Tuy nhiên, công ty tài chính (CTTC) vẫn có thế mạnh riêng của mình để cạnh tranh với ngân hàng trong mảng cho vay tiêu dùng. Chính cạnh tranh sẽ giúp khách hàng có lợi hơn, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài chính tiêu dùng đang còn non trẻ ở Việt Nam.
Lợi thế của CTTC
Thứ nhất, CTTC cung cấp sự tiện lợi và nhanh chóng cho khách hàng trong thủ tục và công tác giải ngân. Với ngân hàng, các khách hàng phải đến tận phòng giao dịch để vay tiền, trong khi chỉ cần vào một cửa hàng bán lẻ hàng điện tử, xe máy…, khách hàng đã được phục vụ bởi nhân viên CTTC.
Thủ tục của CTTC đơn giản, chỉ cần giấy tờ tùy thân (CMND và hộ khẩu hoặc bằng lái xe) với thời gian giải ngân “siêu tốc”, thậm chí chỉ trong vòng 15 phút. Đặc biệt, các CTTC cũng đưa ra nhiều mức lãi suất để khách hàng có thể lựa chọn tùy theo các loại giấy tờ mà mình có thể cung cấp để chứng minh thu nhập và khả năng trả nợ.
Thứ hai, khách hàng của CTTC thường là những người không thỏa mãn điều kiện vay của ngân hàng như những người làm nghề tự do không cung cấp được hợp đồng lao động, bảng lương…
Thứ ba, khoản vay của CTTC khá nhỏ và trong thời gian ngắn, chỉ dưới 50 triệu đồng và kỳ hạn phổ biến là từ 6 - 12 tháng. Những sản phẩm tín dụng này thông thường ngân hàng không cung cấp, nếu có phải cho vay qua thẻ, mà để có thẻ tín dụng của ngân hàng thì không phải điều đơn giản.
Do vậy, dù các ngân hàng có tập trung vào mảng ngân hàng bán lẻ, trong đó có cho vay tiêu dùng thì CTTC vẫn có một phân khúc khách hàng khác và lợi thế nhất định trong việc cung cấp cho khách hàng sự tiện lợi, nhanh chóng.
Thực tế, các sản phẩm mà CTTC đang triển khai ngày càng tiệm cận với nhu cầu của người Việt Nam, minh chứng thông qua số lượng khách hàng của Home Credit ngày càng tăng qua các năm. Đến nay, sau hơn 6 năm hoạt động tại Việt Nam, Home Credit đã có hơn 3 triệu khách hàng, với số lượng đơn xin vay vốn trung bình mỗi ngày là 5.900, tăng gần 20% so với trung bình năm 2014.
Không chỉ với khách hàng cá nhân, các CTTC cũng thiết kế những sản phẩm phù hợp với kế hoạch, mục tiêu của đối tác là các nhà bán lẻ và nhà sản xuất. Hiện tại, theo Ngân hàng Nhà nước, dư nợ cho vay tiêu dùng chỉ chiếm khoảng 8% tổng dư nợ tín dụng.
Trong khi đó, số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy, chỉ có khoảng 20% dân số Việt Nam (khoảng gần 20 triệu người) có tài khoản ngân hàng. Như vậy, có thể thấy rằng, dư địa để phát triển mảng tài chính tiêu dùng ở Việt Nam còn rất lớn, nhu cầu vay tiêu dùng của người dân còn rất nhiều, nên theo tôi, trong trung hạn sắp tới, mảng cho vay tiêu dùng tại Việt Nam vẫn còn rất nhiều đất để phát triển.
Cạnh tranh bằng dịch vụ
Khi xây dựng các gói sản phẩm cho vay, CTTC sẽ khảo sát dựa trên những yếu tố sát thực với nhu cầu của thị trường. Tại Home Credit, Công ty dựa trên nhu cầu khách hàng cũng như của các đối tác.
Để đáp ứng nhu cầu đa dạng của tất cả khách hàng, các sản phẩm cho vay trả góp của Home Credit hiện tại đã cho phép khách hàng được lựa chọn bất kỳ kỳ hạn nào khách muốn cũng như khoản phải trả trước để phù hợp với khả năng tài chính của khách hàng.
Nắm được nhu cầu khách thích vay lãi suất 0%, chúng tôi cũng tung ra hàng loạt sản phẩm cho vay lãi suất 0%, mới nhất là đã triển khai cho vay trả góp xe máy lãi suất 0% với một số đối tác. Home Credit cũng ngày càng đa dạng hóa các sản phẩm tài chính, cho phép khách hàng lựa chọn mức phí trả trước (từ 10 - 50% giá trị món hàng), và lựa chọn kỳ hạn vay (từ 6 đến 36 tháng).
Bộ phận Quản lý rủi ro cũng đóng góp vào việc đưa ra những sản phẩm phù hợp với nhu cầu khách hàng. Ngoài những công cụ đánh giá truyền thống dựa trên lịch sử tín dụng của khách hàng, chúng tôi còn sử dụng những mô hình thống kê để thiết lập hồ sơ về những hành vi tiềm năng của khách hàng.
Mô hình này giúp chúng tôi tối đa hóa tất cả những hiểu biết của mình về khách hàng. Nhờ vậy, Home Credit có thể đưa ra nhiều sản phẩm phục vụ mục đích đa dạng của khách hàng. Sản phẩm khác biệt, nhưng phù hợp với nhu cầu, thị hiếu khách hàng là một trong những nhân tố quan trọng để thu hút khách hàng.
Trong những tháng cuối năm 2015, Home Credit liên tục đưa ra các sản phẩm lãi suất 0% cũng như nhiều chương trình ưu đãi cho khách hàng, và các chương trình này đã đóng góp lớn vào kết quả kinh doanh của Công ty.
Nhờ có những sản phẩm ưu đãi mà số lượng hồ sơ xin vay của Home Credit trong năm 2015 đã tăng 23% so với năm 2014. Đến cuối 2015, tính riêng mảng cho vay trả góp xe máy và hàng lâu bền (như điện tử, điện máy, hàng nội thất…), số dư nợ của những hợp đồng có sử dụng ưu đãi chiếm đến 71% tổng dư nợ của 2 mảng này.
So với năm 2014, số lượng hợp đồng sử dụng sản phẩm và chương trình ưu đãi trong năm 2015 tăng gấn 8 lần và dư nợ của các hợp đồng sử dụng sản phẩm ưu đãi tăng gấp 8,7 lần so với năm 2014. Ngoài ra, khi triển khai các chương trình ưu đãi như sản phẩm lãi suất 0%, Công ty có thể tăng cường mối quan hệ với các đối tác, mở rộng cơ sở dữ liệu khách hàng của mình, và có thể bán chéo các sản phẩm khác (chẳng hạn như sản phẩm cho vay tiền mặt).
Để có được các khoản vay có lãi suất 0% là nhờ sự bắt tay chia sẻ lợi nhuận giữa CTTC và các đơn vị bán hàng, nhà sản xuất. Home Credit đã gặp các nhà cung cấp để thỏa thuận, và rất nhiều DN bán lẻ nhận ra rằng, kết hợp với CTTC cho vay 0% lãi suất, lợi nhuận trên một sản phẩm có thể giảm chút ít nhưng doanh số sẽ tăng nhờ bán được nhiều sản phẩm hơn.
Với những sản phẩm này, cả 4 bên sẽ cùng có lợi, người tiêu dùng được vay không lãi suất, người sản xuất và nhà bán lẻ bán được nhiều hàng, CTTC có khách hàng và Chính phủ cũng thu được nhiều thuế hơn. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa tất cả khách hàng của Home Credit được vay 0%. Thực tế, một số khách hàng vẫn phải chịu lãi suất cao vì có lịch sử tín dụng không tốt.
Tính minh bạch và trách nhiệm
Cả 3 yếu tố thủ tục, sản phẩm và lãi suất đều là những yếu tố có sự cạnh tranh mạnh mẽ giữa các CTTC. Tuy nhiên, cạnh tranh thì cũng phải có mức độ để đảm bảo cân bằng giữa sự thuận lợi cho khách hàng và quản trị rủi ro của công ty, nếu không có thể dẫn đến tình trạng “cạnh tranh xuống đáy”.
Điều quan trọng nhất đó là các CTTC cần cạnh tranh về tính minh bạch và có trách nhiệm với khách hàng. Từ khi bắt đầu hoạt động tại Việt Nam, Home Credit đã xác định trở thành một nhà cho vay minh bạch và có trách nhiệm là một trong những điều quan trọng trong chiến lược hoạt động và phát triển của Công ty tại đây. Home Credit đã thực hiện rất nhiều dự án nhằm cải thiện chất lượng dịch vụ, phục vụ tốt nhất cho khách hàng.
Công ty đã thành lập một phòng có tên gọi “Trải nghiệm khách hàng” vào tháng 4/2015 để tiếp nhận, tìm hiểu và xử lý một cách thấu đáo từng khiếu nại của khách hàng được gửi đến qua các kênh như trung tâm dịch vụ khách hàng, facebook, email, gặp trực tiếp. Và việc làm này đã có kết quả tích cực. Hầu hết những vấn đề bị than phiền nhiều nhất trong giai đoạn từ tháng 4 - 8/2015 đều đã giảm xuống sau khi Phòng “Trải nghiệm khách hàng” có hành động.
Cụ thể, số lượng khiếu nại về vấn đề thanh toán đã giảm 32%, về phí phạt giảm 29,4% và về thái độ nhân viên đã giảm 21%. Ngoài ra, Home Credit còn hoàn thành những dự án đem lại lợi ích lớn cho khách hàng, chẳng hạn như giảm tổng số trang hợp đồng từ 17 xuống còn 8 trang, cho khách hàng nhận hợp đồng ngay khi vay, cũng như hợp tác với nhiều đối tác mở rộng mạng lưới thanh toán giúp khách hàng chủ động hơn trong việc thanh toán của mình.
Tuy nhiên, tôi không cho rằng, cải tiến dịch vụ, sản phẩm là để loại bỏ đối thủ, mà sự cạnh tranh này sẽ giúp khách hàng có lợi hơn, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài chính tiêu dùng đang còn non trẻ ở Việt Nam. Rõ ràng, với sự hiện diện của các CTTC tiêu dùng, nhiều khách hàng đã được hỗ trợ tài chính cũng như trải nghiệm dịch vụ tài chính hiện đại.
Cần được nhìn nhận khách quan
Ở các thị trường mới nổi như Việt Nam, sẽ có một bộ phận lớn người dân chưa được tiếp cận các dịch vụ tài chính hiện đại nên chưa hiểu cũng như chưa phân biệt được dịch vụ của CTTC và ngân hàng.
Điều này các CTTC phải chấp nhận khi mở rộng hoạt động ở những thị trường mới nổi. Là một trong những công ty tiên phong trong lĩnh vực này, một phần trách nhiệm của Home Credit sẽ là hỗ trợ phổ cập kiến thức tài chính cho người dân. Tuy nhiên, vấn đề này không thể thực hiện một sớm một chiều mà phải là một hoạt động dài hạn, nó cũng thể hiện cam kết hoạt động lâu dài tại Việt Nam của Home Credit. Công ty rất mong muốn các cơ quan chức năng có hoạt động tư vấn, phổ cập kiến thức tài chính để người dân hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mình trong các giao kết tín dụng.
Chẳng hạn như một quyền cơ bản nhất mà không phải người dân nào cũng biết và cũng thực hiện đó là họ có quyền yêu cầu nhân viên giải thích thật rõ hợp đồng tín dụng cho đến khi họ hiểu thật rõ.
Thực tế, dịch vụ vay tiêu dùng tín chấp từ các CTTC có tư cách pháp nhân rõ ràng với đặc tính giải ngân nhanh chóng, thủ tục đơn giản, lãi suất hợp lý cũng như hoạt động trong khuôn khổ luật pháp Việt Nam được xem là một giải pháp lý tưởng cho nhu cầu tài chính của nhóm khách hàng không đủ điều kiện tiếp cận vốn vay ngân hàng.
Tuy vậy, thị trường tương đối mới mẻ này vẫn tiềm ẩn rủi ro mà cả bên cho vay và người đi vay cần phải suy xét. Thông thường, người tiêu dùng chỉ nhìn vào tiện ích của dịch vụ mà không xem xét kỹ càng khả năng trả nợ của mình, hay sự cần thiết của khoản vay, dẫn đến chi tiêu vượt quá khả năng trả nợ. Và khi lâm vào cảnh nợ nần, chậm trễ trong quá trình thanh toán, khách hàng mới bắt đầu xem lại hợp đồng và than phiền về vấn đề lãi suất, phí phạt..., thay vì chủ động trao đổi với nhân viên tư vấn về những yếu tố này trước khi quyết định ký kết.
