Chặn cuộc đua lãi suất: Ngân hàng phải chấp nhận hy sinh một phần lợi nhuận

Ngân hàng phải hỗ trợ tăng trưởng

Đầu tuần này, Thủ tướng Chính phủ đã có công điện gửi Ngân hàng Nhà nước (NHNN) về việc tăng cường thực hiện các giải pháp giảm lãi suất. Theo đó, NHNN thực hiện ngay việc thanh tra, kiểm tra các ngân hàng thương mại điều chỉnh tăng lãi suất huy động trong thời gian qua, cũng như việc thực hiện công bố lãi suất công khai theo quy định. Thống đốc xem xét, quyết định sử dụng các công cụ quản lý của NHNN về hạn mức tăng trưởng tín dụng và thu hồi giấy phép theo quy định.

Thực tế, lãi suất huy động đã tăng khá mạnh từ quý II/2024 đến nay và chưa dừng lại. Trong tháng 1/2025, đã có 12 ngân hàng tiếp tục tăng lãi suất huy động, với mức tăng 0,1 - 0,9%/năm tùy từng kỳ hạn, chủ yếu ở các ngân hàng nhỏ. Hiện lãi suất huy động cao nhất trên thị trường kỳ hạn là khoảng 6%/năm. Riêng lãi suất đặc biệt 7,5%-9%/năm được một số ngân hàng nhỏ áp dụng cho các khoản tiền gửi lớn, từ vài trăm đến vài ngàn tỷ đồng.

Hiện mặt bằng lãi suất trên thị trường phân hóa rất mạnh mẽ. Theo đó, lãi suất huy động gần như đi ngang ở nhóm ngân hàng Big 4, tăng nhẹ ở nhóm ngân hàng cổ phần tư nhân lớn và tăng khá mạnh ở nhóm ngân hàng nhỏ. Ở một số kỳ hạn, lãi suất của nhóm Big 4 thấp hơn lãi suất của nhóm ngân hàng nhỏ đến 2%/năm.

TS. Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho rằng, để phục vụ mục tiêu tăng trưởng năm 2025, rất cần ngành ngân hàng cho vay với lãi suất thấp. Đây là áp lực lớn với ngành này khi lãi suất cho vay phải giảm thêm để hỗ trợ nền kinh tế, trong khi lãi suất huy động khó có thể giảm thêm. Nếu giải quyết vấn đề không khéo, sẽ ảnh hưởng đến thanh khoản.

Mặc dù dòng tiền tiết kiệm của dân cư, doanh nghiệp đang tiếp tục chảy vào ngân hàng, song ông Hùng lo ngại, khi nền kinh tế phát triển, các kênh đầu tư khác hấp dẫn hơn, người dân sẽ không chuộng gửi tiết kiệm. Như vậy, ngân hàng sẽ gặp khó trong huy động vốn. Lúc đó, ngân hàng sẽ khó khăn khi muốn giảm lãi suất cho doanh nghiệp.

Việc giảm thêm lãi suất huy động là khó, song các chuyên gia cho rằng, các ngân hàng vẫn có khả năng giảm thêm lãi suất cho vay. Theo PGS-TS. Nguyễn Hữu Huân (Trường đại học Kinh tế TP.HCM), ngân hàng đang là nhóm doanh nghiệp có lợi nhuận cao nhất trong nền kinh tế Việt Nam. Thời gian qua, lợi nhuận của các ngân hàng tiếp tục tăng, không phải vì “ăn dày” lãi suất (biên lãi ròng - NIM của các ngân hàng đã giảm so với giai đoạn trước), mà chủ yếu nhờ áp dụng số hóa, tối ưu hóa chi phí vận hành.

Thực tế, các ngân hàng cũng đã cố gắng điều chỉnh biên lãi ròng theo hướng giảm dần để hỗ trợ nền kinh tế. Tuy nhiên, mức độ giảm chưa thực sự đáng kể. “Cần phải thừa nhận là ngân hàng cũng là một tổ chức kinh doanh vì lợi nhuận. Việc yêu cầu họ giảm lợi nhuận để hỗ trợ doanh nghiệp không phải là điều dễ dàng”, ông Huân nhận định.

Tại buổi làm việc với các ngân hàng mới đây, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các nhà băng tiết giảm chi phí, tổ chức lại hoạt động hiệu quả hơn và đặc biệt là hy sinh một phần lợi nhuận để giảm lãi suất cho vay, hỗ trợ nền kinh tế, người dân, doanh nghiệp, tạo sinh kế cho nhân dân.

Ngân hàng nhỏ sẽ phải cơ cấu lại hoạt động

Theo các chuyên gia kinh tế, trong bối cảnh NHNN đưa ra chỉ tiêu tín dụng cao năm 2025 (16%) và tín dụng đang tăng trưởng cao hơn tốc độ huy động vốn, việc ngăn chặn cuộc đua lãi suất ngay từ đầu năm là rất cần thiết. Tuy vậy, NHNN sẽ phải có giải pháp kịp thời hỗ trợ thanh khoản cho các ngân hàng nhỏ.

TS. Châu Đình Linh, chuyên gia kinh tế cho rằng, việc ngân hàng tăng lãi suất huy động thời gian qua là dễ hiểu, nhằm chuẩn bị nguồn vốn cho tăng trưởng tín dụng cao năm 2025. Đặc biệt, với các ngân hàng nhỏ, vũ khí cạnh tranh hữu hiệu nhất hiện nay là lãi suất.

Theo báo cáo của VIS Rating, các ngân hàng nhỏ đang bị tác động mạnh bởi chi phí huy động cao hơn trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt. “Rủi ro thanh khoản với ngân hàng nhỏ tăng lên so với một năm trước đó, do gia tăng sử dụng nguồn vốn vay liên ngân hàng ngắn hạn trong bối cảnh tăng trưởng tiền gửi chậm lại”, ông Phan Huy Hưng, chuyên gia phân tích VIS Rating nhận định.

Các chuyên gia cho rằng, tới đây, NHNN sẽ kiểm soát chặt chẽ hơn mặt bằng lãi suất, theo đó, các ngân hàng thương mại nhỏ sẽ khó khăn hơn trong huy động vốn. Để đảm bảo thanh khoản, các ngân hàng sẽ phải tìm cách tối ưu hơn nữa chi phí hoạt động, có thêm giải pháp để tăng sức cạnh tranh huy động vốn. Bên cạnh đó, ngân hàng cũng phải cấu trúc lại danh mục cho vay để cải thiện hiệu quả hoạt động.

Về lâu dài, theo các chuyên gia, cần có giải pháp đa dạng hóa kênh huy động vốn cho thị trường, tránh sự phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng như hiện nay. Thay vì chỉ dựa vào các lời kêu gọi giảm lãi suất, Việt Nam cần có chiến lược dài hạn nhằm phát triển thị trường vốn và tạo thêm các kênh huy động vốn phi ngân hàng khác (fintech, các mô hình tài chính số mới…).

“Việc đa dạng kênh huy động vốn sẽ giảm sự phụ thuộc của nền kinh tế vào hệ thống ngân hàng, tăng khả năng tiếp cận vốn cho doanh nghiệp, giúp kinh tế tăng trưởng bền vững”, PGS-TS. Nguyễn Hữu Huân nói.