Khi thống đốc BOJ Kazuo Ueda chính thức lãnh đạo BOJ vào tháng 4/2023, ông đã thừa hưởng một khuôn khổ tiền tệ phức tạp dường như không thể thoát ra được. Sau hơn một thập kỷ nới lỏng tiền tệ phi truyền thống, BOJ đã nắm giữ hơn một nửa thị trường trái phiếu chính phủ Nhật Bản. Tuy nhiên, sau khi chấm dứt lãi suất âm cuối cùng trên thế giới vào tháng 3, BOJ dường như đang tiến triển thuận lợi theo hướng bình thường hóa.
Sau đó, thị trường chứng khoán sụp đổ sau lần tăng lãi suất thứ hai của BOJ vào ngày 31/7. Khi nhiều nhà đầu tư đổ lỗi cho BOJ đã gây ra sự biến động của thị trường toàn cầu bằng cách truyền tín hiệu về các đợt tăng lãi suất tiếp theo, Phó Thống đốc Shinichi Uchida đã lên tiếng trấn an với các nhà đầu tư rằng ngân hàng trung ương sẽ không tăng lãi suất khi tình trạng bất ổn của thị trường vẫn tiếp diễn.
Theo Nobuyasu Atago, nhà kinh tế trưởng tại Viện nghiên cứu kinh tế Rakuten Securities, phản ứng của BOJ trước sự hỗn loạn có thể đã làm trầm trọng thêm những thách thức của họ. Ông cho biết việc Phó Thống đốc Uchida trích dẫn các điều kiện thị trường như một yếu tố chính sách đã phá vỡ cách tiếp cận dựa trên dữ liệu mà ngân hàng trung ương đã áp dụng cho đến nay.
Những bình luận này đã làm lu mờ các ưu tiên chính sách của ngân hàng.
Thông tin gây nhiễu không cần thiết
“Trong khi lý do chính đằng sau vụ sụp đổ lần này là lo ngại về việc Mỹ hạ khó khăn, BOJ đã tạo ra thông tin nhiễu không cần thiết… Bản thân quyết định chính sách đã có vấn đề nhưng cũng có những vấn đề về truyền thông”, cựu quan chức BOJ Masamichi Adachi, hiện là nhà kinh tế tại UBS Securities cho biết.
BOJ không phải là ngân hàng trung ương duy nhất phải đối mặt với những thách thức về truyền thông. Trong những năm qua, các quan chức trên khắp thế giới đôi khi cũng phải vật lộn với những phản ứng từ thị trường tài chính.
Khi Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell cho biết vào tháng 12/2018 rằng, việc thu hẹp danh mục trái phiếu của Fed đang ở chế độ “thí điểm tự động”, điều này đã góp phần gây ra sự sụt giảm trong bốn ngày của cổ phiếu Mỹ. Tháng sau, Fed ra hiệu rằng họ sẽ từ bỏ việc tăng lãi suất thêm nữa và sẽ linh hoạt trong việc giảm lượng trái phiếu nắm giữ. Cựu Chủ tịch Fed Ben Bernanke vào năm 2013 đã gây ra một đợt bán tháo trên nhiều thị trường tài chính toàn cầu sau khi cho rằng Fed sẽ sớm bắt đầu loại bỏ dần việc nới lỏng định lượng, sau đó đã dẫn tới sự hỗn loạn trên thị trường tài chính.
Cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ Lawrence Summers cho biết có xu hướng các ngân hàng trung ương giống như những người lái xe lần đầu và "lái quá tốc độ". Trong trường hợp gần đây của BOJ, việc thay đổi chính sách "sau một thời gian dài duy trì lãi suất thấp như vậy có lẽ có thể được thực hiện nhẹ nhàng hơn". Đề cập đến bình luận của ông Uchida trong tuần này, ông Lawrence Summers cho biết BOJ "không cần phải cứng rắn như họ đã làm để chứng minh rằng họ đang phản ứng với thị trường".
Theo một số cách, sự tự mãn của nhà đầu tư sau một thời gian dài duy trì chính sách ổn định của BOJ khiến khả năng thị trường biến động là điều không thể tránh khỏi khi đến lúc các cơ quan chức năng Nhật Bản phải rút lui.
“Đây là lần tăng lãi suất toàn diện đầu tiên trong hơn 20 năm qua… Tất nhiên là sẽ rất khó khăn”, Tetsuya Inoue, Trưởng nhóm nghiên cứu tại Viện nghiên cứu Nomura cho biết.
Thị trường chưa ổn định
Thị trường chứng khoán vẫn chưa ổn định. Mặc dù biến động của chỉ số Nikkei 225 đã dịu đi nhưng vẫn cao gấp đôi mức trung bình hàng ngày trong năm nay tính đến ngày 31/7, trước khi đợt bán tháo bắt đầu. Sự không chắc chắn của nhà đầu tư về triển vọng của tài sản Nhật Bản vẫn ở mức cao, với chỉ số trên thị trường quyền chọn về biến động dự kiến của đồng yên giao dịch cao hơn khoảng 60% so với mức trung bình 10 năm của đồng yên vào ngày 9/8.
"Thật khó để nói rủi ro của việc bình thường hóa không thành công ngay bây giờ…Tuy nhiên, có một điều có thể nói là có lẽ sẽ mất nhiều thời gian hơn so với suy nghĩ trước đây", Kazuo Momma, cựu giám đốc điều hành phụ trách chính sách tiền tệ của BOJ cho biết.
Tatsuo Yamasaki, cựu quan chức tiền tệ của BOJ cho biết: "Tôi cảm thấy tiếc cho ông Ueda, vì BOJ đang bị xem là một trong những thủ phạm gây ra tình trạng hỗn loạn trên thị trường…Mọi người đều nói tiêu cực về ông Ueda, nhưng quyết định tăng lãi suất đã giúp khắc phục tình trạng đồng yên yếu, đây là mối quan tâm lớn".
Một rủi ro khác đang ở phía trước là cuộc bầu cử lãnh đạo đảng dự kiến diễn ra vào mùa thu. Tùy thuộc vào người sẽ giành được vị trí cao nhất, ngân hàng trung ương có thể phải đối mặt với áp lực mới theo những hướng không ngờ tới.
Ông Tatsuo Yamasaki cho biết, với việc BOJ sẽ phải tiếp tục điều hướng thông qua những lo ngại về nền kinh tế Mỹ, ngân hàng trung ương đang gặp khó khăn về mặt truyền thông. “BOJ sẽ phải rất cẩn thận”.
