Dưới đây là một số lập luận giải thích tại sao quá trình phi đô la hóa sẽ xảy ra - hoặc có thể là tại sao nó không xảy ra.
Dự trữ ngoại hối đồng đô la suy giảm
Theo dữ liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), tỷ lệ đồng đô la trong dự trữ ngoại hối chính thức đã giảm xuống mức thấp nhất trong 20 năm là 58% trong quý IV/2022.
Stephen Jen, Giám đốc điều hành của Eurizon SLJ Capital Limited cho biết sự thay đổi đó còn rõ ràng hơn khi được điều chỉnh theo tỷ giá hối đoái.
 |
Dự trữ ngoại hối bằng đồng đô la và euro được điều chỉnh theo tỷ giá hối đoái |
“Những gì đã xảy ra vào năm 2022 là tỷ trọng đồng đô la giảm mạnh theo giá trị thực”, ông nói và cho biết đây là phản ứng đối với việc đóng băng một nửa trong số 640 tỷ USD dự trữ vàng và ngoại hối của Nga sau khi xung đột Nga-Ukraine diễn ra vào năm 2022. Điều này đã làm dấy lên suy nghĩ lại ở các quốc gia như Ả Rập Xê Út, Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ về việc đa dạng hóa các loại tiền tệ khác.
Tỷ trọng đồng đô la trong dự trữ ngoại hối của các ngân hàng trung ương trong quý IV/2022 đã chạm mức thấp nhất trong hai thập kỷ, nhưng động thái này diễn ra dần dần và hiện tại nó gần như ở mức tương tự như năm 1995.
Các ngân hàng trung ương đã sử dụng đồng đô la từ các quỹ khẩn cấp trong trường hợp họ cần hỗ trợ tỷ giá hối đoái trong các cuộc khủng hoảng kinh tế. Nếu một loại tiền tệ suy yếu quá nhiều so với đồng đô la, dầu và các mặt hàng khác được giao dịch bằng đồng tiền của Mỹ sẽ trở nên đắt đỏ, làm tăng chi phí sinh hoạt và thúc đẩy lạm phát.
Tác động tới thương mại hàng hóa
Đồng đô la đã khóa các giao dịch hàng hóa và cho phép Washington cản trở việc tiếp cận thị trường của các quốc gia sản xuất từ Nga đến Venezuela và Iran.
Tuy nhiên, thương mại đang chuyển dịch. Ấn Độ đang mua dầu của Nga bằng đồng dirham và đồng rúp của UAE. Trung Quốc chuyển sang đồng nhân dân tệ để mua dầu, than và kim loại của Nga. Công ty dầu khí quốc gia Trung Quốc CNOOC và TotalEnergies của Pháp đã hoàn tất giao dịch LNG thanh toán bằng đồng nhân dân tệ đầu tiên vào tháng 3.
 |
Tỷ lệ đồng nhân dân tệ trong các giao dịch ngoại hối toàn cầu |
Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), tỷ lệ đồng nhân dân tệ trong các giao dịch ngoại hối phi tập trung toàn cầu đã tăng từ gần như không có gì cách đây 15 năm lên 7% hiện nay.
Đòi hỏi một hệ thống phức tạp
Phi đô la hóa sẽ yêu cầu một mạng lưới rộng lớn và phức tạp gồm các nhà xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh tiền tệ, tổ chức phát hành trái phiếu và ngân hàng quyết định sử dụng các loại tiền tệ khác một cách độc lập.
Theo dữ liệu của BIS, đồng đô la chiếm gần 90% giao dịch ngoại hối toàn cầu, chiếm khoảng 6.600 tỷ USD vào năm 2022.
BIS cho biết khoảng một nửa số nợ ở nước ngoài là bằng đô la, và một nửa tổng thương mại toàn cầu được lập hóa đơn bằng đô la.
Barry Eichengreen, giáo sư kinh tế học và khoa học chính trị Berkeley cho biết chức năng của đồng đô la "tất cả củng cố lẫn nhau".
"Không có một cơ chế nào để khiến tất cả các ngân hàng, công ty và chính phủ thay đổi hành vi của họ cùng một lúc”, ông cho biết.
Một tương lai mạnh mẽ
Mặc dù có thể không có đồng tiền nào có thể kế vị đồng đô la, nhưng các lựa chọn thay thế đang mọc lên như nấm và có thể tạo ra một thế giới đa cực.
Trong khi đó, các quốc gia đang nhận ra rằng một hoặc hai khối tài sản dự trữ chi phối là "không đủ đa dạng".
Các ngân hàng trung ương toàn cầu đang xem xét nhiều loại tài sản khác nhau, bao gồm nợ doanh nghiệp, tài sản hữu hình như bất động sản và các loại tiền tệ khác.
Mark Tinker, giám đốc điều hành của Toscafund Hong Kong cho biết: “Quá trình này đang diễn ra. Đồng đô la sẽ được sử dụng ít hơn trong hệ thống toàn cầu".
Cơ sở bất ngờ
Bởi vì các khoản tiền gửi ngân hàng lớn không phải lúc nào cũng được bảo hiểm, các doanh nghiệp sử dụng trái phiếu chính phủ như một giải pháp thay thế tiền mặt. Do đó, vị thế của đồng đô la được củng cố bởi thị trường trái phiếu Kho bạc Mỹ được xem là nơi trú ẩn an toàn.
Brad Setser, thành viên của Council on Foreign Relations cho biết: “Độ sâu, tính thanh khoản và sự an toàn của thị trường trái phiếu Kho bạc là lý do chính giải thích tại sao đồng đô la là đồng tiền dự trữ hàng đầu”.
 |
Các tổ chức quốc tế nắm giữ trái phiếu Kho bạc Mỹ |
Việc nắm giữ trái phiếu Kho bạc trên thị trường quốc tế là rất lớn và hiện vẫn chưa có giải pháp thay thế đáng tin cậy nào. Thị trường trái phiếu của Đức tương đối nhỏ, chỉ hơn 2.000 tỷ USD.
Các nhà sản xuất hàng hóa có thể đồng ý giao dịch với Trung Quốc bằng đồng nhân dân tệ, nhưng việc biến tiền mặt thành trái phiếu chính phủ Trung Quốc vẫn còn khó khăn do khó mở tài khoản và sự không chắc chắn về quy định.
Galvin Chia, chiến lược gia thị trường mới nổi của Natwest Markets nhấn mạnh thêm: “Bạn có thể sử dụng một ứng dụng và giao dịch trái phiếu Kho bạc Mỹ từ bất cứ đâu”.
