Giá lương thực tăng vọt và trong một số trường hợp, mối đe dọa về bất ổn xã hội đã dẫn đến xu hướng các nhà xuất khẩu cấm xuất khẩu ra nước ngoài hoặc đưa ra các hạn chế khác như thuế quan hoặc hạn ngạch. Những bước đi theo chủ nghĩa bảo hộ này chỉ khiến dự luật nhập khẩu lương thực tăng thêm đối với các quốc gia phụ thuộc vào thị trường quốc tế đối với các mặt hàng lương thực quan trọng, đánh vào một số người nghèo nhất trên thế giới.
Beata Javorcik, nhà kinh tế trưởng tại Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Châu Âu (EBRD) cảnh báo, chủ nghĩa bảo hộ sẽ chỉ làm tăng giá một cách giả tạo và gây ra tình trạng mất an ninh lương thực toàn cầu.
“Điều này sẽ làm tăng tỷ lệ nghèo đói trên toàn cầu. Và trong những tình huống cực đoan, nó có thể khiến các chế độ độc tài trở nên áp bức hơn”.
Trước khi xung đột Nga - Ukraine leo thang, hạn hán và hạn chế lao động do Covid-19 đã khiến giá lương thực quốc tế tăng cao. Theo Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế (IFPRI), căng thẳng địa chính trị đã khiến 23 quốc gia chuyển sang chủ nghĩa bảo hộ lương thực.
IFPRI cho biết, thị phần của các sản phẩm bị hạn chế trong thương mại thực phẩm thế giới là 17%, cùng mức đã thấy trong cuộc khủng hoảng lương thực và năng lượng 2007 - 2008.
Indonesia tháng trước đã trở thành quốc gia mới nhất thông báo lệnh cấm xuất khẩu, ngừng bán dầu cọ ở nước ngoài. Mặt hàng này là dầu thực vật được buôn bán nhiều nhất trên thế giới, được sử dụng trong mọi thứ từ bánh ngọt đến mỹ phẩm.
Quyết định của Indonesia là một đòn giáng mạnh khác đối với người tiêu dùng vốn đang phải vật lộn với việc giá dầu ăn tăng vọt vì sự thiếu hụt nguồn cung từ nhà cung cấp dầu hướng dương hàng đầu Ukraine. Các siêu thị ở EU và Anh đã giới hạn sản lượng dầu ăn bán ra khi những người mua sắm đổ xô đi tích trữ.
Động thái của nhà xuất khẩu dầu cọ hàng đầu cùng với dầu hướng dương của Ukraine và Nga chiếm hơn 40% nguồn cung trên thị trường dầu thực vật quốc tế đã trở nên khó tiếp cận.
 |
Chỉ số giá lương thực toàn cầu |
Trong khi lệnh cấm đã ngăn chặn sự bất bình ở Indonesia, nó đã gây ra hỗn loạn ở những nơi khác. Pakistan đang đối mặt với cuộc khủng hoảng lạm phát, đã sớm thành lập một lực lượng đặc nhiệm chính thức để giải quyết nguồn cung dầu cọ của mình.
Theo Usman Qureshi, Thư ký chung Bộ Thương mại Pakistan, Islamabad đã tìm cách trấn an công chúng bằng cách tìm kiếm sự đảm bảo từ các quan chức Indonesia rằng, Jakarta sẽ nối lại các chuyến hàng trước cuối tháng.
Mặc dù các nhà kinh doanh hàng nông sản không kỳ vọng lệnh cấm sẽ kéo dài, nhưng một số người cảnh báo rằng, động thái bất ngờ đã ảnh hưởng đến danh tiếng của Indonesia như một nơi kinh doanh. Một nhà kinh doanh dầu cọ ở Singapore cho biết: “Tôi sẽ đa dạng hóa khả năng nhập khẩu hơn một chút trong tương lai”.
David Laborde, một thành viên nghiên cứu cấp cao tại IFPRI cho biết, các hạn chế xuất khẩu đã tạo ra hiệu ứng domino, làm giảm nguồn cung trên thế giới cho những người cần nó.
“Cuối cùng điều đó sẽ phá hoại hệ thống thương mại thế giới”, ông nói và cho biết thêm rằng, bằng cách hạn chế tiếp cận thị trường quốc tế, các hạn chế cũng làm giảm động lực cho nông dân trồng trọt.
Mặt khác, các công ty kinh doanh hàng hóa hiện đang tập trung vào việc liệu Ấn Độ có công bố lệnh cấm xuất khẩu thực phẩm hay không.
Là một trong những nhà sản xuất lúa mì lớn nhất thế giới, xuất khẩu của Ấn Độ đã tăng lên mức cao kỷ lục hơn 7 triệu tấn trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2022, giúp bù đắp sự thiếu hụt do căng thẳng ở Ukraine gây ra. Nhưng nắng nóng gay gắt vào tháng 3 và tháng 4, nhiệt độ lên tới 45 độ C ảnh hưởng đến phần lớn vành đai lúa mì của Ấn Độ, đã làm gia tăng lo ngại về nguồn cung nội địa của quốc gia này.
Giá niêm yết trên thị trường lúa mì trên thế giới đã tăng trong vài ngày qua sau khi có báo cáo rằng, New Delhi cũng đang xem xét hạn chế xuất khẩu để bảo vệ dự trữ trong nước khỏi tình trạng thiếu hụt thêm.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Thực phẩm của Ấn Độ Sudhanshu Pandey cho biết: “Xuất khẩu lúa mì đang tăng lên, đồng thời vụ lúa mì của Argentina xuất hiện từ tháng 6 sẽ giảm bớt áp lực đối với nguồn cung của Ấn Độ và toàn cầu.
Các công ty kinh doanh hàng hóa cho biết, bất kỳ hạn chế nào đối với hàng xuất khẩu của Ấn Độ sẽ gây chấn động thị trường quốc tế.
Kona Haque, người đứng đầu nghiên cứu tại ED&F Man, một nhà kinh doanh hàng nông nghiệp cho biết: “Thế giới đang dựa vào Ấn Độ để có nguồn cung thay thế vào thời điểm tồn kho toàn cầu khan hiếm và nguồn cung vẫn bị hạn chế nghiêm trọng từ Biển Đen. Bất kỳ gợi ý nào về việc Ấn Độ có thể chuyển sang cấm xuất khẩu sẽ khiến thị trường lúa mì toàn cầu hoảng loạn và giá cả tăng cao”.
