Đầu tư dài trải, bài học từ Thép Vạn Lợi

Sáng 18/10, CTCP Thép Vạn Lợi đã tổ chức ĐHCĐ để thông qua phương án bán tài sản trả nợ ngân hàng. Với giới kinh doanh ngành thép, sự bết bát của Thép Vạn Lợi đã được nhìn nhận từ 3 năm trước song đến thời điểm này, trùng với những khó khăn của cả nền kinh tế, câu chuyện mới được mổ xẻ và trở thành bài học cho nhiều DN, nhiều ngân hàng. Đó là sự phát triển thiên về bề rộng, phớt lờ tính hiệu quả.

Thép Vạn Lợi hiện có vốn điều lệ 500 tỷ đồng, đầu tư quy mô rất lớn với 2 nhà máy luyện thép và 1 nhà máy sản xuất phôi. Trước đó, chỉ có nhà máy luyện phôi hoạt động cầm chừng, 2 nhà máy cán thép tại Hải Phòng và Nghệ An chưa đi vào hoạt động từ ngày đầu tư đến nay. Điểm đáng chú ý là hạng mục đầu tư nào cũng lên tới con số nghìn tỷ đồng, nhưng hiệu quả đạt được thì chưa thấy thông tin nào ghi nhận.

Chủ tịch HĐQT một công ty thép cho hay, ông đã trực tiếp đi khảo sát hai nhà máy của Vạn Lợi ở Hải Phòng và Nghệ An để tìm kiếm cơ hội mua lại. Nhà máy Hải Phòng từ 6 năm nay không hoạt động, lại được xây dựng giữa khu dân cư. Luyện thép là ngành không thân thiện với môi trường, khi nhà máy hoạt động sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của cư dân quanh đó. Ý định mua lại tắt hẳn vì DN này e ngại rắc rối kiện cáo nảy sinh. Đó là chưa kể suất đầu tư tại nhà máy này theo đánh giá của vị chủ tịch trên là rất cao. Nhà máy Nghệ An cũng đã đầu tư cách đây 4 năm, giờ chưa lắp ráp xong dây chuyền sản xuất. So với giá vốn bỏ ra, vị chủ tịch công ty này ước tính giá trị còn lại của khoản đầu tư giờ chỉ còn khoảng 20%. Tức là khoản đầu tư trên có thể lỗ tới 80%, chưa kể lãi vay ngân hàng. DN đang bên bờ phá sản và đáng chú ý là trong số các chủ nợ của Thép Vạn Lợi có cả các ngân hàng quốc doanh như Agribank, Vietcombank.

Câu chuyện thất bại của Thép Vạn Lợi có thể có nhiều nguyên nhân, nhưng dễ nhìn thấy nhất là sự đầu tư dàn trải; chủ đầu tư vốn ít, song lại đầu tư quá lớn, vượt quá năng lực và lệ thuộc nhiều vào vốn vay.

Đây không phải trường hợp cá biệt, nhiều DN Việt Nam nói riêng và cả nền kinh tế đang phải trả giá cho việc chạy theo mô hình tăng trưởng phụ thuộc chủ yếu vào mở rộng vốn đầu tư trong khi hiệu quả đầu tư thấp. Một báo cáo của NHNN mới đây thừa nhận, đặc điểm của nền kinh tế và DN Việt Nam là vốn tự có thấp, DN hoạt động nhờ vào nguồn vốn tín dụng ngân hàng. Trong những năm qua, hệ thống NHTM đã không ngừng mở rộng và tăng mạnh hoạt động đầu tư tín dụng (tăng trưởng tín dụng quá nóng), dư nợ tín dụng bằng khoảng 120% GDP. Nợ xấu ngân hàng đang là mối lo của cả nền kinh tế.

Tại Hội thảo "Triển vọng kinh tế thế giới và chính sách ứng phó của Việt Nam " sáng 18/10, một chính sách được đồng thuận giữa đại diện Chính phủ Việt Nam và các tổ chức quốc tế như ADB là cần huy động nguồn tiết kiệm thông qua một hệ thống tài chính đa dạng và hiệu quả. Muốn vậy, có nhiều việc cần phải làm để những trường hợp như Thép Vạn Lợi không trở thành phổ biến. Cải cách cần được thực hiện, không thể chậm trễ hơn.