan còn xuất phát từ nhiều yếu tố khác.
Một là, sự gia tăng nhanh chóng của tầng lớp trung lưu và thượng lưu, từ 25% dân số năm 2017 lên 45% vào năm 2030.
Hai là, các hiệp định thương mại tự do xóa bỏ thuế quan giữa Việt Nam với các quốc gia châu Á - Thái Bình Dương và EU, cùng các lợi ích cho việc mở rộng các ngành xuất khẩu (sản xuất smartphone và sản phẩm điện tử, dệt may, da giày, nông sản).
Ba là, những sửa đổi tích cực của Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư, trong đó có việc mở rộng ngành nghề được phép đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài, cũng như những cải tiến nhằm bảo vệ lợi ích cổ đông thiểu số.
 |
Đầu tư tư nhân toàn cầu và trong khu vực ASEAN chậm lại do đại dịch
Do Covid-19, trong nửa đầu năm 2020, lĩnh vực đầu tư tư nhân trên toàn cầu sụt giảm 13,1% về tổng số lượng thương vụ và giảm 33,8% tổng giá trị thương vụ so với cùng kỳ năm 2019. Đối với nhiều nhà quản lý quỹ, năm 2020 là một chặng đua marathon để vượt qua nhiều rào cản, như sự đình trệ trong hoạt động kinh doanh, sự thiếu hụt thanh khoản ngắn hạn và sự sụt giảm giá trị doanh nghiệp.
Do tác động của Covid-19, các hoạt động giao dịch đầu tư tư nhân của ASEAN-5 và Việt Nam đã chậm lại sau năm 2019 sôi động. Số lượng giao dịch giảm từ 230 trong nửa cuối năm 2019, còn 200 trong 6 tháng đầu năm 2020. Giá trị thương vụ giảm hơn một nửa, từ 9.152 triệu USD, còn 4.304 triệu USD.
Đầu tư tư nhân ở Việt Nam thiết lập đỉnh cao mới
Giữa sự hỗn loạn và bất ổn do đại dịch Covid-19, thị trường đầu tư tư nhân Việt Nam tiếp tục đạt được đỉnh cao mới về số lượng giao dịch trong năm 2020, với 59 giao dịch, dù tổng giá trị thương vụ là 1.142 triệu USD - không tăng nhiều so với năm 2019.
Lĩnh vực công nghệ tiếp tục đà phát triển với số thương vụ cao nhất trong 5 năm qua. Nhiều khoản đầu tư có xu hướng chảy vào các công ty khởi nghiệp công nghệ cung cấp giải pháp đột phá cho bán lẻ và dịch vụ, như đặt lịch và tư vấn chăm sóc sức khỏe trực tuyến, thương mại điện tử, nền tảng nhân sự và tuyển dụng... Tuy nhiên, quy mô thương vụ vẫn khiêm tốn, cho thấy hầu hết các khoản đầu tư đều vào các công ty khởi nghiệp công nghệ giai đoạn đầu ở Việt Nam.
 |
Các công ty bán lẻ và dịch vụ liên quan mật thiết với các giải pháp công nghệ đột phá cũng lọt vào mắt xanh của các nhà đầu tư. Chẳng hạn, khoản đầu tư 100 triệu USD từ Warburg Pincus vào Momo - ví điện tử với 20 triệu người dùng (năm 2019); giao dịch trị giá 130 triệu USD từ Northstar Group vào Tiki - một trong 3 nền tảng thương mại điện tử hàng đầu Việt Nam (năm 2020).
Vingroup tiếp tục giữ kỷ lục về giá trị thương vụ lớn nhất, với 500 triệu USD từ GIC đầu tư vào Vincommerce (bán lẻ) vào năm 2019 và 650 triệu USD từ KKR và Temasek vào Vinhomes (bất động sản) vào năm 2020.
Lĩnh vực chăm sóc sức khỏe cũng có xu hướng tăng đáng kể. Hai quỹ đầu tư danh tiếng tại Việt Nam - Mekong Capital và VinaCapital - đã nhanh chóng thâm nhập lĩnh vực chăm sóc sức khỏe và dược phẩm với lần lượt 31,8 triệu USD vào Pharmacity và 26,7 triệu USD vào Bệnh viện Thu Cúc.
Các nhóm ngành có triển vọng thu hút đầu tư trong năm 2021
Giao vận:
Quy mô thị trường giao vận dự kiến đạt 113 tỷ USD vào năm 2022, tương ứng với tốc độ tăng trưởng hằng năm kép (CAGR) là 16,6%. Tăng trưởng này được hậu thuẫn bởi các hiệp định thương mại tự do, thương mại điện tử và việc các nhà sản xuất lớn như Apple, LG và Panasonic coi Việt Nam là một mắt xích mới để đa dạng hóa chuỗi cung ứng và mạng lưới phân phối của họ, giúp giảm tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung và đại dịch Covid-19.
Giáo dục:
Ngành giáo dục được dự báo tiếp tục thu hút đầu tư nhờ sự tăng trưởng đến từ tầng lớp trung lưu, cùng việc chi tiêu cho giáo dục dự kiến tăng lên. Tăng trưởng đầu tư ngành giáo dục cũng được thúc đẩy bởi các chính sách khuyến khích đối với dự án 100% sở hữu tư nhân và nước ngoài.
Y tế:
Ngành y tế thu hút đầu tư nhờ các yếu tố như tốc độ già hóa nhanh của dân số Việt Nam với số lượng người trên 65 tuổi sẽ tăng từ 8% (2019) lên 16% (2040); chi tiêu chăm sóc sức khỏe bình quân đầu người được dự báo tăng từ 194 USD (2019) lên 309 USD (2024); sự thiếu hụt nhân lực có trình độ và hạ tầng y tế không đầy đủ dẫn đến thiếu hụt nguồn cung lớn.
Công nghệ:
Những năm gần đây, lĩnh vực công nghệ luôn thu hút sự chú ý từ giới đầu tư mạo hiểm và đầu tư tư nhân, với mức tăng trưởng CAGR tới 26,1% trong giai đoạn 2015-2019. Lĩnh vực công nghệ hưởng lợi từ nhiều động lực thúc đẩy đầu tư như chính sách thuế hấp dẫn, hỗ trợ tín dụng của Chính phủ và nguồn cung lao động chi phí thấp, chất lượng cao. Công nghệ là xu thế không thể tránh khỏi, đặc biệt Covid-19 và các chính sách giãn cách xã hội đã tạo ra cú hích để ngành này phát triển nhanh và mạnh mẽ hơn nữa.
Năng lượng tái tạo:
Việt Nam trở thành đất nước có công suất lắp đặt hệ thống điện lớn thứ hai ở ASEAN với 54.880 MW vào năm 2019. Là ngành được ưu tiên, Chính phủ đặt ra tỷ trọng mục tiêu của năng lượng tái tạo trong tổng sản lượng điện lần lượt là 6,5%, 6,9% và 10,7% vào các năm 2020, 2025 và 2030. Để đạt được mục tiêu này, lĩnh vực năng lượng tái tạo cần 10,8 tỷ USD đầu tư hàng năm từ nay đến năm 2030. Các dự án năng lượng tái tạo nhận được nhiều ưu đãi, như chính sách thuế ưu đãi, biểu giá feed-in tariffs (FiT) và chấp thuận cho 100% sở hữu bởi nước ngoài tại các công ty năng lượng.
Tuy nhiên, việc mở rộng nhanh của các dự án năng lượng tái tạo cũng kéo theo thách thức, như việc phải cắt giảm sản lượng điện do cung vượt cầu, hạ tầng của EVN chưa đáp ứng kịp việc tiếp nhận toàn bộ điện sản xuất từ các dự án mới.
Thách thức mới, cơ hội mới
Các công ty có lợi thế về nguồn lực và đội ngũ quản lý linh hoạt có thể nhanh chóng vượt qua trở ngại và giành được thị phần từ những công ty đã bị đánh bật trong cuộc khủng hoảng hoặc chậm thích ứn.
Covid-19 cũng là một cú hích để các công ty tăng tốc chuyển đổi số, không chỉ dưới hình thức cung cấp sản phẩm và dịch vụ mới (như bán hàng trực tuyến), mà còn trong các hoạt động hàng ngày của họ (như họp và trao đổi qua các cuộc gọi video).
Hai ví dụ nổi bật về công ty tư nhân ứng dụng thành công công nghệ để thích ứng với đại dịch và khám phá cơ hội tăng trưởng mới là The Coffe House và Yola.
Các quy định về giãn cách xã hội đã khiến The Coffee House tại Việt Nam phải tạm thời đóng cửa 120 trong tổng số 160 cửa hàng và phải chuyển phần lớn hoạt động sang dịch vụ giao hàng trực tuyến. Cộng tác với Haravan, TCH ra mắt Chatbot cho phép khách hàng đặt đồ trực tuyến và giao hàng tận nơi chỉ trong 30 phút. Chatbot có thể phục vụ hơn 70.000 khách hàng mỗi ngày.
YOLA - một công ty khởi nghiệp giáo dục được hỗ trợ bởi quỹ đầu tư Kaizen - đã dịch chuyển thành công những học viên hiện tại của mình sang một nền tảng trực tuyến mới. Nếu không có giãn cách xã hội, quá trình chuyển đổi số đã không thể diễn ra suôn sẻ như vậy.
Nhìn chung, những thành quả tích cực trong phòng chống dịch, sự sáng tạo, bền bỉ và khả năng thích nghi của người Việt đã giúp nền kinh tế phục hồi nhanh trong năm 2020, tạo bàn đạp cho sự tăng trưởng mạnh mẽ và bền vững trong tương lai. Việt Nam ngày càng tỏa sáng là một điểm đầu tư hấp dẫn trong số các nền kinh tế mới nổi, đặc biệt trong khu vực Đông Nam Á.
