Đằng sau việc Air Mekong ngừng bay...

Có khuynh hướng cho rằng, việc ngừng bay của Air Mekong là do nguyên nhân phải cạnh tranh trong một môi trường bất bình đẳng. Trong khuôn khổ của bài viết, tác giả sẽ bàn về sự kiện này theo khuynh hướng thứ hai.

Các hãng hàng không nội địa đều phải sử dụng cơ sở hạ tầng của TCty hàng không VN

Vì cái chợ này do ông chủ bỏ tiền xây, do ông tốn chi phí để vận hành. Do vậy logic của vấn đề là, các hoạt động trong chợ phải do ông điều phối. Các tiểu thương muốn kinh doanh ở các sạp/quầy trong chợ thì phải trả tiền thuê. Nguyên lí căn bản là các tiểu thương cứ đáp ứng các yêu cầu mà ông chủ đặt ra, trả tiền thuê và các khoản phí khác đầy đủ, đúng hạn thì mọi chuyện sẽ tốt đẹp cả. Mối quan hệ giữa các tiểu thương là như nhau, đều là người thuê các sạp/quầy của ông và không có chọc ghẹo gì ông, thì lẽ tất nhiên là ông coi các tiểu thương này như nhau, không cần phải phân biệt, ưu đãi gì hết.

Một ngày, con ông chủ cũng ra chợ bán. Mọi phiền toái từ đây mà ra. Cái phiền toái xuất phát từ tư cách của đứa con và mối quan hệ với ông chủ:

1. Khi đã ra bán, đứa con trở thành đối thủ cạnh tranh với các tiểu thương khác đang bán ở chợ.

2. Trong quan hệ với ông chủ, đứa con không chỉ là khách hàng của ông như các tiểu thương khác, mà điều quan trọng là nó là con của ông.

Ông chủ không thể nào đối xử với những tiểu thương khác giống như con mình được. Chí ít, ông cũng phải để cho con ông một chỗ tốt nhất trong chợ. Tiền thuê sạp/ quầy: con cái trong nhà tính làm gì! Vậy là con ông có một quầy khang trang nhất chợ. Nếu nó không phải trả tiền mặt bằng sẽ bán giá rẻ hơn một chút chả sao. Kết quả là nó được nhiều khách.

Câu chuyện về hàng không nội địa của VN hiện nay cũng như câu chuyện về cái chợ ở trên. TCty hàng không VN là ông chủ, Vietnam Airlines là đứa con mà các hãng hàng không tư nhân là các tiểu thương ngoài chợ. Khi tiến hành hoạt động kinh doanh, mỗi DN mang trong mình những lợi thế so sánh nhất định. Cũng như các tiểu thương trong chợ, mỗi người sẽ có nguồn hàng riêng, cách bán hàng cũng khác nhau, giá cả cũng sẽ khác. Có một điều không chung giữa các tiểu thương là đều phải thuê sạp/quầy từ ông chủ.

Và chuyện cạnh tranh

Các hãng hàng không nội địa, đều phải cùng sử dụng cơ sở hạ tầng từ TCty hàng không VN. Nhìn từ góc độ chi phí sản xuất, nếu như chính sách mà TCty hàng không VN áp dụng với các hãng là như nhau, có nghĩa các hãng hàng không cạnh tranh với nhau trong việc chiếm lĩnh thị trường dựa trên các yếu tố như chiến lược giá, cơ sở vật chất, con người... Điều đó cũng có nghĩa, ông chủ TCty hàng không đang thực hiện đúng mục đích thứ nhất khi xây dựng “cái chợ” là phục vụ cho mục đích xây dựng một ngành hàng không nội địa cạnh tranh. Như vậy, “đứa con” Vietnam Airlines muốn thắng các hãng khác trong cuộc cạnh tranh thì phải nâng cao năng lực cạnh tranh bằng các yếu tố khác.

Trong cách thức ngược lại, việc phân biệt đối xử giữa đứa con Vietnam Airlines và các hãng khác như VietJetAir, Air Mekong... theo hướng dành những ưu đãi cho con, TCty hàng không đã gián tiếp tạo ra lợi thế riêng cho con mình xuất phát từ chiến lược đẩy chi phí biên của đối thủ lên cao. Cũng có nghĩa lợi thế cạnh tranh mà Vietnam Airlines có được ngoài phần thành quả của quá trình mà hãng này đầu tư còn xuất phát từ sự trợ giúp của TCty hàng không VN. Người ta  nghĩ đến điều này từ câu chuyện năm 2008 Pacific Airline (giờ là Jetstar Pacific) đã có phản ứng mạnh trước việc tăng giá xăng của Vinapco theo khuynh hướng phân biệt giữa hãng này với Vietnam Airlines. Đó phải chăng đấy là một trong những biểu hiện của chiến lược đẩy chi phí biên ?

Quay trở lại với câu chuyện của Air Mekong, việc một hãng hàng không ngừng bay trong bối cảnh nền kinh tế hiện nay là một điều rất bình thường. Quy luật của thị trường là những hãng kinh doanh kém hiệu quả thì phải bị đào thải! Nhưng vấn đề cần phải làm rõ ở đây là giữa tuyên bố ủng hộ một thị trường hàng không nội địa cạnh tranh với việc thực thi trên thực tế như thế nào mới là chuyện đáng bàn!