Đó là nhận định của PGS.TS Bùi Tất Thắng, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), tại Hội thảo khoa học “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn trong xây dựng và thực hiện Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050”, do TP. Hà Nội phối hợp với Tạp chí Cộng sản tổ chức, sáng 21/11/2023.
Phát biểu tại Hội thảo, GS.TS Phùng Hữu Phú, nguyên Phó chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương nhấn mạnh, Quy hoạch Thủ đô Hà Nội phải quán triệt sâu sắc và thống nhất thực hiện triết lý phát triển Thủ đô.
“Nói một cách giản dị đó là những tư tưởng chủ đạo, những quan điểm có ý nghĩa định hướng, dẫn dắt cộng đồng và con người thực hiện thành công mục tiêu phát triểnThủ đô”, GS.TS Phùng Hữu Phú nêu.
Triết lý phát triển Thủ đô được hình thành trên cơ sở đánh giá, phân tích đặc điểm địa chính trị, kinh tế của Hà Nội; xuất phát từ việc xác định mục tiêu phát triển và được xác định từ việc đánh giá bản sắc và những lợi thế vượt trội của Hà Nội. Nghị quyết số 15-NQ/TW “Về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” là một trong những cơ sở quan trọng để xác định triết lý phát triển của Hà Nội.
Cũng từ việc phân tích những nét đặc sắc, đặc trưng của Hà Nội, GS.TS Phùng Hữu Phú nêu triết lý phát triển Thủ đô với 5 mệnh đề, 20 chữ: “Phát sáng nhân tài - Khai phóng trí tuệ - Lan tỏa nhân văn - Hòa điệu tự nhiên - Tiến cùng thời đại”. Triết lý này cần được thể hiện, quán triệt trong toàn bộ quá trình lập và triển khai thực hiện Quy hoạch Thủ đô.
 |
PGS.TS. Nguyễn Ngọc Hà phát biểu tại hội thảo. |
Phát biểu tham luận “Quy hoạch Thủ đô - tầm nhìn và khát vọng”, PGS.TS. Nguyễn Ngọc Hà, Phó tổng biên tập Tạp chí Cộng sản nhận định, hiện nay, Hà Nội đang triển khai đồng thời lập quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050; điều chỉnh quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065; sửa đổi, bổ sung Luật Thủ đô năm 2013 để trình Quốc hội vào năm 2024. Đây là thời cơ nhưng cũng là thách thức đối với công tác quy hoạch cho phát triển Thủ đô.
Nghị quyết số 15 của Bộ Chính trị xác định: Sông Hồng là trục xanh, cảnh quan trung tâm, phát triển đô thị hài hòa hai bên sông của Hà Nội. Nghiên cứu tăng tỉ lệ đất phát triển đô thị; xây dựng mô hình thành phố trực thuộc Thủ đô tại khu vực phía Bắc (vùng Đông Anh, Mê Linh, Sóc Sơn) và phía Tây (vùng Hòa Lạc, Xuân Mai); xây dựng đô thị thông minh trên cơ sở phát triển khu vực hai bên trục Nhật Tân - Nội Bài; tập trung triển khai quy hoạch, đầu tư xây dựng, ổn định dân cư hai bên bờ sông Hồng và sông Đuống; quy hoạch phát triển không gian ngầm đô thị, không gian xanh và không gian công cộng.
Quy hoạch xây dựng khu vực nông thôn hài hòa, gắn với phát triển đô thị, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống, kết nối đồng bộ với quy hoạch khu vực đô thị; khai thác hiệu quả cảnh quan thiên nhiên vùng nông thôn kết hợp với phát triển du lịch xanh. Đây chính là tầm nhìn cho quy hoạch Thủ đô trong vài chục năm tới.
Quán triệt chủ trương của Đảng; ngẫm kỹ và tiếp thu những triết lý, khung khổ của tiền nhân; với tinh thần chủ động, sáng tạo của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Hà Nội, có sự chung tay của cả nước, PGS.TS. Nguyễn Ngọc Hà nêu ý tưởng về tầm nhìn và khát vọng quy hoạch Thủ đô:
Thứ nhất, về địa – thế, tuân thủ nhận thức, quan điểm,triết lý xưa: Lưng tựa Ba Vì, mặt hướng sông Hồng. Địa giới Hà Nội đã vượt sông Hồng từ trên một thế kỷ trước (1903) và một thế kỷ sau đó đã có đơn vị hành chính đô thị là quận (2004), nay có thêm một số quận, nhưng về “thế” vẫn cần xác định mặt hướng sông và là sông Hồng. Điều này sẽ liên quan đến quy định về chức năng, vai trò, xu hướng phát triển của khu vực tả ngạn sông Hồng.
Song, việc lấy sông Hồng làm mặt tiền, thế hướng sông Hồng, không cản tầm nhìn của chúng ta đối với việc quy hoạch Thủ Đô và xác định hướng phát triển của Vùng Thủ đô vươn tới biển. Với cự ly chưa đầy 100 km đường chim bay, Bắc Ninh thành thành phố trực thuộc Trung ương, thị xã ở khu vực Bắc Hưng Yên, thành phố Hải Dương, Thành phố Hải Phòng,... cho phép chúng ta nghĩ đến chuyện đó trong tương lai gần. Và trong xu thế chung của thế giới khi biển ngày càng có ý nghĩa quan trọng, thế tựa núi, hướng biển của Thủ đô sẽ nâng thế và lực của quốc gia lên tầm cao mới.
Thứ hai, về trục phát triển, Quy hoạch Hà Nội sẽ có nhiều trục phát triển, nhưng cần nhấn mạnh hơn với một tinh thần nhất quán về trục phát triển sông Hồng: về tâm linh, về môi trường, về giao thông, về cây xanh, về mật độ xây dựng và kiến trúc, về văn hóa... Trong số các trục phát triển của Hà Nội thì trục sông Hồng có tính kết nối cao, rộng nhất, trên nhiều phương diện. Từ trục phát triển sông Hồng, quy hoạch chi tiết của các quận huyện sẽ lưu ý thêm tới những chi lưu của sông Hồng (sông Cà Lồ, sông Ngũ Huyện Khê, sông Đuống ở tả ngạn; sông Đáy (sông Hát), sông Nhuệ, sông Tô Lịch ở hữu ngạn).
Thứ ba, về tương quan giữa các thành tố phát triển. Dù trong những nghị quyết gần đây, yếu tố kinh tế ngày càng được nhấn mạnh, dần đưa lên hàng đầu (trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ và hội nhập quốc tế - Nghị quyết 15), thì trong quy hoạch Thủ đô vẫn cần quan tâm hàng đầu đến yếu tố văn hóa.
Quy hoạch Hà Nội theo hướng là thành phố di sản, có văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, mang bản sắc Thủ đô ngàn năm văn hiến; Hà Nội là thành phố sáng tạo, công nghiệp văn hóa phát triển, thành phố thông minh; là điểm đến của du lịch văn hóa, ẩm thực và trung tâm dịch vụ chất lượng cao; thành phố của các sự kiện văn hóa mang tầm quốc tế thường niên; thành phố hiện đại nhưng thanh bình với con người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hóa, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam.
Thứ tư, về hành chính, cơ chế đặc thù, nên tham khảo cách tiếp cận theo kiểu tứ trấn xưa. Lúc đó kinh thành thể hiện rất rõ vị trí trung tâm, được đặt ngang với trấn (chứ không phải là tỉnh). Nếu vậy cần tiếp cận theo Vùng Thủ đô chứ không phải là một cấp hành chính như/tương đương tỉnh.
Phát biểu tham luận tại Hội thảo, PGS.TS Bùi Tất Thắng, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) nhấn mạnh, bản chất của quy hoạch là bàn về tương lai, khát vọng phát triển của 1 quốc gia, vùng, địa phương bằng định vị không gian. Hà Nội đang làm đồng thời 3 việc quan trọng có mối liên hệ trực tiếp với nhau là: Lập quy hoạch Thủ đô, Điều chỉnh quy hoạch chung và xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi).
 |
PGS.TS Bùi Tất Thắng phát biểu tại Hội thảo. |
“Việc tiến hành cả 3 công việc cùng một lúc là cơ hội vô cùng quý giá để Hà Nội thể hiện những khát vọng xây dựng, phát triển Thủ đô trong giao đoạn tới, sánh vai được với Thủ đô các nước trong khu vực và thế giới”, PGS.TS Bùi Tất Thắng nói.
Cũng theo PGS.TS Bùi Tất Thắng, Quy hoạch Thủ đô Hà Nội tạo căn cứ lớn về định hướng phát triển và định vị không gian phát triển để Quy hoạch chung xây dựng điều chỉnh theo. Để thực hiện các quy hoạch này, Luật Thủ đô sẽ tạo ra căn cứ pháp lý về cơ chế, thể chế đặc thù để bảo đảm ý tưởng, mục tiêu xác định trong các quy hoạch được triển khai trong thực tiễn.
Góp ý tại hội thảo, nguyên Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển đề nghị, nên xác định quan điểm xây dựng Thủ đô thành đô thị có sức cạnh tranh và là động lực của vùng, cả nước và khu vực ASEAN. Không gian xây dựng phải kết hợp cả quá khứ, hiện tại và tương lai. Quan tâm phát triển không gian ngầm thậm chí xây dựng đô thị ngầm. Ưu tiên phát triển công cộng, giao thông đường thủy vì Hà Nội có nhiều con sông trong đó có sông Hồng là con sông lớn. Chú trọng phát triển không gian xanh, xử lý nước thải, rác thải.
Ông Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh: “Để giải quyết những vấn đề còn tồn tại, xây dựng một Thủ đô đáng sống, hạnh phúc, văn minh, hiện đại là trung tâm phát triển của vùng, đất nước và khu vực phải khẩn trương xây dựng Quy hoạch Thủ đô, hoàn thiện Luật Thủ đô sửa đổi”.
Cũng tại Hội thảo, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Sĩ Dũng cho rằng, Hà Nội với sự phát triển như hiện nay mà quản trị vẫn như cũ, tể chế không thay đổi thì rất khó. Hà Nội đang tiến hành sửa đổi Luật Thủ đô, đây là cơ hội lớn để thể hiện tư duy đổi mới trong phát triển Thủ đô.
Đó là mô hình phân cấp phân quyền bổ trợ cho Hà Nội được quyết định các vấn đề lớn như quyền quy hoạch phát triển đô thị bao gồm điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, cấp giấy phép quy hoạch; cung cấp dịch vụ công đô thị; giáo dục mầm non, tiểu học, trung học, các chương trình phúc lợi xã hội; chịu trách nhiệm về các dịch vụ y tế , vệ sinh, PCCC trên phạm vi TP; thúc đẩy phát triển du lịch và bảo tồn di sản văn hóa; chủ động cơ chế thu chi ngân sách; có quy chế thử nghiệm.
 |
PGS.TS Trần Đình Thiên phát biểu tại Hội thảo |
Còn PGS.TS Trần Đình Thiên cho rằng, thời gian không còn nhiều nên Hà Nội cần tăng tốc hoàn thiện các nội dung còn mờ nhạt trong báo cáo Quy hoạch. Nhất là những vấn đề lớn có tính quyết định, định hình chân dung tương lai của Hà Nội, ví dụ như nội dung về không gian ngầm.
Nhấn mạnh cơ hội để xác định tầm nhìn Thủ đô, PGS.TS Trần Đình Thiên đề xuất cần quán triệt tư tưởng Hà Nội phải sánh vai với các Thủ đô trên thế giới. Để đáp ứng yêu cầu này phải có tổng kết, đánh giá rất kỹ về thực trạng để từ đó có những nhận diện đúng để xác định tầm nhìn, mục tiêu đáp ứng cho 20, 30 năm tới. Bên cạnh đó, Luật Thủ đô (sửa đổi) phải thực sự tạo ra động lực cho Thủ đô phát triển xứng tầm, sánh vai được với các Thủ đô trên thế giới.
