Theo thống kê của Tổng cục Hải quan Việt Nam, trong 7 tháng đầu năm 2023, sản lượng cá tra tăng 2,3% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 922.000 tấn. Tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu lại giảm 37% so với cùng kỳ, xuống còn 1 tỷ USD.
Trong đó, xuất khẩu cá tra ghi nhận sụt giảm về trị giá ở cả 5 thị trường lớn nhất của Việt Nam. Cụ thể, thị trường Trung Quốc giảm 32% về kim ngạch, còn 325 triệu USD; Mỹ giảm tới 59%, xuống mức 159 triệu USD; EU giảm 22%, đạt 101 triệu USD; Brazil cũng giảm 16%, đạt 47 triệu USD và thị trường Anh giảm 16%, đạt 40 triệu USD.
Theo nhận định của bà Lê Hằng, Giám đốc Truyền thông của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (Vasep) tại Hội thảo quốc tế ngành cá tra 2023 mới đây, có 2 yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất và xuất khẩu cá tra của Việt Nam thời gian qua.
Thứ nhất, nền kinh tế thế giới suy giảm khiến nhu cầu mặt hàng này sụt giảm ở các thị trường lớn như Mỹ, EU và Trung Quốc, trong khi đây vốn là 3 thị trường tiêu thụ chính của Việt Nam. Các thị trường khác cũng đối mặt với lạm phát khiến tiêu thụ sụt giảm.
Thứ hai, trong nửa đầu năm 2022, khi nền kinh tế các nước phục hồi sau đại dịch Covid-19, các doanh nghiệp đã ồ ạt nhập khẩu với kỳ vọng tăng doanh số xuất khẩu và tiêu thụ cá tra trong nửa cuối năm 2022. Nhưng trái với dự đoán, lượng tiêu thụ cá tra không đạt như kỳ vọng khiến lượng tồn kho tăng cao và kéo dài đến đầu năm 2023.
Bà Hằng cho rằng, ngành thủy sản nói chung và cá tra nói riêng của Việt Nam rất kỳ vọng vào yếu tố cầu tăng sau khi Trung Quốc mở cửa, tuy nhiên thực tế kim ngạch xuất khẩu cá tra sang thị trường này lại giảm tới hơn 30%. Nguyên nhân chủ yếu do nền kinh tế Trung Quốc gặp khó khăn khiến tiêu dùng tại thị trường này sụt giảm.
Tuy nhiên, nhìn theo chiều hướng tích cực, mức sụt giảm kim ngạch cá tra tại thị trường Trung Quốc đang ít dần, từ giảm 65% (so với cùng kỳ) trong tháng 1 còn giảm 30% vào tháng 5 và xuống mức 7% vào tháng 7/2023. Điều này mở ra kỳ vọng xuất khẩu cá tra vào thị trường này sẽ hồi phục vào các tháng cuối năm khi nền kinh tế Trung quốc khả quan, người tiêu dùng thích nghi dần với bối cảnh mới sau Covid-19.
Đối với thị trường Mỹ, hiện Việt Nam là nhà cung cấp số một về cá tra nhập khẩu cho nước này khi chiếm tới 91% tổng sản lượng nhập khẩu. Tuy nhiên, Vasep đánh giá trong các tháng đầu năm, Mỹ lại là thị trường kém lạc quan nhất của ngành cá tra Việt. Nền kinh tế Mỹ phải đối mặt với sự suy giảm, lạm phát ở mức cao, tồn kho cá tra của các nhà nhập khẩu, tất cả các yếu tố này đã đưa lượng và trị giá xuất khẩu cá tra của Việt Nam sang Mỹ giảm tới gần 60%.
Dù vậy, bà Hằng nhận định, điểm sáng trong bức tranh năm 2023 là việc xuất khẩu cá tra sang một số thị trường nhỏ đang có tăng trưởng tốt. Đây được coi là niềm hy vọng của các doanh nghiệp cá tra khi đang gặp khó khăn tại các thị trường lớn truyền thống. Điển hình như xuất khẩu sang thị trường Đức tăng 25% cùng kỳ; xuất khẩu sang Phần Lan cao gấp 18 lần; New Zealand tăng 17%; Thụy Điển với 25%, Singapore tăng nhẹ 1%.
Dự báo các tháng cuối năm 2023, Vasep cho rằng xuất khẩu cá tra quý III sang Mỹ có thể chững lại; trong khi kỳ vọng thị trường Trung Quốc sẽ hồi phục tốt hơn về nhu cầu, xuất khẩu cá tra có thể cao hơn nửa đầu năm 2023. Do đó, dự báo cả năm 2023 xuất khẩu cá tra có thể đạt 1,7 tỷ USD, giảm 32% so với năm 2022.
Bên cạnh một số thị trường đang có sự tăng trưởng tốt, các nước Trung Đông như các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất hay Ả Rập Xê Út được xác định sẽ là thị trường tiềm năng trong năm 2023 khi có giao thông đường biển, đường thủy và đường hàng không thuận tiện. Vasep kỳ vọng xuất khẩu cá tra Việt Nam sẽ từng bước chiếm lĩnh thị phần tại các thị trường này cũng như các nước khu vực Trung Đông.
