Trong năm đầu tiên thực thi Luật Chứng khoán (2008), đã có 6 DN bị UBCK xử phạt vì lý do không đăng ký công ty đại chúng trong khi đủ điều kiện là công ty đại chúng (vốn điều lệ trên 10 tỷ đồng hoặc có trên 100 cổ đông hoặc đã từng huy động vốn từ công chúng). Năm 2009, có thêm 5 DN bị xử phạt và từ đó đến nay, mỗi năm có một vài DN bị xử phạt vì lỗi này.
Mức phạt ban đầu là 10 triệu đồng (theo khung tại Nghị định 36/2007/NĐ-CP), nay tăng lên 40 triệu đồng theo khung tại Nghị định 138/2013/NĐ-CP. Tăng mức phạt bằng tiền là một áp lực mà Chính phủ tạo dựng để buộc DN đại chúng tuân thủ pháp luật về TTCK, cùng với đó, công khai tên DN vi phạm là một áp lực khác buộc DN phải nhìn lại mình và có trách nhiệm hơn với cổ đông, NĐT.
Theo thống kê của UBCK, tính đến nay có 1.257 DN đã đăng ký công ty đại chúng, trong đó có 767 công ty đại chúng chưa niêm yết. Buộc 767 công ty đại chúng chưa niêm yết phải nộp hồ sơ là công ty đại chúng và thực thi nghĩa vụ minh bạch theo Luật Chứng khoán là một nỗ lực rất lớn của UBCK. Tuy nhiên, nếu so với số DNNN đã cổ phần hóa, hay nói cách khác là đã thực hiện chào bán cổ phiếu ra công chúng, thì con số 767 DN đang thực thi đúng Luật Chứng khoán này còn khá nhỏ.
Ông Đoàn Hùng Viện, Phó ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp cho biết, tính đến hết quý I/2014, cả nước đã cổ phần hóa được 3.665 DN và 415 bộ phận DN. Cộng thêm số DNNN cổ phần hóa trong quý II năm nay, theo ước tính của ĐTCK, đã có khoảng 3.700 DNNN thực hiện cổ phần hóa. Những DN cổ phần hóa theo hình thức chào bán cổ phần ra công chúng, theo Luật Chứng khoán, là thuộc đối tượng phải đăng ký nghĩa vụ công ty đại chúng với nhà quản lý.
Với thực tế này, có thể thấy, còn hàng ngàn DN không nghiêm túc thực thi nghĩa vụ đại chúng. Đó là chưa kể rất nhiều DN thuộc các thành phần kinh tế khác (không phải hình thành từ cổ phần hóa DNNN) đạt tiêu chuẩn là DN đại chúng nhưng không đăng ký, không chịu sự giám sát công bố thông tin của cơ quan quản lý TTCK hiện nay.
Làm thế nào để buộc DN đại chúng đang “ẩn nấp” thực thi nghĩa vụ của mình? Một số cuộc hội thảo, hướng dẫn, khích lệ DN đăng ký đại chúng đã được UBCK, các Sở GDCK thực hiện, nhưng để tạo hiệu ứng mạnh hơn, công tác giám sát, xử phạt cần được đẩy mạnh.
NĐT cần hợp tác nhiều hơn với cơ quan quản lý, cơ quan truyền thông thông qua việc phản ánh sai phạm của DN khi cố tình không thực hiện nghĩa vụ của mình. Khi nhiều chủ thể cùng nỗ lực vì sự minh bạch sẽ tạo áp lực lớn hơn buộc DN phải tuân thủ luật pháp, minh bạch hơn.
