Phân loại cổ đông
Căn cứ quyền/nghĩa vụ gắn liền với loại cổ phiếu mà họ sở hữu, cổ đông được phân loại thành:
- Cổ đông sáng lập: là những cổ đông đầu tiên góp vốn để hình thành nên CTCP. Theo Luật Doanh nghiệp thì cổ đông sáng lập là cổ đông tham gia xây dựng, thông qua và ký tên vào bản điều lệ đầu tiên của CTCP.
- Cổ đông đặc biệt: là cổ đông (thường là Nhà nước) mặc dù có thể chỉ nắm một số lượng cổ phần nhỏ, mang tính chất tượng trưng, nhưng có quyền phủ quyết trong một số quyết sách quan trọng (được quy định trong điều lệ công ty) của CTCP. Loại cổ đông này còn gọi là cổ đông ưu đãi biểu quyết.
- Cổ đông ưu đãi: là những cổ đông được ưu tiên một quyền nào đó như được trả cổ tức cao hơn hay quyền hưởng một tỷ lệ cổ tức cố định trước khi lợi nhuận được phân phối cho các cổ đông khác, quyền nhận lại giá trị của cổ phần khi có yêu cầu. Đi kèm với quyền ưu tiên, cổ đông ưu đãi thường bị hạn chế các quyền khác như không có quyền biểu quyết, dự họp ĐHCĐ, đề cử người vào HĐQT và Ban kiểm soát.
- Cổ đông thường: là các cổ đông còn lại.
Ngoài ra, căn cứ tỷ lệ cổ phần mà cổ đông nắm giữ, cổ đông được phân loại thành cổ đông lớn và cổ đông thiểu số. Tỷ lệ để có thể coi là cổ đông lớn thường do điều lệ CTCP quy định trên cơ sở tuân thủ luật pháp. Theo Luật Chứng khoán số 70/2006/QH11 thì cổ đông sở hữu trực tiếp hoặc gián tiếp từ 5% trở lên số cổ phiếu có quyền biểu quyết của tổ chức phát hành được coi là cổ đông lớn.
Quyền cơ bản của cổ đông
- Quyền biểu quyết: Với số cổ phiếu tương ứng, cổ đông có thể biểu quyết trực tiếp hay thông qua đại diện do cổ đông uỷ quyền một cách hợp pháp để biểu quyết những vấn đề quan trọng trong hoạt động của công ty như đường lối, chiến lược kinh doanh, phân phối lợi nhuận, tăng hoặc giảm vốn điều lệ. Lưu ý, cổ đông ưu đãi không có quyền này.
- Quyền nhận cổ tức (lãi cổ phần) từ lợi nhuận của công ty tương ứng với số cổ phần mà họ nắm giữ; nhận phần giá trị tài sản còn lại của công ty khi công ty giải thể hoặc phá sản. Khi công ty phá sản, giải thể, cổ đông chỉ có thể được nhận giá trị tài sản còn lại của công ty sau khi công ty đã thực hiện thanh toán các khoản nợ hay nói một cách khác, quyền của cổ đông đối với tài sản của CTCP có thứ tự ưu tiên xếp sau các chủ nợ của công ty đó.
- Quyền đăng ký mua những cổ phiếu mới phát hành thêm về sau trước khi chúng được đem bán rộng rãi cho công chúng, trừ khi cổ đông khước từ quyền này.
- Quyền chuyển nhượng cổ phần đang nắm giữ. Lưu ý, cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết không được chuyển nhượng cổ phần đó cho người khác.
