Thạc sĩ Lê Hoàng Phong, cán bộ Trung tâm nghiên cứu khảo cổ học (Viện Khoa học xã hội vùng Nam bộ), cho biết công tác khai quật được triển khai từ ngày 10.10.2019 đến 8.12.2019, với mục đích thăm dò vùng lõi tại khu di tích Bến Đình.
Tại vùng gò Bến Đình, đoàn đã mở 6 hố khai quật (diện tích khoảng 300 m2). Trong 6 hố khai quật, đoàn khảo cổ phát hiện nhiều nền móng của kiến trúc đền tháp cổ, trong đó có dấu tích của nhà dài (ngang khoảng 6 m và dài 22 m).
Trong lòng di tích này còn dấu vết sinh hoạt và kiến trúc của nhà sập giữ nguyên trên bề mặt.
Ngoài các dấu tích đền tháp cổ, tại 6 hố khai quật phát hiện những mảnh gốm vỡ, gạch nung, nền đá. Trên từng dấu tích gạch nung đều thể hiện rõ các chi tiết hoa văn cầu kỳ, tỉ mỉ.
Nói về niên đại của các dấu tích, thạc sĩ Lê Hoàng Phong cho biết: “Niên đại có thể từ thế kỷ 8 - 9. Còn có một số giai đoạn muộn về sau nữa, nhưng để biết chính xác thì phải chờ kết luận nghiên cứu phân tích của các nhà khoa học.
Tuy nhiên, giai đoạn sớm của các dấu tích có thể ở thế kỷ 8 - 9 sau Công nguyên, thuộc giai đoạn hậu Óc Eo cách đây hơn 1.000 năm”.
Cũng tại Tây Ninh, có rất nhiều di tích ở giai đoạn hậu Óc Eo cùng giai đoạn với di tích tại Bến Đình.
Tuy nhiên, theo ông Phong, nếu so với di tích đã được khai quật trước đó thì các dấu tích tại Bến Đình có nhiều điểm đặc biệt hơn.
Ông Phong lý giải: “Đó là điêu khắc, hoa văn và kiến trúc của các dấu tích. Có thể so sánh với 2 di tích nổi tiếng ở Tây Ninh là tháp Chót Mạt và tháp cổ Bình Thạnh. Điểm đáng chú ý nhất là tuy những mô típ hoa văn tại Bến Đình có nét tương đồng, nhưng đường nét cầu kỳ và sắc sảo hơn so với ở 2 di tích trên”.
Ông Phong nhấn mạnh: “Đây là một di tích rất đặc biệt. Sau khi khai quật đã để lại nhiều nền móng kiến trúc khá nguyên vẹn. Chúng tôi sẽ lắp địa kỹ thuật bằng phương pháp lấp vải và cát, sau đó lấp đất trả lại hiện trạng ban đầu. Các cơ quan chức năng nên tiếp tục đầu tư để sau này khai quật lớn hơn”.
Trả lời PV Thanh Niên, ông Nguyễn Nam Giang, Phó giám đốc Sở VH-TT-DL Tây Ninh, cho biết: “Đây là các công trình kiến trúc cổ độc đáo, rất có giá trị về nghiên cứu khảo cổ.
Sắp tới, tỉnh tiếp tục nghiên cứu và tiến hành việc khai quật hoàn thiện toàn bộ các di tích kiến trúc, đồng thời có kế hoạch trùng tu, bảo tồn để phát huy giá trị di sản văn hóa. Hiện di tích đang được bảo vệ để tránh các hoạt động gây xâm hại”.
Khu di tích lịch sử - văn hóa Bến Đình được công nhận di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh vào năm 1998.
Trước đó, năm 1994, Bảo tàng Tây Ninh và Trung tâm nghiên cứu khảo cổ học (Viện Khoa học xã hội vùng Nam bộ) phối hợp tiến hành đào thám sát kiểm tra một số điểm trong khu vực di tích Bến Đình và xác định nơi đây là khu kiến trúc tôn giáo, bên cạnh đó còn là một khu di tích bến cảng cổ. Khu vực di tích khảo cổ phân bố ven bờ nam của sông Vàm Cỏ Đông, trên một số gò đất cao.
Năm 2015, trong quá trình xây dựng cầu Bến Đình, Bảo tàng Tây Ninh và Trung tâm nghiên cứu khảo cổ học tiếp tục mở nhiều hố thám sát và khai quật phân bố ven khu vực đường nhựa kéo dài theo trục bắc - nam đến bờ sông Vàm Cỏ Đông.
Kết quả đã ghi nhận ở khu vực bờ sông có nhiều cọc gỗ, tầng văn hóa tích tụ nhiều đồ gốm cư trú, khả năng là một bến sông. Niên đại của di tích khảo cổ được ước định khoảng thế kỷ 7 - 8, có giai đoạn kéo dài muộn hơn.
