"BOJ cần phải khiêm tốn về dữ liệu kinh tế và thị trường…Thực tế là BOJ đã tăng lãi suất trước những số liệu thống kê kinh tế kém, điều này cho thấy họ đã không chú ý đến dữ liệu”, Nobuyasu Atago, nhà kinh tế trưởng tại Viện nghiên cứu kinh tế Rakuten Securities và là cựu quan chức của BOJ cho biết.
Thống đốc BOJ Kazuo Ueda tuần trước đã nhiều lần nhấn mạnh rằng BOJ đã quyết định tăng lãi suất dựa trên dữ liệu kinh tế và lạm phát cho thấy những diễn biến phù hợp với kỳ vọng trước đó. Ông cũng cho biết, lãi suất sẽ tiếp tục tăng miễn là xu hướng đó vẫn tiếp tục. Nhưng đợt bán tháo cổ phiếu tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ qua hiện đã khiến các nhà phân tích bắt đầu nghĩ rằng ngân hàng trung ương đã tăng lãi suất quá sớm.
Mari Iwashita, chuyên gia kinh tế thị trường trưởng tại Daiwa Securities cho biết: “Đó là một đợt tăng lãi suất không đúng thời điểm…BOJ sẽ phải chờ xem liệu nền kinh tế Mỹ có bước vào suy thoái hay hạ cánh mềm trước khi có thể thực hiện động thái tiếp theo hay không. Ít nhất thì đợt tăng lãi suất vào tháng 9, tháng 10 hiện đã không còn nữa”.
Quyết định tăng lãi suất vào ngày 31/7 của BOJ đã giúp đồng yên phục hồi từ mức thấp trong nhiều thập kỷ, điều này đã gây áp lực lên sức mua của người tiêu dùng Nhật Bản. Nhưng giờ đây, sự tăng giá nhanh chóng của đồng yên - tăng khoảng 8% so với đồng đô la trong tuần qua - đang làm giảm triển vọng lợi nhuận của các công ty xuất khẩu và khiến cổ phiếu lao dốc.
Cho đến khi thị trường chứng khoán giảm mạnh trong vài phiên gần đây, hầu hết các nhà kinh tế đều kỳ vọng BOJ sẽ tăng lãi suất thêm một lần nữa vào cuối năm, sau tuyên bố cứng rắn của thống đốc Ueda. Tuần trước, 68% nhà kinh tế trong cuộc khảo sát của Bloomberg đã kỳ vọng lãi suất chính sách của Nhật Bản sẽ đạt 0,5% vào cuối năm từ mức 0,25% hiện tại.
Trong khi đó, đồng yên đã giảm giá trở lại so với đồng đô la vào thứ Ba (6/8), giao dịch ở mức khoảng 146 mỗi đô la, trong khi chỉ số Topix phục hồi mạnh mẽ sau phiên bán tháo trước đó.
Chuyển đổi chiến lược
Thống đốc BOJ tiền nhiệm Haruhiko Kuroda đã theo đuổi một lộ trình rất chậm rãi là rút lại các biện pháp kích thích tiền tệ thông qua nới rộng biên độ dung sai cho mục tiêu lợi suất 0% trong 10 năm trước khi cuối cùng từ bỏ nó và thu hẹp quy mô mua trái phiếu. Điều đó đã làm tăng thêm sự thay đổi đối với một số nhà quan sát trên toàn thế giới khi BOJ vừa tăng lãi suất lên mức cao nhất trong hơn một thập kỷ vào tuần trước vừa cắt giảm lượng mua trái phiếu.
Một số người suy đoán rằng điều này có liên quan đến áp lực chính trị.
"Tôi không thể không nghĩ rằng các yếu tố chính trị đã dẫn đến quyết định này…Tôi không còn lựa chọn nào khác ngoài việc hiểu đây là dấu hiệu cho thấy sự giao tiếp giữa chính trị và BOJ về cách đối phó với đồng yên suy yếu”, nhà kinh tế Nobuyasu Atago cho biết.
Ông cho biết dữ liệu về tiêu dùng và sản xuất quá yếu để biện minh cho việc tăng lãi suất. Chi tiêu của người tiêu dùng theo giá trị thực đã giảm trong mỗi quý trong bốn quý tính đến quý I/2024 khi lạm phát làm giảm sức mua của người dân.
Hai chính trị gia cấp cao của Nhật Bản đã có động thái hiếm hoi là cân nhắc chính sách của BOJ vào tháng trước. Toshimitsu Motegi - một chính trị gia có ảnh hưởng lớn - cho biết BOJ nên thể hiện rõ hơn ý định bình thường hóa chính sách, trong khi thành viên nội các Kono Taro đã lên tiếng phản đối việc đồng yên suy yếu khi thảo luận về BOJ.
Các bình luận cho thấy phép tính chính trị đã thay đổi đáng kể theo thời gian. Quay trở lại thời kỳ giảm phát, các chính trị gia đã gây áp lực lên ngân hàng trung ương để nới lỏng chính sách và trì hoãn thắt chặt. Cựu Thủ tướng Shinzo Abe đã công khai tuyên bố vào năm 2014 rằng chính phủ đã phản đối việc chấm dứt nới lỏng định lượng vào năm 2006 và việc bãi bỏ chính sách lãi suất bằng 0.
Hôm thứ Ba (6/8), Thủ tướng Fumio Kishida cho biết rằng ông đang theo dõi diễn biến thị trường với tinh thần cấp bách và rằng chính phủ sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với BOJ.
Tuy nhiên, những người khác đang ủng hộ quyết định mới nhất của BOJ và cho rằng sự hỗn loạn gần đây của thị trường là do dữ liệu của Mỹ và quyết định không cắt giảm lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang (Fed).
“BOJ đã không hành động quá sớm vì bình thường hóa chính sách là điều đúng đắn cần làm…Việc tăng lãi suất ở Nhật Bản không phải là vấn đề, nhưng việc không cân bằng giữa việc tăng lãi suất với ngôn ngữ ôn hòa là một bất ngờ tiêu cực", Jesper Koll, chuyên gia tại Monex Group cho biết.
Jin Kenzaki, Giám đốc nghiên cứu của Societe Generale tại Nhật Bản cho biết, nếu quan điểm của thị trường về khả năng suy thoái của Mỹ lắng xuống, BOJ có khả năng sẽ tăng lãi suất trở lại vào khoảng tháng 12. Dù bằng cách nào, ông cho biết sự sụt giảm mạnh hiện tại của thị trường chủ yếu là do những diễn biến ở Mỹ.
“Nếu thị trường định giá đúng về suy thoái kinh tế ở Mỹ, tất nhiên có khả năng BOJ sẽ quyết định không tăng lãi suất thêm lần nữa trong năm nay”, ông cho biết.
