Giảm lãi vay, tín dụng vẫn tăng chậm
So với đầu năm, hiện lãi suất cho vay đã giảm từ 1-3,5%/năm, thậm chí ở một số lĩnh vực còn được giảm đến 4%/năm, song tín dụng vẫn tăng chậm. Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Đào Minh Tú cho biết, dư nợ tín dụng toàn hệ thống tính đến ngày 15/9/2023 đạt gần 12,6 triệu tỷ đồng, tăng 5,56%, nhích nhẹ so với con số 5,33% cuối tháng 8/2023.
Năm 2023, NHNN định hướng tăng trưởng tín dụng của toàn ngành khoảng 14-15% và đến cuối tháng 7 đã giao chỉ tiêu hạn mức (room) tín dụng cho các ngân hàng với tổng mức tăng trưởng tín dụng là 14%. Như vậy, tính đến nay, dù đã đi qua gần 2/3 chặng đường, song ngành ngân hàng mới chỉ thực hiện được hơn 1/3 kế hoạch tăng trưởng tín dụng đề ra do sức hấp thụ vốn của nền kinh tế còn yếu.
Theo Phó thống đốc, trước đây, có một số ngân hàng thương mại chần chừ giảm lãi vay, nhưng hiện tại, các ngân hàng buộc phải giảm nếu không muốn mất khách hàng. Phó thống đốc cũng cho biết, có một thực trạng hiện nay là doanh nghiệp đang tồn kho hàng hóa, còn ngân hàng “tồn kho” tiền, doanh nghiệp cần vay vốn, còn ngân hàng thì không cho vay được. Điều đó làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp, đến nguồn lực cho đầu tư phát triển và mục tiêu tăng trưởng của năm nay và về phía ngân hàng, rõ ràng muốn tăng tín dụng cao hơn nữa thì phải chủ động.
Ông Nguyễn Đức Lệnh, Phó giám đốc NHNN - Chi nhánh TP.HCM cho hay, dư nợ tín dụng của các ngân hàng trên địa bàn Thành phố trong tháng 8/2023 tăng 3,26% so với cuối năm 2022 và tăng 5,62% so với cùng kỳ năm trước, nhưng chỉ tăng 0,92% so với tháng 7; tín dụng ngắn hạn tăng 4,92% so với cuối năm 2022, trong khi tín dụng dài hạn tăng 1,88%. Ngược lại, trên địa bàn Hà Nội, tính đến cuối tháng 8/2023, tăng trưởng tín dụng đạt 10,35% - cao hơn nhiều so với mức tăng trưởng toàn hệ thống là 5,33%.
Bà Hà Thu Giang - Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN) cũng cho hay, mức tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống vẫn thấp so với cùng kỳ các năm trước, nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ các yếu tố khách quan như cầu đầu tư, sản xuất kinh doanh, tiêu dùng giảm... Trong khi đó, một số nhóm khách hàng có nhu cầu nhưng chưa đáp ứng điều kiện vay vốn, nhất là nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa. Ngoài ra, trước bối cảnh khó khăn của nền kinh tế tác động lên hoạt động sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp nên mức độ rủi ro cũng được đánh giá cao hơn, dẫn đến ngân hàng rất khó khăn trong quyết định cho vay và không hạ được chuẩn tín dụng nhằm đảm bảo an toàn hoạt động.
Với mặt bằng lãi suất cho vay từng bước được ngân hàng cắt giảm so đầu năm, mức giảm phổ biến từ 1-3%/năm đối với doanh nghiệp và 1-2,5%/năm đối với khách hàng cá nhân. Thậm chí, một số ngân hàng còn tung các gói tín dụng ưu đãi lãi suất chỉ 7-8%/năm (thấp hơn lãi suất huy động) trong 6 tháng đến 1 năm. Vì thế, tín dụng được kỳ vọng sẽ tăng nhanh hơn trong các tháng còn lại của năm 2023, nhất là khi thanh khoản hệ thống đang rất dồi dào, các ngân hàng đang “thừa tiền”,
TS. Nguyễn Hữu Huân, giảng viên Trường đại học Kinh tế TP.HCM nhận định, nếu tình trạng “thừa tiền” trong ngân hàng tiếp tục kéo dài, nhu cầu vốn của doanh nghiệp vẫn yếu thì lãi suất khả năng sẽ giảm thêm, nhất là với lãi suất cho vay, còn về lãi suất điều hành, khả năng NHNN cũng sẽ cân nhắc bài toán tỷ giá. Song, thực tế hiện nay cho thấy, cầu vốn của các doanh nghiệp chưa cao khi đầu ra sản phẩm không có vì sức tiêu thụ của thị trường yếu nên tín dụng khó tăng cao.
NIM ngân hàng không còn thu hẹp quá nhiều
Tín dụng tăng thấp đòi hỏi ngân hàng phải giảm lãi vay để kích cầu tín dụng, song NIM không còn thu hẹp quá nhiều trong những tháng cuối năm, lý do bởi lãi suất huy động đã giảm sâu giúp các ngân hàng phần nào giảm được chi phí đầu vào.
Tín dụng tăng thấp đòi hỏi ngân hàng phải giảm lãi vay để kích cầu tín dụng, song NIM không còn thu hẹp quá nhiều trong những tháng cuối năm, lý do bởi lãi suất huy động đã giảm sâu giúp các ngân hàng phần nào giảm được chi phí đầu vào.
Giới phân tích thị trường cho rằng, NIM ngân hàng tiếp tục thu hẹp trong quý II/2023 khi nguồn vốn huy động giá cao chưa được hấp thụ hết, đồng thời nguồn vốn giả rẻ CASA (tiền gửi không kỳ hạn) giảm mạnh, nhưng sẽ cải thiện dần kể từ giữa quý III/2023 khi lãi suất huy động giảm mạnh.
Công ty Chứng khoán Vietcombank (VCBS) dự báo, xu hướng giảm NIM toàn ngành sẽ chậm lại và có khả năng cải thiện trong những tháng cuối năm 2023 nhờ lãi suất huy động giảm. Năm 2023, NIM của các ngân hàng cho vay khách hàng doanh nghiệp và nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp trong danh mục tín dụng và huy động chỉ phụ thuộc vào tiền gửi khách hàng sẽ giảm mạnh hơn mức chung toàn ngành. Ngược lại, nhóm ngân hàng tập trung cho vay bán lẻ và có nguồn huy động đa dạng từ liên ngân hàng, khách hàng cá nhân, CASA cao như VIB, HDBank, MBBank… sẽ hạn chế việc NIM bị thu hẹp. Trước đó, trong quý I/2023, NIM toàn ngành đã giảm xuống mức 3,68% từ mức 3,81% cuối năm 2022. Lãi suất huy động tăng đã được phản ánh vào NIM, trong khi tín dụng tăng chậm lại, các khoản nợ chậm trả có xu hướng gia tăng.
Theo ông Từ Tiến Phát, Tổng giám đốc ACB, trong xu hướng giảm lãi suất cho vay hiện nay, ngân hàng khó tránh áp lực giảm NIM, song cũng tùy thuộc vào tốc độ giảm lãi suất (cả huy động và cho vay) của từng ngân hàng và tăng tín dụng.
TS. Nguyễn Hữu Huân cho rằng, việc NHNN liên tục lần giảm lãi suất điều hành kể từ đầu năm 2023 đã giúp giảm chi phí huy động vốn cho các ngân hàng, nhưng mục đích chính của nhà điều hành là tạo điều kiện để giảm lãi suất cho vay, thế nhưng NIM của các ngân hàng sẽ không hưởng lợi nhiều từ quyết định này. Mặt bằng lãi suất đang giảm dần và kỳ vọng giảm tiếp từ nay đến cuối năm. Trong đó, nhóm ngân hàng có vốn nhà nước chi phối ghi nhận mức lãi suất cho vay giảm ít hơn nhóm ngân hàng tư nhân do sớm thực hiện giảm lãi suất hỗ trợ nền kinh tế.
Lãi suất đầu ra điều chỉnh giảm nhanh kể từ quý I/2023 khiến NIM nhóm ngân hàng có vốn nhà nước chi phối dự kiến duy trì ở mức thấp. Tuy nhiên, nhóm này được cho là có lợi thế về NIM trong những tháng cuối năm 2023 do chi phí huy động vốn đã được điều chỉnh giảm thấp.
Các nhận định đưa ra, NIM các ngân hàng trong nước dự kiến dao động từ 3-3,5% nên vẫn còn dư địa để giảm lãi suất cho vay. Theo các chuyên gia phân tích của Công ty Chứng khoán MB (MBS), mặc dù có xu hướng giảm trong năm 2023, nhưng NIM của các ngân hàng Việt Nam đang cao hơn so với mặt bằng các nước trong khu vực và đủ dư địa để tiếp tục hạ lãi suất cho vay.
Chi phí huy động vốn của các ngân hàng giảm từ quý III/2023 trở đi sau 4 lần cắt giảm lãi suất điều hành của NHNN. Lãi suất cho vay cũng sẽ giảm theo, thậm chí còn giảm nhanh hơn lãi suất huy động theo chủ trương của NHNN để hỗ trợ nền kinh tế. Tuy nhiên, trên thực tế, so với tốc độ giảm của lãi suất huy động, lãi suất cho vay vẫn giảm chậm hơn. Nhiều chuyên gia chứng khoán cho rằng, mặc dù bức tranh lợi nhuận ngành ngân hàng không nhiều tích cực trong nửa đầu năm 2023, song sẽ cải thiện hơn từ quý III nhờ lãi suất huy động giảm và CASA tăng trở lại khiến NIM phục hồi.
Tuy vậy, theo đánh giá của TS. Trần Hùng Sơn, giảng viên Trường đại học Kinh tế Luật (Đại học Quốc gia TP.HCM), kết quả lợi nhuận cả năm nay của không ít ngân hàng sẽ vẫn ghi nhận sụt giảm so với mức nền cao hơn của năm 2022. Đồng thời, lợi nhuận cũng có sự phân hóa giữa các ngân hàng. Thực tế cho thấy, diễn biến NIM trong nửa đầu năm có sự phân hóa rõ nét giữa các ngân hàng: Trong khi các ngân hàng có vốn nhà nước chi phối vẫn giữ được mức NIM ổn định với lợi thế chi phí vốn rẻ, thì phần lớn ngân hàng cổ phần tư nhân lại ghi nhận NIM sụt giảm, nhất là tại ngân hàng có tỷ trọng cho vay tiêu dùng và cho vay bất động sản cao. Mức độ thu hẹp của NIM thể hiện rõ ràng hơn ở nhóm ngân hàng quy mô nhỏ gặp khó khăn về thanh khoản, trong khi nhóm ngân hàng có lợi thế về CASA, tiếp cận được nguồn vốn giá rẻ… sẽ chịu ít áp lực hơn.
