Băn khoăn với đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường

Đây là quan điểm của các chuyên gia được chia sẻ tại hội thảo “Góp ý đề nghị xây dựng dự án Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi)" do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức sáng 5/7.

Toàn cảnh Hội thảo

Phát biểu tại hội thảo, PGS. TS.BS Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, các báo cáo về dinh dưỡng cho thấy đồ uống có đường không phải là nguồn cung cấp năng lượng và calo lớn nhất cho cơ thể.

Dẫn chứng cụ thể bà Lâm cho biết, tại Việt Nam, nước giải khát có đường chỉ chiếm khoảng 1,1% tổng số năng lượng đưa vào cơ thể từ thức ăn và đồ uống. Trong khi đó, theo báo cáo An ninh Lương thực và Dinh dưỡng ASEAN (2021), kể cả các thực phẩm có chứa đường và đồ ngọt nói chung cũng chỉ cung cấp khoảng 3,6% tổng năng lượng đưa vào cơ thể từ thức ăn và đồ uống, bên cạnh nguồn năng lượng chiếm nhiều nhất là ngũ cốc (51,4%), thịt (15,5%), các thực phẩm khác là (11,5%), rau và hoa quả (6,9%).

Vì vậy, việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường sẽ không thể giải quyết được vấn đề thừa cân, béo phì trong bối cảnh có nhiều loại thực phẩm có chứa đường hoặc hàm lượng calo cao.

Bên cạnh đó, ông Trần Ngọc Trung, Trưởng Tiểu ban Pháp luật, Hiệp hội thương mại Hoa Kỳ tại Hà Nội cho rằng dự thảo cần cân nhắc yếu tố công bằng giữa các ngành hàng.

Về vấn đề này, theo bà Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), cần xem xét các tác động của chính sách thuế này không chỉ đối với ngành nước giải khát mà còn ảnh hưởng đến các ngành công nghiệp phụ trợ có liên quan như ngành mía đường, bán lẻ, bao bì, và hậu cần.

Cũng tại Hội thảo, ông Vũ Tú Thành, Phó giám đốc điều hành, Hội đồng Kinh doanh Mỹ-ASEAN đã chia sẻ thực tiễn tại một số quốc gia sau khi áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt lên mặt hàng nước giải khát có đường, rằng tỷ lệ thừa cân béo phì không giảm mà còn tăng qua các năm.

Điển hình tại Chile, tỷ lệ thừa cân béo phì giai đoạn 2009-2010 ở nam và nữ giới lần lượt là 19,2% và 30,7%. Vào năm 2014, Chile bắt đầu áp dụng thuế đối với nước giải khát có đường, nhưng 3 năm sau, tỷ lệ này không giảm mà thậm chí còn tăng lên mức 30,3% ở nam giới và 38,4% ở nữ giới.

Còn tại quốc gia châu Âu như Bỉ, năm 2014 tỷ lệ béo phì ở nam giới nước này là 13,9% và nữ giới là 14,2%. Đến năm 2016, Bỉ bắt đầu áp dụng thuế đối với nước ngọt, nhưng đến 2019, tỷ lệ thừa cân béo phì ở nam giới đã tăng lên 17,2% và nữ giới là 15,6%.

Tương tự, tại Mexico, năm 2012 tỷ lệ béo phì ở nam giới là 26,8% và nữ giới là 37,5%. Nước này bắt đầu áp dụng thuế đối với đồ uống có đường từ năm 2014 và đến 2018-2019, những còn số này đã tăng lên 30,5% ở nam giới và 40,2% ở nữ giới.

Ông Thành cho biết thêm, do không có tác động đến sức khỏe, nên nhiều nước đã từ bỏ công cụ thuế này. Theo báo cáo của WHO, đến nay, Đan Mạch và Nauy đã chính thức bãi bỏ sắc thuế tiêu thụ đặc biệt áp dụng với nước giải khát có đường. Chính phủ tuyên bố bãi bỏ thuế này nhằm tạo việc làm và giúp đỡ nền kinh tế địa phương.

Đồng tình với quan điểm trên, ông Trần Ngọc Trung, Trưởng Tiểu ban Pháp luật, Hiệp hội thương mại Hoa Kỳ tại Hà Nội cho rằng, đường là một mặt hàng đặc biệt khi đang được hưởng những chính sách bảo hộ để hỗ trợ phát triển, như hạn ngạch thuế quan, thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp. Việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt cho các sản phẩm có đường sẽ tạo sự thiếu nhất quán về mặt lập pháp trong việc thúc đẩy sự phát triển của ngành đường bằng cách gián tiếp hạn chế lượng tiêu thụ đường.

Ngoài ra, mục tiêu thu ngân sách cũng khó đạt được do sự tương quan trong việc giảm thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp của các nhà sản xuất đồ uống, tạo sự sụt giảm theo chuỗi cung ứng khi các doanh nghiệp cung cấp đầu vào khác cũng chịu sự sụt giảm theo.

Hiện có khoảng 85 quốc gia áp thuế này

Theo thông tin từ Bộ Tài chính đưa ra trước đó, việc đánh thuế đồ uống có đường đã trở thành xu thế chung. Tổ chức y tế thế giới (WHO) đã khuyến nghị, Chính phủ các nước hành động nhằm khuyến khích người dân tiếp cận thức ăn lành mạnh thông qua việc đánh thuế vào nước giải khát có đường, để định hướng tiêu dùng.

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cho rằng, nếu áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt, sản lượng tiêu thụ của ngành đồ uống có đường có thể suy giảm trong một vài năm đầu tiên, nhưng sau đó sẽ phục hồi và có thể tiếp tục tăng.

Hơn nữa, về bản chất thuế tiêu thụ đặc biệt là thuế đánh vào người tiêu dùng nhằm điều chỉnh hành vi tiêu dùng, doanh nghiệp chỉ là người nộp hộ thuế cho người tiêu dùng nên ngoài mức suy giảm trong một thời gian ngắn về sản lượng thì các doanh nghiệp trong ngành ít chịu các tác động khác.

Hiện các nước đã dần bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Có khoảng 85 quốc gia áp thuế này, tăng gần 6 lần so với cách đây 10 năm.