16 năm phát triển, thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam đã tích lũy “lưng vốn” đáng kể sau thời kỳ phát triển nhanh của tuổi mới lớn. Điều này phần nào thể hiện qua những con số mà Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK), Bộ Tài chính cập nhật đến cuối tháng 6/2016.
Theo đó, vốn hóa thị trường đạt 1.512 nghìn tỷ đồng, tăng 11,2% so với cuối năm 2015, tương đương 36% GDP. Ngoài hơn 300 công ty đăng ký giao dịch trên sàn UPCoM, đến cuối tháng 6/2016, tổng số công ty niêm yết trên cả Sở GDCK TP.HCM (HOSE) và Sở GDCK Hà Nội (HNX) là 686 công ty.
Với khoảng 1.000 công ty đại chúng ngoài sàn, tiềm năng để vượt con số 1.000 doanh nghiệp trên sàn còn rất lớn, nhất là khi nhà quản lý đang rốt ráo áp dụng nhiều giải pháp nhằm gắn chặt hơn quá trình chào bán cổ phần lần đầu ra công chúng (IPO) với niêm yết, đăng ký giao dịch, cũng như thúc đẩy các doanh nghiệp đã IPO cách đây nhiều năm lên sàn.
Số lượng nhà đầu tư đã có bước tăng ấn tượng trong thời gian gần đây, khi tổng lượng tài khoản nhà đầu tư đạt 1,54 triệu tài khoản (tăng 2% so với cuối năm 2015). Theo Trung tâm Lưu ký chứng khoán (VSD), đến hết tháng 6/2016, VSD đã cấp mã số giao dịch chứng khoán cho 19.278 NĐT nước ngoài (2.974 tổ chức và 16.304 cá nhân).
Sau giai đoạn tăng nóng về lượng, (trước năm 2007) quá trình tái cấu trúc các tổ chức trung gian tài chính đã giúp thu hẹp về số lượng, đồng thời theo đánh giá của UBCK, “sức khỏe” về tài chính, quản trị của các tổ chức này đang cải thiện về chất. Thị trường có 79 công ty chứng khoán, 29 quỹ đầu tư đang hoạt động, trong đó phần lớn là quỹ mở (18 quỹ)…
Thực ra, không phải ở vào tuổi 16 việc tính chuyện “lớn” chắc cho TTCK mới được quan tâm, mà ngay từ cuối năm 2012, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án Tái cấu trúc TTCK với nhiều giải pháp nhằm lái thị trường vào “đường ray” phát triển vững chắc sau hơn 10 năm phát triển nhanh của một thị trường mới đi vào hoạt động.
Hơn 3 năm triển khai các giải pháp tái cấu trúc, diện mạo của thị trường đã có những thay đổi rõ nét: số lượng công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đã… vợi đi đáng kể, kèm theo đó, ngày càng có nhiều DN dịch vụ chứng khoán đuợc vinh danh trong các giải thưởng khu vực và quốc tế (SSI, BVSC, HSC, VDSC…). Để thúc đẩy thị trường vận động theo quỹ đạo này, những giải pháp lớn mà ngành chứng khoán đang tập trung triển khai là tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, nhất là chuẩn bị xây dựng Luật Chứng khoán thế hệ hai, nhằm đáp ứng đòi hỏi phát triển trong giai đoạn mới. Đẩy mạnh cổ phần hóa, thoái vốn của các doanh nghiệp nhà nước gắn với niêm yết và đăng ký giao dịch. Nâng cao chất lượng các cổ phiếu niêm yết thông qua cải thiện chất lượng quản trị công ty, quản trị rủi ro, tăng tính minh bạch trên TTCK. Tiếp tục thực hiện các biện pháp cải tiến thị trường UPCoM.
Liên quan đến hướng phát triển và đa dạng hóa cơ sở nhà đầu tư, ngành chứng khoán đang tìm cách tháo gỡ vướng mắc trong áp dụng quy định nâng tỷ lệ sở hữu nước ngoài; bổ sung quy định hướng dẫn cổ phiếu không có quyền biểu quyết; tiếp tục triển khai các giải pháp nâng hạng thị trường từ cận biên lên mới nổi trên bảng xếp hạng của MSCI...
Trong cuộc làm việc với ngành tài chính mới đây, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đã chỉ ra những việc UBCK, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các bộ ngành liên quan cần tập trung phối hợp triển khai để thúc đẩy phát triển TTCK hiệu quả, bền vững.
Theo đó, đối với thị trường cổ phiếu và trái phiếu, cần tiếp tục đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước gắn với niêm yết, đăng ký giao dịch trên TTCK. Tiếp tục tái cơ cấu mạnh hơn nhà đầu tư trên thị trường trái phiếu, đặc biệt là tái cơ cấu theo hướng giảm dần sự phụ thuộc vào các ngân hàng thương mại, phát triển các nhà đầu tư là các định chế đầu tư, các tổ chức bảo hiểm, quỹ hưu trí tự nguyện. Tiếp tục có giải pháp thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Cần đưa TTCK phái sinh vào hoạt động từ 1/1/2017. Bộ Tài chính cần sớm trình Chính phủ phương án hợp nhất HOSE và HNX. Để thu hút dòng vốn nước ngoài, các bộ ngành cần rà soát quy định nới room theo ngành nghề để có giải pháp thúc đẩy, tháo gỡ vướng mắc trong hướng dẫn Luật Đầu tư. Ngân hàng Nhà nước rà soát, hoàn thiện các chính sách liên quan; phối hợp trong điều hành chính sách tài chính, tiền tệ, đặc biệt là vấn đề liên quan đến thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu chính phủ và công tác quản lý, giám sát các dòng vốn...
Sẽ tiếp tục cải thiện sự minh bạch, công bằng trên TTCK
TS. Vũ Bằng, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK)
Thời gian qua, sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, việc triển khai đồng bộ các giải pháp của Bộ Tài chính, UBCK và sự phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan, đã giúp TTCK vận hành suôn sẻ và ổn định. Chỉ số thị trường đã duy trì được xu hướng tăng trưởng trong 5 năm qua (2011-2015); quy mô, chất lượng, hiệu quả hoạt động của thị trường được cải thiện, cấu trúc ngày càng hoàn thiện…
Về huy động vốn, riêng trong giai đoạn 2011-2015, quy mô huy động vốn qua TTCK đạt hơn 1.211 nghìn tỷ đồng, gấp gần 4 lần so với giai đoạn 2006-2010, đóng góp bình quân 23% tổng vốn đầu tư toàn xã hội; quy mô vốn hóa cả thị trường cổ phiếu và trái phiếu đạt 59% GDP.
Việc ban hành các văn bản pháp luật với những cải cách đột phá đã tạo lập được khuôn khổ pháp lý cao, đồng bộ, thống nhất, phù hợp với thông lệ quốc tế, đã có tác động tích cực tới thị trường. Tính công khai, minh bạch, quản trị công ty được tăng cường, tiếp cận thông lệ quốc tế.
Công tác tái cấu trúc cũng đạt được những kết quả quan trọng, bảo đảm các mục tiêu, yêu cầu đề ra. Qua đó, giúp TTCK phát triển lành mạnh, từng bước trở thành kênh dẫn vốn quan trọng cho nền kinh tế.
Trong thời gian tới, ngành chứng khoán sẽ tiếp tục tập trung thúc đẩy sự minh bạch, công bằng thông qua việc nâng cao chất lượng công bố thông tin, quản trị công ty và quan hệ nhà đầu tư, hỗ trợ các DN phát triển lành mạnh, từ đó tạo nên các trụ cột cho TTCK tăng sức cạnh tranh và hội nhập.
