Từ ngày 17/6/2024, Quốc hội Khóa XV bắt đầu đợt 2 của kỳ họp thứ bảy, với chương trình nghị sự về nhiều dự án luật, trong đó có dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi). Dự thảo luật này nhận được sự quan tâm đặc biệt của cộng đồng doanh nghiệp do có nhiều đề xuất đáng lưu ý và có thể tác động lớn đến tình hình sản xuất - kinh doanh của các doanh nghiệp xuất khẩu và tham gia vào chuỗi cung ứng quốc tế. Nếu những kiến nghị của doanh nghiệp không được xem xét thấu đáo, trong trường hợp Quốc hội thông qua dự án Luật Thuế giá trị gia tăng vào kỳ họp thứ tám diễn ra trong tháng 10/2024, việc thực thi Luật vào năm 2025 có thể gặp nhiều vướng mắc và môi trường đầu tư của Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng.
Một trong những vấn đề nổi cộm được nhiều doanh nghiệp kiến nghị và bày tỏ ý kiến với Chính phủ và các cơ quan liên quan là đề xuất thu hẹp diện áp dụng thuế suất thuế giá trị gia tăng 0% đối với nhóm dịch vụ xuất khẩu. Hiện nay, dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi) đang đề xuất giới hạn phạm vi và chỉ liệt kê một số loại hình dịch vụ xuất khẩu (hưởng thuế giá trị gia tăng 0%) là dịch vụ cung cấp cho tổ chức, cá nhân nước ngoài, gồm: dịch vụ cho thuê phương tiện vận tải được sử dụng ngoài phạm vi lãnh thổ Việt Nam; dịch vụ vận tải quốc tế; dịch vụ của ngành hàng không, hàng hải cung ứng trực tiếp cho vận tải quốc tế.
Đối tượng bị tác động nhiều nhất của đề xuất này chính là các doanh nghiệp chế xuất hiện đang được áp dụng chính sách của khu phi thuế quan. Đây là loại hình doanh nghiệp được lựa chọn nhiều nhất khi nhà đầu tư nước ngoài thành lập doanh nghiệp tại Việt Nam, đặc biệt là các tập đoàn đa quốc gia lớn của các nước, để tổ chức hoạt động sản xuất, gia công hàng xuất khẩu, mang lại lượng lớn ngoại tệ cho đất nước và thúc đẩy kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam. Với dự thảo quy định mới về thuế suất 0% thuế giá trị gia tăng, hệ sinh thái và chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp này cũng nằm trong phạm vi bị tác động do tính chất liên thông của sắc thuế gián thu khi bên bán phát sinh thuế giá trị gia tăng đầu ra, còn bên mua phát sinh thuế giá trị gia tăng đầu vào tương ứng.
Nếu các đề xuất trong dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi) được thông qua, việc thực thi Luật vào năm 2025 có thể gặp nhiều vướng mắc và môi trường đầu tư của Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng.
Đại diện Công ty Trina Solar gần đây cho biết, Công ty nhập khẩu 80% nguyên vật liệu trong nước, nếu thu hẹp diện áp dụng thuế giá trị gia tăng 0% đối với dịch vụ xuất khẩu như đề xuất tại dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi) thì chi phí có thể tăng 6% và tăng thủ tục hành chính để thực hiện hoàn thuế. Trước đây, Trina Solar mất gần 2 năm để thực hiện hoàn thuế, một thời gian rất dài, chưa kể những tác động đến tình hình tài chính và dòng tiền luân chuyển đưa vào sản xuất do số thuế thường khá lớn.
Ngoài ra, đối với các doanh nghiệp chế xuất cỡ trung ở Việt Nam, con số tuyệt đối nếu phát sinh thêm thuế giá trị gia tăng đầu vào có thể lên đến hàng chục triệu USD một năm, chưa kể các rắc rối về thủ tục hoàn thuế (nếu áp dụng).
Đề xuất hiện nay có thể tác động xấu đến tình hình xuất khẩu của Việt Nam, như quan ngại của Tập đoàn Samsung tại Việt Nam, thông qua chia sẻ của ông Choi Joo Ho, Tổng giám đốc Tổ hợp Samsung Việt Nam.
Theo báo cáo của Bộ Tài chính tại tờ trình gửi Chính phủ, một trong những kết quả đáng ghi nhận của việc thực hiện Luật Thuế giá trị gia tăng trong những năm qua là tác động tích cực đến tình hình xuất khẩu, sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp và nền kinh tế thông qua chính sách hoàn thuế. Số liệu của cơ quan thuế trong báo cáo của Bộ Tài chính cho thấy, số tiền hoàn thuế giá trị gia tăng có xu hướng tăng qua các năm, trong đó số tiền hoàn thuế bình quân giai đoạn 2013 - 2021 chiếm gần một phần ba (27,1%) tổng thu từ thuế giá trị gia tăng. Kết quả này được đánh giá là đã giúp khuyến khích xuất khẩu, hạ giá bán của sản phẩm xuất khẩu, tạo điều kiện cho hàng hóa, dịch vụ của Việt Nam cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng hàng hóa, dịch vụ quốc tế đang được áp dụng thuế giá trị gia tăng đầu ra 0% đối với dịch vụ xuất khẩu nói chung và đây là một phần quan trọng giúp doanh nghiệp áp dụng chính sách hoàn thuế giá trị gia tăng.
Trong bối cảnh các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng liên quan đến doanh nghiệp chế xuất và xuất khẩu hàng hóa đang hoạt động ổn định như hiện nay, đề xuất bãi bỏ chính sách thuế giá trị gia tăng 0% cho dịch vụ xuất khẩu, bao gồm dịch vụ cung cấp ra nước ngoài và cung cấp cho khu phi thuế quan (trừ 3 nhóm dịch vụ đang được đề xuất giữ lại áp dụng thuế 0%) sẽ lập tức làm tăng giá thành sản phẩm, giảm sức cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu Việt Nam, gián tiếp ảnh hưởng đến tâm lý của các nhà đầu tư cũng như các dự án đầu tư nước ngoài đang và sẽ đầu tư vào Việt Nam.
Tôi cho rằng, chia sẻ của Tập đoàn Samsung về tác động đến các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng của Tập đoàn tại Việt Nam cũng là một vấn đề cần đánh giá nghiêm túc, vì mức độ ảnh hưởng cả về số lượng doanh nghiệp và chi phí tuyệt đối do phát sinh thêm thuế giá trị gia tăng đầu ra mà nhóm đối tượng này bị tác động.
Vậy giải quyết câu chuyện này như thế nào? Nền kinh tế Việt Nam, kể từ khi hội nhập sâu rộng vào kinh tế thế giới gần 20 năm trở lại đây, luôn lấy xuất khẩu làm động lực tăng trưởng và kim ngạch xuất khẩu hàng năm đều tăng trưởng qua các năm. Một trong những lý do giúp thúc đẩy xuất khẩu chính là nhờ các chính sách thuế của Việt Nam, với tác động chủ yếu từ thuế giá trị gia tăng 0% cho các hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu.
Với những tác động có thể nhìn thấy rõ và kiến nghị của cộng đồng doanh nghiệp như hiện nay đối với dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi), tôi cho rằng, cần có nhìn nhận sâu sắc về đề xuất của Chính phủ trong thời gian nghị sự của Quốc hội, từ đó cân nhắc đưa ra quyết định thỏa đáng, đảm bảo quyền lợi của cả Nhà nước, nền kinh tế và doanh nghiệp.
Chiều 17/6/2024, Quốc hội thảo luận tổ, trong đó có nội dung liên quan tới dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định về việc giảm thuế giá trị gia tăng. Theo dự thảo, một số hàng hóa, dịch vụ đang áp thuế suất thuế giá trị gia tăng 10% tiếp tục được giảm 2%, về mức 8%. Chính sách giảm thuế này được đề nghị kéo dài tới hết năm 2024, thay vì sẽ hết hiệu lực vào ngày 30/6/2024, nhằm kích cầu kinh tế vốn đang còn nhiều khó khăn. Các lĩnh vực không được giảm 2% thuế giá trị gia tăng bao gồm bất động sản, chứng khoán, dịch vụ ngân hàng, viễn thông, công nghệ thông tin, than cốc, sản phẩm hóa chất, hàng hóa và dịch vụ chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.
