Không phải ngẫu nhiên mà giá vàng đạt đỉnh lịch sử, vào thời điểm đồng USD đang gặp nguy hiểm tối đa. Điều đó làm nảy sinh làn sóng căng thẳng mới ở một châu Á vốn vẫn còn nhớ rất rõ sự thay đổi đột ngột của đồng tiền dự trữ toàn cầu có thể hủy hoại nền kinh tế như thế nào.
Thực tế đồng Bitcoin đã quay trở lại cuộc chơi – đạt mức 43.000 USD, tăng hơn gấp đôi trong năm nay - cũng sẽ khó có thể làm dịu đi sự căng thẳng trên các sàn giao dịch từ Tokyo đến Mumbai.
Rõ ràng, đồng USD đang trượt dốc vì Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) được cho là đã hoàn tất quá trình tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát. Tuy nhiên, vấn đề thực sự là một bộ ba mối lo ngại đang chuyển sang giai đoạn trung tâm và báo hiệu cho một năm 2024 đầy khó khăn ở châu Á.
Thứ nhất, hậu quả từ chính sách thắt chặt mạnh mẽ nhất của Fed kể từ giữa những năm 1990 đã trút xuống. Thứ hai, lo lắng về việc con tàu kinh tế Mỹ sẽ phá hủy quỹ đạo tài chính. Và thứ ba, sự phân cực chính trị ở Washington đang khiến vị thế tín dụng AAA của nền kinh tế lớn nhất thế giới gặp rủi ro.
Nhìn theo một khía cạnh nào đó, việc đồng USD đạt đến đỉnh cao quả lại là một điều gì đó mang đến sự nhẹ nhõm. Chuyên gia Alexandra Dimitrijevic, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu toàn cầu tại S&P Global, lưu ý, sức mạnh của đồng USD “đang tăng thêm áp lực lên nhiều” thị trường mới nổi “với khoản nợ định mức 46 tỷ USD sắp đáo hạn vào năm tới, ngoại trừ Trung Quốc”.
Bài học cũ
Những thời kỳ đồng USD mạnh lên thường không có xu hướng ủng hộ các nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu của châu Á. Sự tăng giá mạnh mẽ của đồng USD theo kiểu mà thế giới đã chứng kiến trong vài năm qua đã thu hút lượng vốn không cân xứng, tước đi nguồn đầu tư cần thiết của châu Á.
“Cơn giận dữ” của Fed năm 2013 là một lời nhắc nhở về hiện tượng này. Nhưng vấn đề thực sự đối với châu Á là giai đoạn 1994 - 1995, cũng là lần gần nhất mà Fed cắt giảm mạnh mẽ lãi suất sau khi tăng lãi suất ngắn hạn, chỉ trong 12 tháng. Đến năm 1997, sự phục hồi của đồng USD kéo dài nhiều năm và lãi suất trái phiếu Mỹ tăng cao khiến việc neo tỷ giá tiền tệ không thể duy trì được.
Đầu tiên là sự mất giá đồng bạt gây hỗn loạn của Thái Lan vào tháng 7/1997. Tiếp theo, Indonesia và Hàn Quốc đã bãi bỏ việc neo tỷ giá vào đồng USD. Sự hỗn loạn đã đẩy Philippines và Malaysia đến bờ vực, sau đó Malaysia áp đặt các biện pháp kiểm soát vốn một cách tuyệt vọng.
Chẳng bao lâu, các nhà đầu tư toàn cầu bắt đầu lo ngại Nhật Bản và Trung Quốc cũng có thể bị sốc. Khi đó, người ta lo ngại rằng Trung Quốc có thể phá giá đồng nhân dân tệ, gây ra một làn sóng hỗn loạn mới ở các thị trường láng giềng. Nhưng may mắn là Bắc Kinh đã không làm vậy.
 |
Trung Quốc không còn mặn mà với việc nắm giữ nợ Mỹ như trước đây. Ảnh: Reuters |
Trong khi đó, Nhật Bản đã gây ra “bi kịch” toàn cầu nghiêm trọng vào tháng 11/1997 khi Công ty Chứng khoán Yamaichi sụp đổ. Sự thất bại của biểu tượng 100 năm tuổi ở Nhật Bản đã làm rung chuyển thị trường khắp nơi. Nhật Bản không quá lớn để xảy ra thất bại nhưng quá lớn để cứu vãn. Rất may, các quan chức ở Tokyo đã giữ cho sự sụp đổ đó không trở thành một cú sốc mang tính hệ thống trên toàn cầu.
Và những vấn đề mới hiện nay
Giờ đây, châu Á phải đối mặt với một cú sốc lớn từ hướng khác. Việc thị trường mất niềm tin vào đồng USD thậm chí còn là một rủi ro hệ thống lớn hơn, và là rủi ro cấp bách hơn.
Sự ổn định của đồng USD đã bị lung lay vào giữa tháng 11 khi Moody's Investor Service đe dọa hạ bậc xếp hạng của Mỹ. Điều đó có nghĩa là Washington sẽ mất xếp hạng AAA, có khả năng khiến lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm của Mỹ tăng vọt.
Mới đây, ngày 5/12, Moody's đã cắt giảm triển vọng đối với trái phiếu chính phủ của Trung Quốc từ "ổn định" xuống "tiêu cực". Ít nhất, đó là dấu hiệu cho thấy mối lo ngại toàn cầu ngày càng sâu sắc về mức nợ của Bắc Kinh.
Nhưng mối đe dọa dai dẳng về việc Mỹ bị hạ bậc tín nhiệm về nhiều mặt có thể làm lu mờ bất kỳ sự cứu trợ nào từ việc Fed hạn chế tăng lãi suất.
Các nhà phân tích của Moody's cho biết: “Trong bối cảnh lãi suất cao hơn, mà không có các biện pháp chính sách tài khóa hiệu quả nhằm giảm chi tiêu hoặc tăng thu của chính phủ, Moody’s dự đoán thâm hụt tài chính của Mỹ sẽ vẫn rất lớn, làm suy yếu đáng kể khả năng chi trả nợ”.
Điều này đã dẫn đến sự phản đối mạnh mẽ từ Washington. “Chúng tôi không đồng ý với việc chuyển sang triển vọng tiêu cực”, Thứ trưởng Bộ Tài chính Wally Adeyemo cho biết vào tháng trước. “Nền kinh tế Mỹ vẫn mạnh mẽ và trái phiếu Kho bạc Mỹ là tài sản an toàn và thanh khoản ưu việt trên thế giới.”
Nhưng sẽ không là như vậy, nếu các ngân hàng trung ương toàn cầu nhận định khác. 10 tổ chức tích trữ tiền tệ lớn nhất châu Á đang nắm giữ hơn 3,2 nghìn tỷ USD trái phiếu Kho bạc Mỹ. Tokyo là nhà cho vay lớn nhất với khoản đầu tư 1,1 nghìn tỷ USD, chắc hẳn đã gây ra nhiều đêm mất ngủ tại Ngân hàng Nhật Bản.
Bắc Kinh, nhà cho vay số 2 của Washington, đang nỗ lực giảm quy mô nắm giữ đồng USD. Trong thập kỷ qua, tính đến đầu tháng 11, giá trị trái phiếu kho bạc Mỹ mà Trung Quốc nắm giữ đã giảm khoảng 40%, xuống còn hơn 860 tỷ USD. Sự ác cảm ngày càng tăng của Trung Quốc đối với đồng USD đang khiến các văn phòng chính phủ và các sàn giao dịch trên toàn thế giới phải ngạc nhiên.
Tương tự, một đợt phục hồi mạnh mẽ mới của vàng đã lần đầu tiên đẩy giá giao ngay lên trên 2.100 USD/ounce. Có một số lời giải thích được chấp nhận rộng rãi về sự sụt giảm của đồng USD, trong đó hầu hết tập trung vào việc đặt cược rằng động thái tiếp theo của Fed sẽ là cắt giảm lãi suất hoặc căng thẳng địa chính trị sẽ gia tăng một cách nguy hiểm vào năm 2024.
 |
Cảnh đổ nát sau vụ không kích của Israel xuống thành phố Rafah, miền Nam Dải Gaza ngày 4/12/2023. Ảnh: THX/TTXVN |
Mọi thứ có thể không thuận lợi cho châu Á nếu sự sụt giảm của đồng USD diễn ra một cách hỗn loạn. Nếu cảm giác bất ổn sâu sắc trên toàn cầu không mang lại lợi ích cho đồng USD thì nhiều nhà đầu tư có thể quay lưng lại với nó.
Như các chủ ngân hàng hàng đầu của Mỹ như Giám đốc điều hành JPMorgan Chase Jamie Dimon cảnh báo, nền kinh tế toàn cầu hiện đang phải đối mặt với loạt rủi ro nguy hiểm nhất trong vài thập kỷ.
Dimon không đơn độc trong quan điểm đó. Chiến lược gia John Reade của Hội đồng Vàng Thế giới nói với CNN: “Môi trường rủi ro địa chính trị dường như đã thay đổi. Không chỉ vì cuộc xung đột ở Ukraine, không chỉ vì những điều khủng khiếp đang diễn ra ở Israel và Gaza, mà cả căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc”.
