Một tháng tranh tài nảy lửa của World Cup 2022 đã qua đi, nhưng dư âm của nó vẫn còn kéo dài. Không chỉ là kỳ World Cup đầu tiên diễn ra vào mùa Đông, không chỉ là kỳ World Cup với nhiều trận cầu bất ngờ, khi nhiều đội bóng được đánh giá cao hơn với nhiều ngôi sao phải dừng bước trước các đội bóng yếu hơn, mà còn là kỳ World Cup lịch sử khi thế giới túc cầu chứng kiến thiên tài bóng đá Messi có được danh hiệu cao quý nhất còn thiếu.
Chức vô địch World Cup 2022 lần đầu tiên của Messi và đồng đội như liều thuốc giảm đau, không chỉ giúp người dân Argentina quên đi nỗi đau của nền kinh tế trong nước với lạm phát lên tới gần 100%, mà còn giúp nhiều nhà đầu tư chứng khoán Việt Nam tạm quên đi nỗi đau mất mát.
Những sầu não, than vãn khi tài khoản bay 60 - 70% tạm thay bằng niềm vui khi thần tượng Messi cuối cùng cũng có được thứ quý giá nhất đối với mỗi cầu thủ - Cup Vàng thế giới.
Tại sao bóng đá lại có sức hút như vậy? Phải chăng cũng như thị trường chứng khoán, sự không chắc chắn, hồi hộp, bám đuổi đôi khi nghẹt thở tạo cho nhà đầu tư cảm giác phiêu lưu và hấp dẫn? Đã có những nghiên cứu cho rằng, chính sự biến động khó lường của thị trường chứng khoán cũng giống như diễn biến bất ngờ của các trận cầu, hay các môn thể thao, khiến não bộ tiết ra Dopamine, một loại "hormone hạnh phúc" kích thích nhà đầu tư. Tuy nhiên, với vết thương nặng chưa lành, nỗi đau sẽ trở lại khi thuốc giảm đau hết tác dụng.
 |
| Ông Trần Thăng Long, Giám đốc Phân tích Công ty Chứng khoán BSC. |
Quay lại thực tại, một người bạn vừa hỏi tôi về lựa chọn Top 10 sự kiện thị trường chứng khoán 2022, nhưng thật khó nói khi năm qua có rất nhiều sự kiện "Thiên nga đen".
Năm 2022 thực sự là năm thử thách khốc liệt với giới đầu tư, với nhiều diễn biến chưa từng xảy ra trong lịch sử thị trường.
VN-Index mở cửa với mức 1.525 điểm và giảm về mức thấp nhất trong năm là 873 điểm trong phiên 16/11/2022, tương đương mức giảm gần 43%, mức giảm mạnh hơn tất cả các đợt điều chỉnh từ 2009 - 2021 và chỉ đứng sau mức sụt giảm tới 77% của năm 2008 - năm khủng hoảng tài chính toàn cầu.
Chúng ta đang sống trong những giây phút lịch sử của thị trường chứng khoán. Nhiều bạn bè, khách hàng của tôi tâm sự đã phải trải qua một năm vô cùng khó khăn sau đại dịch.
Tuy nhiên, như một câu nói nổi tiếng: “Điều này rồi sẽ qua đi” (This too shall pass), vấn đề là chúng ta đã học được những gì từ thị trường để chuẩn bị cho thời gian tới.
Ai cũng nên có riêng một nhật ký đầu tư
Tôi vẫn giữ thói quen viết nhật ký, để ghi lại những dấu mốc quan trọng trong quá trình đầu tư, những thăng trầm của thị trường và của cảm xúc, hay các quyết định đúng/sai của bản thân. Ai cũng nên có một quyển nhật ký đầu tư để đôi khi cần, nhất là khi thị trường biến động mạnh thì lại mang ra đọc và chiêm nghiệm lại, tự răn dạy bản thân, để những sai sót sẽ thành bài học và không thể lãng phí.
Lần lượt đọc lại những nhật ký viết vào đúng thời điểm xảy ra các biến động lớn của thị trường chứng khoán trong 15 năm qua, như sự kiện tỷ giá năm 2011, bầu Kiên năm 2012, “cuộc chiến sáp nhập” Sacombank năm 2013, giàn khoan HD981 năm 2014, giá dầu giảm năm 2014, siết margin năm 2015, phá giá đồng nhân dân tệ năm 2015, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất năm 2015, Brexit năm 2016, margin năm 2018, Covid-19 năm 2020…, năm nào cũng vậy, thị trường chứng khoán Việt Nam đều có 1 - 2 đợt điều chỉnh đủ lớn với quy mô thông thường từ 10 - 20%, nhưng có lẽ chưa có đợt nào có sức công phá lớn như đợt giảm điểm năm 2022.
Không có lũ sẽ không có phù sa
Dù sẽ gặp nhiều khó khăn, nhưng nhìn chung các chỉ tiêu chính về kinh tế vĩ mô của Việt Nam năm 2023 như tăng trưởng GDP, tỷ giá, lạm phát (CPI), xuất nhập khẩu, dự trữ ngoại hối… được dự báo vẫn ở mức khả quan hơn đáng kể so với các quốc gia trong khu vực, cũng như các quốc gia thuộc nhóm thị trường mới nổi và thị trường đường biên (emerging market và frontier market).
Trong năm 2022, bức tranh kinh tế Việt Nam tươi sáng với tăng trưởng GDP ước đạt 8,02% - mức cao nhất trong 10 năm qua, lạm phát được kiểm soát… Tuy nhiên, tương phản với bức tranh kinh tế, VN-Index là một trong số các chỉ số giảm nhiều nhất thế giới (đỉnh - đáy). Định giá chung của P/E thị trường cũng giảm dưới mốc hiếm khi xảy ra - thấp hơn 2 lần độ lệch chuẩn từ trung bình 5 năm. Điều này về thống kê cho thấy một cơ hội thực sự lớn, nhất là đối với các nhà đầu tư dài hạn.
 |
Chỉ số giá trên thu nhập cổ phiếu (P/E) của VN-Index giai đoạn 2017 - 2022. |
Không ai có thể biết chính xác thị trường sẽ tạo đáy khi nào, nhưng với mức định giá và diễn biến hiện tại, có thể nói, VN-Index đang rất rẻ so với các thị trường khác và với chính bản thân lịch sử chỉ số này.
Mọi vật đều cân bằng, không có bão lũ thì cũng không có phù sa cho cây trồng, thị trường chứng khoán không có những đợt giảm điểm lớn thì cũng không thể tạo đà cho thay đổi và phát triển, cũng như cơ hội cho những thành viên thị trường.
Nắm rõ nguyên tắc của DR Alexander Elder
Đa số nhà đầu tư dành nhiều thời gian để đoán đáy, đoán đỉnh bằng nhiều phương pháp khác nhau, nhưng nhiều người lại quên đi hoặc làm ngược lại nguyên tắc của DR Alexander Elder - một trong những trader nổi tiếng và là tác giả của nhiều cuốn sách tâm đắc về đầu tư và trading.
Theo nguyên tắc của DR Alexander Elder, ưu tiên của các nhà đầu tư thông thường gồm: (1) Phải sống sót, (2) gia tăng vốn, (3) kiếm thật nhiều tiền. Tuy vậy, đa số nhà đầu tư cá nhân trên thị trường chứng khoán Việt Nam lại đặt mức ưu tiên theo thứ tự 3, 2, 1, thậm chí là chỉ có mục tiêu số 3 mà quên mất hai mục tiêu 1, 2 (trước khi kiếm được tiền thì phải bảo vệ được tiền đã).
Vấn đề của nhà đầu tư không phải là đoán đáy, bởi trong suốt 15 năm đầu tư, tôi chưa từng gặp được ai, kể cả các chuyên gia, có thể đoán được đúng đáy thị trường quá 1 lần. Việc thực sự cần làm là nhà đầu tư cần nâng cao năng lực đầu tư, quản trị rủi ro, kế hoạch đầu tư, tập trung vào các doanh nghiệp bài bản, những sản phẩm mà mình hiểu và nắm được thông tin.
Xin được kết bài bởi một trong những câu nói tôi ưa thích nhất, thể hiện hết vẻ đẹp và sự khốc liệt của thị trường, cũng như tư chất của nhà đầu tư cần có để tồn tại, tích lũy và thu được lợi nhuận: "Không đâu như thị trường chứng khoán, nơi mà người mới thì mang nick cáo già, Soros, Warren Buffett, người lính già thì mang nick gà con, thỏ non, mèo con. Không đâu như thị trường chứng khoán, người mới tích cực khoe chiến tích, còn người lính già ngồi mài gươm giáo, chuẩn bị giáp mũ. Không đâu như thị trường chứng khoán, khi người mới kiếm được rất nhiều tiền, người lính già cũng mắc sai lầm, rồi cùng nhau ôn lại bài học đầu tiên… là đừng để mất tiền".
